InfoHub Logo

Ońtústik Qazaqstan oblysy, Túrkistan aýdany,
«Shornaq» jalpy orta mektebiniń
Bastaýysh synyp muǵalimi Saparova Gýldana Álibekqyzy

Taqyryby: Qustar – bizdiń dosymyz!
Maqsaty: Tabıǵat jaıly túsinigin tereńdetý, jalpy qustardyń maǵynasy jaıly maǵlumat berý, barlyq tynys tirshiliktiń bastaýy, kóktemniń ereksheligin baıqatý, qustardy qorǵaýǵa, olardy qarsy alýǵa baýlý

Túri: aralas
Ádisi: Damyta oqytý tehnologıasynyń ádis - tásilderi. syn turǵysynan oılaý tehnologıasy
Barysy: Uıymdastyrý kezeńi
Oqýshylardy túgeldeý
Topqa bólý:
1. Qarlyǵash.
2. Qyran.
3. Kógershin.
4. Aqqý

Balalar, mine, kóktem jarshysy qustar kele bastady.
Bizdiń halqymyz keń dalada, tabıǵat qustary baı dalada ósken. Búgingi «Qustar - bizdiń dosymyz» atty ashyq sabaǵymyzdy bastaımyz1 - sáýir dese «Kúlki kúni» oıymyzǵa túsýi anyq. Sonymen birge bul kúni álem jurtshylyǵy «qustar kúnin»de atap ótedi. 1906 jyldyń 1 sáýirinde qustardy qorǵaý týraly Halyqaralyq konvensıa qabyldanǵan bolatyn. Qazir atalǵan qujatty álem elderiniń barlyǵy derlik qoldady.
- Qane, balalar sender qustar týraly ne bilesińder?
- Tabıǵatty quraıtyn tirshiliktiń biri – qustar. Halyq ejelden – aq qustarǵa áýes, olarǵa degen súıispenshiligi sheksiz, eń jaqsy kóretin adamnyń qusqa teńeý arqyly yqylasyn bildirip otyrady.
-- Bizge jyl saıyn kóktem aıynda qanatty dostarymyz ushyp keledi. Mine sol kún, sol mereke bıyl da kelip jetti. Ólkemiz, ózen men kólderimiz, taý men baqshalarymyz qustardyń qıqýyna bólendi.
- Qazaqstanda qanattylardyń 481 túri meken etedi. Al búkil jer sharynda toǵyz myńǵa jýyq túri bar. Ár qustyń óz «kásibi» bar. Bireýleri án aıtsa, ekinshileri – qurylysshy. Qustar sonymen birge «dala dárigeri» dep te atalady.
- Qustar bizdiń dosymyz. Olardyń bizge paıdasy mol. Mysalǵa – qaratorǵaı. Bir top qaratorǵaı búkil balapandarymen birge 22 tonna shegirtkeni azyq etedi. Qaratorǵaı – orman qorǵaýshylary

Qustarǵa arnalǵan óleń joldaryn oqý
1. Sáýir keldi,
Tirlikke jan kirdi.
Keń dala jasaryp, jańǵyrdy,
Bar óńir qulpyra bastady,
Tósine quıyp ap jańbyrdy.
Tirlikke jan kirdi kóktem kep,

2. Jyl qustary keldi dep,
Baldyrǵandar máz boldy.
Qos qanaty jelpildep,
Kólge úırek - qaz qondy.

3. Jarshysy kóktemniń
«Kókek» deıdi meni jurt
Óz atyn aıtar qus menmin
Kóktemdi kútseń meni kút

4. Qus sulýy aqqý men,
Tabıǵat kórkin syılaǵan.
Myltyǵyn kezip esh mergen,
Atýǵa kózin qımaǵan.
Toptyq jumys
1.«Qarlyǵash» toby – ózderi qalaǵan bir qusqa tirek syzba jasaý

2.«Qyran» toby - Venn dıagramsy, úı jáne dala qustary
3.«Kógershin» toby - qustardyń sýretin salý
4.«Aqqý» toby – esse jazý

Suraq – jaýap saıysy
(Ár durys jaýapqa 10 upaı)
1 Adam qaı qusty ań aýlaýǵa paıdalanady?

2. Qandaı qus hat tasýshy atanǵan?
3. Torǵaıdyń júregi mınýtyna qansha ret soǵady?

4. Qustyń negizgi baspanasy?
5. Qaı qusta múlde uıa bolmaıdy?
6. Qazaqstanda qustardyń neshe túri bar?
7. Qandaı qustardy jyl qustary deımiz?
8. Sóıleıtin qus?

Esińe saqta
 Týǵan jerge oralyp, uıaǵa jaıly oryn izdegen qustarǵa kómek kórset
 Uıadaǵy balapandy qolmen ustaýǵa, qozǵaýǵa bolmaıdy. Olaı isteseń, enesi uıany tastap, balapandaryna jolamaı ketedi.
Qorytyndy.
Qymbatty balalar kóktemniń jarshysy, adamzattyń dosy jyl qusyn jaqsy qarsy alaıyq. Olarǵa qamqor bolaıyq.
Oıanyp bar tabıǵat uıqysynan,
Jadyrap qutylǵandaı qus qamynan.
Kóktemdi shýǵa bólep ánge oraǵan,
Tyńdaımyz alýan syr jyl qusynan.

Upaı sandaryn esepteý