InfoHub Logo

Qımyl - qozǵalys oıyndary
Ulttyq qımyl - qozǵalys oıyndary
Sý ishinde oınalatyn oıyndar
Az qımyldaıtyn oıyndar men kóńildi jarystar
Úzilis kezinde oryndalatyn qımyl - qozǵalystar
Jazǵy demalys lagerinde uıymdastyrylatyn oıyndar

Kirispe
Bastaýysh synyptarda dene tárbıesi sabaǵynyń mazmuny negizinen qozǵalmaly oıyndardan turady. Qozǵalmaly oıyndardy ótkizý kúrdeli pedagogıkalyq proses ekenin eskere otyryp, olardyń ótý barysyn mynadaı úsh kezeńge bólýge bolady:
1) oıyndy ótkizer aldyndaǵy daıarlyq jumysy,
2) oıynnyń bastalýy men oınalý barysy,
3) oıynnyń aıaqtalýy.

1. Oıyndy ótkizer aldyndaǵy daıarlyq jumysy.
Qandaı da bolmasyn dene tárbıesi sabaǵyn ótkizý úshin sabaqtyń maqsatyna qaraı onyń jospary jasalyp, oıyndar iriktelip alynady. Bul iriktelip alynǵan oıyndardyń qandaıy bolmasyn balalardy sabaqqa yntalandyrý qajettigin umytpaǵan jón. Oıyndy ótkizý aldynda oǵan kerekti jabdyqtardyń bar - joǵyn, jetkiliktigin, sabaq ótkiziletin orynnyń daıyndyǵyn bilý kerek.
2. Oıynnyń bastalýy men oınalý barysy.
Oıyndy qalaı ótkizý jolyn tańdaıdy. Oıyndy bastaý aldynda ýaqytty kóp ketirmes úshin onyń oınalý tártibin ıaǵnı erejesin aýyzsha baıandaýdan góri balalardy dereý oıyndy bastar qalypqa turǵyzyp, ózi kórsetip, oınatqany tıimdi. Sonda ol balalarǵa
uǵynyqty bolyp, oınaǵan kezde oıyn erejesi buzylmaıdy. Jalpy, oıynnyń oınalý barysy oqshylardyń daıyndyǵyna, ynta - jigerine baılanysty.
3. Oıynnyń aıaqtalýy. Oıyn sabaqtyń negizgi bóliminen keıin ótkeni oqýshylardyń sharshaý - sharshamaýyna baılanysty qaıtalanady. Sabaqta birneshe oıyn oınalatyn bolǵandyqtan, bir oıyndy eń kóp degende 2 - 3 ret qaıtalaǵan jón. Ár oıyn oınalyp, onyń qorytyndysy shyǵarylyp bolǵannan keıin ǵana kelesi oıyndy oınaý bastalady.
Mysal retinde «Bir orynda turyp eki aıaqpen uzyndyqqa sekirý» deıtin taqyrypty
4 - synypqa qalaı ótkizý qajettigin qarastyraıyq. Ol úshin sabaq josparyn jasaǵanda eń áýeli jalpy damytý jattyǵýlaryn iriktep, júıelep alyp, sabaqtyń maqsatyna qaraı mindetti túrde daıyndyq jattyǵýlary oryndalady.
Sabaqtyń maqsaty bir orynda turyp eki aıaqpen uzyndyqqa sekirý bolǵandyqtan, 10 - 12m jerge deıin bir orynda turyp bir aıaqpen sekirý, eki oqýshy eki jaǵynan ustap turǵan jiptiń ústinen sekirý t. b. daıarlyq jattyǵýlary ótkizilgen soń, tikeleı sabaqtyń maqsatyn oryndaý jumystary bastalady.

Ulttyq qımyl - qozǵalys oıyndary

Qımyl - qozǵalys oıyndary ulttyq oıyndardyń negizinde paıda bolyp qalyptasqan. Olardyń sporttyq oıyndar sıaqty erejesi bolady. Biraq qımyl qozǵalys oıyndarynyń erejesi sporttyq oıyndarǵa qaraǵanda qarapaıym ári jeńil bolady. Jáne sport qural - jabdyqtaryn kóp qajet etpeıdi.
Tómende árqandaı ultardyń qımyl - qozǵalys oıyndarynyń úlgileri berildi.

«ÓZ ORYNYŃDY TAP»
(Italıan halqynyń oıyny)
Eń aldymen sanamaq arqyly oıyn júrgizýshi saılap alynady. Ol sheńber jasap turǵan oıynshylardyń syrtynda qolyna oramal ustap turady.
Oıyn oıyn júrgizýshiniń sheńberdi aınala júrýinen bastaıdy. Ol júgirip kele jatyp oramaldy bir oıynshynyń ıyǵyna ile ketedi. Iyǵyna oramal ilingen oıynshy oramaldy ala salyp, oıyn júrgizýshige qarama - qarsy baǵytta sheńberdi aınala júgiredi. Osy kezde sheńberde turǵan oıynshylar onyń bosaǵan ornyna jyljyp tura qoıady. Al qarama - qarsy júgirip kele jatqan eki oıynshynyń qaıysy álgi jabylyp qalǵan oryndy dál taýyp tura qoısa, sol jeńiske jetedi.
Oıyndy ári qaraı umtylǵan bala jalǵastyrady.

«QARSHYǴA MEN ÚIREKTER»
(Saha halqynyń oıyny)
Aldymen sanamaq arqyly qarshyǵa saılap alynady. Qalǵan oıynshylar úırekter bolyp eseptelip, olar araqashyqtyǵy 10 - 15 m bolatyn eki sheńberdiń (kóldiń) biriniń ortasynda júzip júredi.
Oınaýǵa belgi berilgen kezde úırekter ekinshi kólge ushyp baryp qonýlary kerek. Sol kezde olardy qarshyǵa bir - birlep qýyp ustaýǵa tıis. Ustalǵan úırekter oıynnan shyǵyp, ustalmaǵan oıynshylar arasynan jańa qarshyǵa saılanyp, oıyn ári qaraı jalǵasa beredi.

«KÓTERİP KET»
(Qazaq halqynyń oıyny)
Oıynshylar eki - ekiden arqalaryn bir - birine taqap júrelep otyryp, qoldaryn shyntaqtan aıqastyryp ustaıdy. Muǵalim: «1, 2, 3, aýylym meniń jaılaýǵa kósh» degende, ekeýi de alǵa qaraı eńkeıip, birin - biri jerden kóterip turyp ketýge tyrysady. Qarsylasyn kóterip ketken oıynshy jeńgen bolyp eseteledi.

«BOTAQAN»
(Qazaq halqynyń oıyny)
Oıynshylar óz ortalarynan atan túıe men mystan kempir saılap alady. Qalǵandary, ıaǵnı botaqandar atan túıeniń artynan bir - biriniń belinen ustap tizilip turady. Mystan kempir «ushqysh sypyrtqysymen» atan túıeniń aldyna «ushyp kelip»: «Kerýen, qaıdan kele jatyrsyń, qaıdaketip barasyń?» dep, artyndaǵy botaqandarynyń bireýin berip ketýin suraıdy. Biraq oǵan atan túıe kelispeıdi. Sonda mystan kempir júgirip júrip kerýenniń sońyndaǵy botaqandy kúshpen tartyp alýǵa árekettenedi. Al atan túıe mystan kempirdi eń sońǵy botaqanǵa jibermeýge tyrysady. Botaqandy ustap alsa, mystan kempir ony úıine aparyp qoıyp kelip, endi kelesi sońǵy botaqandy ustap alýǵa áreket etedi. Osylaı 2 - 3 - ret qaıtalanǵan soń, atan túıe men mystan kempir basqadan saılanyp, oıyn ári qaraı jalǵastyrylady.

«QARAQUS PEN BALAPANDAR»
(Orys halqynyń oıyny)
Oıynshylar arasynan qaraqus jáne taýyq saılap alynady. Qalǵandary balapandar bolyp esepteledi. Oıyn alańynyń bir shetinen qaraqustyń uıasy syzylady.
Muǵalim «Qaraqus!» dep daýystap belgi berisimen qaraqus taýyqtyń artynda bir - biriniń belinen ustap tizilip turǵan balapandardyń eń sońǵysyn ustap alýǵa umtylady. Al taýyq eki qanatyn (eki qolyn) eki jaqqa soza balapandaryn qorǵashtaıdy. Balapandar da qaraqusqa aldyrmaýǵa tyrysady. Olar tek tizbekti buzbaýǵa tıis.
Ustalǵan balapandardy qaraqus uıasyna alyp ketedi. Eki – úsh balapan ustalǵan soń oıyn júrgizýshiler qaıta saılanyp, oıyn qaıta bastalady.
Bir taýyqta 6 - 8 balapan bolýǵa tıis.

«ALTYN DÁN»
(Belarýs halqynyń oıyny)
Oıynshylar eki - ekiden qol ustasyp sheńber jasap turady. Oıyn júrgizýshi Bir jupqa kelip, «Qaıyrly kún!» - deıdi. «Altyn dán», - dep jaýap beredi oıynshylar. «Onyń baǵasy qansha?»- deıdi oıyn júrgizýshi. Oıynshylar «Taý - taý» qar men kóldiń sýy» degen betke ekeýi qarama - qarsy baǵyt ustap sheńberdi aınala júgiredi. Oıyn bastaýshy sol bosaǵan orynda turyp qalady. Birinshi bolyp qaıtyp oralǵan oıynshy oıyn bastaýshymen jup quryp, ekinshisi oıyndy ári qaraı jalǵastyrady.

Jeńil atletıkaǵa arnalǵan oıyndar

«QÝǴYNSHYDAN QUTQAR»
(Júgirýge arnalǵan oıyn)
Arnaýly syzǵyshpen qorshalǵan oıyn alańynda balalar júgirip oınap júredi. Muǵalim belgi berisimen sanamaq arqyly saılanǵan oıyn júrgizýshisi: «Men qýǵynshymyn!» - dep, qolyn joǵary kóteredi de ózine eń jaqyn júrgen oıynshyny qýa jóneledi. Qashyp kele jatqan bala men qýǵynshynyń arasyn basqa bir oıynshy kesip ótip ketse, qýǵynshy aldyn kesken ekinshi balany qýady. Eger qýyp jetse, ekeýi oryn aýystyryp, jańa qýǵynshy oıyndy ári qaraı jalǵastyrady.

Qurastyrǵan: J. Dosmuhamedov atyndaǵy pedagogıkalyq kolejiniń 3p QMB tobynyń stýdenti J. E. Týregalıeva

Resenzent: B. Q. Nabıdollın− J. Dosmuhamedov atyndaǵy pedagogıkalyq kolejiniń dene tárbıesi kafedrasynyń meńgerýshisi, joǵary sanatty dene tárbıesi jáne sport pánderiniń oqytýshysy.

Qımyl-qozǵalys oıyndary. júkteý