Salaýatty ómir súrýge tárbıeleý – elimizdiń erteńin oılaý
Salaýatty ómir súrýge tárbıeleý – elimizdiń erteńin oılaý
Bıylǵy Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń «Áleýmettik-ekonomıkalyq jańǵyrtý – Qazaqstan damýynyń basty baǵyty» atty Qazaqstan halqyna Joldaýy ómirdiń barlyq salasyn qamtydy. Sonyń ishinde toqtala ketetin jaıt, memleketimizdiń eń basty baılyǵy – adam kapıtalynyń sapaly ósýi máselesi.
Sapa degende tek qana adamnyń bilimi, tárbıesi ǵana emes, onyń densaýlyǵy da qarastyrylatyndyǵy aıqyn. Deni saý azamat óz Otanyn kórkeıtý, damytý jáne baıytý úshin, alǵan sapaly bilimi men tárbıesin paıdalana otyryp, nátıjeli eńbek etedi. Adamzat tarıhynan biletinimiz qaı eldiń bolmasyn damý kórsetkishi halqynyń densaýlyǵy, bilimi men rýhanıaty arqyly bilinetindigi.
Sondyqtan ár ata-ana, muǵalim, tárbıeshiniń aldynda balalardyń bilim alýynyń sapasyn kóterip qana qoımaı, onyń óz densaýlyǵyn saqtaýyn árqashan nazardan tys qaldyrmaý mindeti tur. Deni men rýhy saý azamatty tárbıelep, ósirýde biz aqparat jetispeýshiligin sezinbeýimiz kerek jáne ol aqparat barynsha naqty, sapaly, shynaıy bolǵany jón.
Osy maqsatta Reseı eline ǵana emes búkil álemge tanymal psıholog - dáriger, akademık Dmıtrıı Vasılevıch Kolesovtyń Moskva qalasy, Drofa baspasynan 2002jyly shyqqan «Boleznı povedenıa. Vospıtanıe zdorovogo obraza jıznı» atty ǵylymı-tanymdyq basylymynyń aýdarmasynan úzindi keltirilip otyr.
Dmıtrıı Vasılevıch Kolesov – RAO-nyń akdemıgi, medısına ǵylymdarynyń doktory, pedıatr-dáriger, psıholog, iri ǵalymdardyń biri. Ol ómiriniń sońyna deıin adamzat ómiriniń qupıasyn ashýǵa tyrysqan jan. Jazǵan eńbekterin qarapaıym, jalpy oqyrmanǵa túsinikti tilmen jetkize bilgen. Onyń artynda qalǵan eńbekteri kóp. Sonyń biri «Boleznı povedenıa. Vospıtanıe zdorovogo obraza jıznı» atty ǵylymı-tanymdyq basylymy.
Bul aýdarmada balany jas kezinen bastap salaýatty ómirge tárbıeleý joldary men «jaman» ádetterge, olardyń zıandyǵyna kózin jetkize otyryp, jıirkenishpen qaraý, arylýǵa, saýyǵýǵa aparatyn joldar týraly berilgen psıholog ári pedıatr dárigerdiń óz is-tájirıbesinen jınaqtaǵan naqty aqyl-keńesteri usynylyp otyr.
Qazirgi tańda balalar men jasóspirimder tárbıesinde óte ózekti bolyp otyrǵan salaýatty ómir saltyn nasıhattaýǵa arnalǵan bul basylymdy ata-analar, tárbıeshiler men muǵalimder, jalpy oqyrman qaýym salaýatty ómir súrýge bastaıtyn aqyl - keńes berer kómekshi oqý quraly retinde paıdalana alady.
Mazmuny
İ. Ata-ananyń erte jastan balany salaýatty ómir súrýge tárbıeleý arqyly minez-qulqyn tárbıeleýi.
İİ. Salaýatty ómir súrýge kedergi keltiretin minez-qulyq aýrýlarynyń psıhologıalyq negizderi
3. Ǵylymı-tanymdyq basylymdy qazaq tiline aýdarý úshin qoldanylǵan ádebıetter.
İ. Ata-ananyń erte jastan balany salaýatty ómir súrýge tárbıeleý arqyly minez-qulqyn tárbıeleýi.
Minez-qulyq aýrýlarynyń kózin mindetti túrde balalyq shaqtan izdeımiz.
Adamnyń psıhıkalyq damýy ómir boıy júredi. Ásirese alǵashqy úsh jylda qarqyndy bolady. Bala basqa adamdarmen qarym-qatynasta bola otyryp, qoǵamda ómir súre otyryp qana «adamǵa» aınala alady. Bala qandaı adam bolyp shyǵady, oǵan osy ósken ortasy áser etedi. Eń birinshi kóretin, tárbıe alatyn adamdary árıne anasy men ákesi. Ásirese dúnıege kelgen alǵashqy aılardyń áseri mol. Anasymen bolǵan saıyn balanyń ózi sabyrly, baısaldy bola túsedi.
Tárbıeniń kelesi sharty: ata-ananyń balasynyń minez-qulyqtaryndaǵy erekshelikterine, ózgeristerine únemi ári ýaqytyly nazar aýdaryp otyrýy: Quptaý, quptamaý, jumsaq nemese qattylaý daýyspen óz pikirin bildirip otyrý.
Bul qulyqtyq - ımandylyq tárbıeniń negizi desek bolady. Qorshaǵan ortanyń áseri arqyly ımandylyqtyń ólshemi qalyptasady. Qulyqtyq - ımandylyq tárbıe balanyń qorshaǵan ortadan alatyn, kóretin jaǵymdy - jaǵymsyz baılanystar, ár túrli jaǵdaıattarǵa baılanysty beriledi.
Tárbıeniń taǵy bir sharty: balanyń minez-qulqynyń bir jaqty, biregeı baǵalanýy. Bala birte-birte boljaý mehanızmin meńgeredi: bulaı istesem - osylaı bolady, al basqasha – basqa bolady. Bul mehanızm óz minez-qulqynyń qulyqtyq - ımandylyǵyn retteýshi negiz bolady.
Jasóspirimniń ózine de ata-anasyna da «jasóspirim shaq» qıyn kezeń bolyp esepteledi. Jyldam ósýi, somatıkalyq damýy, jynystyq jetilýi jáne qorshaǵan ortamen qarym-qatynasynyń kúrdelenýi, ásirese ózge jynys ókilimen qarym-qatynasynyń erekshelenýi.
Osy kezeńde jasóspirimniń jalpy jaǵdaıy, kóńil-kúıi nasharlap, aýrýlary shıelenisýi múmkin. Eń basty psıhologıalyq qıyndyq: jasóspirimniń ata-anasymen qarym-qatynasynyń ózgerýi. Osy kezeńde buryn alǵan tárbıesiniń kemshilik - aqaýlary anyqtalyp, kórine bastaıdy.
Ata-analarǵa birneshe tárbıelik qyzmet júktelgen:
- qorǵaý jáne moraldyq qoldaý,
- baqylaý jáne kóńil-kúıi, jalpy jaǵdaıyn qaraý,
- qarym-qatynasynyń turaqtalýyna jaǵdaı jasaý: qandaı jaǵdaıǵa tússe de, kimmen qarym-qatynas jasasa da týǵan úıi men ata-anasy ol úshin árdaıym - qundylyq bolýy kerek.
Qazaq tiline aýdarǵan:Qyzylorda qalasyndaǵy
Mánshúk Mámetova atyndaǵy gýmanıtarlyq kolejdiń
ROÁB ádiskeri Daýletbaeva Gúlzıra
Bıylǵy Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń «Áleýmettik-ekonomıkalyq jańǵyrtý – Qazaqstan damýynyń basty baǵyty» atty Qazaqstan halqyna Joldaýy ómirdiń barlyq salasyn qamtydy. Sonyń ishinde toqtala ketetin jaıt, memleketimizdiń eń basty baılyǵy – adam kapıtalynyń sapaly ósýi máselesi.
Sapa degende tek qana adamnyń bilimi, tárbıesi ǵana emes, onyń densaýlyǵy da qarastyrylatyndyǵy aıqyn. Deni saý azamat óz Otanyn kórkeıtý, damytý jáne baıytý úshin, alǵan sapaly bilimi men tárbıesin paıdalana otyryp, nátıjeli eńbek etedi. Adamzat tarıhynan biletinimiz qaı eldiń bolmasyn damý kórsetkishi halqynyń densaýlyǵy, bilimi men rýhanıaty arqyly bilinetindigi.
Sondyqtan ár ata-ana, muǵalim, tárbıeshiniń aldynda balalardyń bilim alýynyń sapasyn kóterip qana qoımaı, onyń óz densaýlyǵyn saqtaýyn árqashan nazardan tys qaldyrmaý mindeti tur. Deni men rýhy saý azamatty tárbıelep, ósirýde biz aqparat jetispeýshiligin sezinbeýimiz kerek jáne ol aqparat barynsha naqty, sapaly, shynaıy bolǵany jón.
Osy maqsatta Reseı eline ǵana emes búkil álemge tanymal psıholog - dáriger, akademık Dmıtrıı Vasılevıch Kolesovtyń Moskva qalasy, Drofa baspasynan 2002jyly shyqqan «Boleznı povedenıa. Vospıtanıe zdorovogo obraza jıznı» atty ǵylymı-tanymdyq basylymynyń aýdarmasynan úzindi keltirilip otyr.
Dmıtrıı Vasılevıch Kolesov – RAO-nyń akdemıgi, medısına ǵylymdarynyń doktory, pedıatr-dáriger, psıholog, iri ǵalymdardyń biri. Ol ómiriniń sońyna deıin adamzat ómiriniń qupıasyn ashýǵa tyrysqan jan. Jazǵan eńbekterin qarapaıym, jalpy oqyrmanǵa túsinikti tilmen jetkize bilgen. Onyń artynda qalǵan eńbekteri kóp. Sonyń biri «Boleznı povedenıa. Vospıtanıe zdorovogo obraza jıznı» atty ǵylymı-tanymdyq basylymy.
Bul aýdarmada balany jas kezinen bastap salaýatty ómirge tárbıeleý joldary men «jaman» ádetterge, olardyń zıandyǵyna kózin jetkize otyryp, jıirkenishpen qaraý, arylýǵa, saýyǵýǵa aparatyn joldar týraly berilgen psıholog ári pedıatr dárigerdiń óz is-tájirıbesinen jınaqtaǵan naqty aqyl-keńesteri usynylyp otyr.
Qazirgi tańda balalar men jasóspirimder tárbıesinde óte ózekti bolyp otyrǵan salaýatty ómir saltyn nasıhattaýǵa arnalǵan bul basylymdy ata-analar, tárbıeshiler men muǵalimder, jalpy oqyrman qaýym salaýatty ómir súrýge bastaıtyn aqyl - keńes berer kómekshi oqý quraly retinde paıdalana alady.
Mazmuny
İ. Ata-ananyń erte jastan balany salaýatty ómir súrýge tárbıeleý arqyly minez-qulqyn tárbıeleýi.
İİ. Salaýatty ómir súrýge kedergi keltiretin minez-qulyq aýrýlarynyń psıhologıalyq negizderi
3. Ǵylymı-tanymdyq basylymdy qazaq tiline aýdarý úshin qoldanylǵan ádebıetter.
İ. Ata-ananyń erte jastan balany salaýatty ómir súrýge tárbıeleý arqyly minez-qulqyn tárbıeleýi.
Minez-qulyq aýrýlarynyń kózin mindetti túrde balalyq shaqtan izdeımiz.
Adamnyń psıhıkalyq damýy ómir boıy júredi. Ásirese alǵashqy úsh jylda qarqyndy bolady. Bala basqa adamdarmen qarym-qatynasta bola otyryp, qoǵamda ómir súre otyryp qana «adamǵa» aınala alady. Bala qandaı adam bolyp shyǵady, oǵan osy ósken ortasy áser etedi. Eń birinshi kóretin, tárbıe alatyn adamdary árıne anasy men ákesi. Ásirese dúnıege kelgen alǵashqy aılardyń áseri mol. Anasymen bolǵan saıyn balanyń ózi sabyrly, baısaldy bola túsedi.
Tárbıeniń kelesi sharty: ata-ananyń balasynyń minez-qulyqtaryndaǵy erekshelikterine, ózgeristerine únemi ári ýaqytyly nazar aýdaryp otyrýy: Quptaý, quptamaý, jumsaq nemese qattylaý daýyspen óz pikirin bildirip otyrý.
Bul qulyqtyq - ımandylyq tárbıeniń negizi desek bolady. Qorshaǵan ortanyń áseri arqyly ımandylyqtyń ólshemi qalyptasady. Qulyqtyq - ımandylyq tárbıe balanyń qorshaǵan ortadan alatyn, kóretin jaǵymdy - jaǵymsyz baılanystar, ár túrli jaǵdaıattarǵa baılanysty beriledi.
Tárbıeniń taǵy bir sharty: balanyń minez-qulqynyń bir jaqty, biregeı baǵalanýy. Bala birte-birte boljaý mehanızmin meńgeredi: bulaı istesem - osylaı bolady, al basqasha – basqa bolady. Bul mehanızm óz minez-qulqynyń qulyqtyq - ımandylyǵyn retteýshi negiz bolady.
Jasóspirimniń ózine de ata-anasyna da «jasóspirim shaq» qıyn kezeń bolyp esepteledi. Jyldam ósýi, somatıkalyq damýy, jynystyq jetilýi jáne qorshaǵan ortamen qarym-qatynasynyń kúrdelenýi, ásirese ózge jynys ókilimen qarym-qatynasynyń erekshelenýi.
Osy kezeńde jasóspirimniń jalpy jaǵdaıy, kóńil-kúıi nasharlap, aýrýlary shıelenisýi múmkin. Eń basty psıhologıalyq qıyndyq: jasóspirimniń ata-anasymen qarym-qatynasynyń ózgerýi. Osy kezeńde buryn alǵan tárbıesiniń kemshilik - aqaýlary anyqtalyp, kórine bastaıdy.
Ata-analarǵa birneshe tárbıelik qyzmet júktelgen:
- qorǵaý jáne moraldyq qoldaý,
- baqylaý jáne kóńil-kúıi, jalpy jaǵdaıyn qaraý,
- qarym-qatynasynyń turaqtalýyna jaǵdaı jasaý: qandaı jaǵdaıǵa tússe de, kimmen qarym-qatynas jasasa da týǵan úıi men ata-anasy ol úshin árdaıym - qundylyq bolýy kerek.
Qazaq tiline aýdarǵan:Qyzylorda qalasyndaǵy
Mánshúk Mámetova atyndaǵy gýmanıtarlyq kolejdiń
ROÁB ádiskeri Daýletbaeva Gúlzıra
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Taqyryby: Á.Sársenbaev «Halyqqa jetkiz kúıimdi» (slaıd-1)
-
Árbir muǵalimniń negizgi maqsaty – sabaq sapasyn kóterý, túrin jetildirý, oqýshylardyń sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, olardyń izdenýin, tanymyn qalyptastyrý. Osy maqsatta fızıka páninde ártúrl...
