InfoHub Logo

Saqtardyń táýelsizdik úshin kúresi
Sabaqtyń maqsaty:
a) bilimdiligi: Oqýshylardyń alǵan bilimderin tolyqtyrý, ótken sabaqtardy pysyqtaý retinde qosymsha suraqtar berý, saqtardyń jerine basqa halyqtardyń shabýyly, olardyń qajyrly azattyq kúresine sebep bolǵandyǵyn túsindirý.
á) damytýshylyǵy: Oqýshylardyń oı - órisin, oılaý, sóıleý qabiletin ashatyn suraqtar qoıý, izdengishtik, shyǵarmashylyq, tanymdyq qabiletin damytý.
b) tárbıeligi: Ejelgi taıpanyń tarıhyn, batyrlardyń erligin paıdalana otyryp, óz eliniń tarıhyn biletin
urpaq tárbıeleýge úles qosý.
Sabaqtyń túri: Bilim - bilik daǵdylaryn qalyptastyratyn aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: Suraq - jaýap, toppen jumys, shyǵarmashylyq izdenis
Sabaqtyń kórnekiligi: Sýretter, tirek syzbalar, kýbık, slaıd, elektrondy oqýlyq paıdalaný.
Sabaqtyń barysy:
İ Uıymdastyrý kezeńi
• Oqýshylarmen amandasý, oqý - quralyn tekserý
• Oqýshylar zeıinin sabaqqa aýdarý

İİ Úı tapsyrmasyn suraý
Synyp úsh topqa bólinedi. Kýbızm ádisi paıdalanylady. Kýbıktiń alty qyry bar. Kýbızm taqyrypty jan - jaqty qamtýǵa múmkindik beretin oqytý strategıasy. Oqýshylar kýbıkti laqtyryp qaı topqa baratyndyǵyn anyqtaıdy.
Asosıasıalyq aımaq qurý.
Saq sózin estigende oılaryńa ne keldi?
Elektrondy taqtany paıdalanyp, taqtaǵa jazý
Saq
"Altyn adam", Argıpıler, skıfter, ıssedondar, daılar, paradaraıa, tıgrahaýda, haýmavarga

Kýbızm. Kýbık laqtyryp ár qabyrǵasynyń tapsyrmasyn oryndaıdy.
1 - qabyrǵasy. Sýretteńiz. Saq qoǵamyn
2 - qabyrǵasy. Salystyryńyz. Abyzdar men qarapaıym halyqty salystyr
3 - qabyrǵasy. Zertteńiz. Mıdıalyqtardyń óz uldaryn saq sarbazynyń tárbıe berý sebebin
4 - qabyrǵasy. Qoldanyńyz. Saq qoǵamynda ómir súrgen adamdardyń úsh tobyn jaz.( Oqýshylar sheńber ishine jazady)
Abyzdar, Jaýyngerler, Malshylar men eginshiler
5 - qabyrǵasy. Bul týraly oılaǵanda kózińizge ne elesteıdi?
"Sadaqshylardyń tartqan jebeleri 900 qadamǵa deıin jetedi..."
6 - qabyrǵasy. Qoldanyńyz ne qarsy shyǵyńyz.
"Eger saq jigiti bir qyzǵa úılengisi kelse, onymen áýeli kúsh synasýy kerek. Qyz jeńse, jigit onyń tutqyny bolyp eseptelip, oǵan tolyq táýeldi bolady. Tek jeńgen jigit qana óz bıligin júrgize alady.

İİİ Úı tapsyrmasyn pysyqtaý "Venn dıagramsy.
Saqtar
● Jaýynger, Shabandoz, Mergen, Sadaqshy
● Qarapaıym halyq. Abyzdarǵa táýeldi. Kásip ıeleri. Egin ekti mal baqty.
Rý basshysyn saılady
● Rý basshysy. Taıpa kósemi saılandy. Mol baılyq ıesi. Qolbasshy. Kelissóz júrgizýshi. Jer bólýshi
Muǵalim oqýshylardyń jaýaptaryn tolyqtyryp qorytyndy jasaıdy.

İÚ Jańa sabaqty baıandaý
Jospary:
1 Kır áskeriniń basyp kirýi
2 Shyraqtyń erligi
3 A. Makedonskııdiń saq eline joryǵy
Oqýshylar, elektrondyq taqtaǵa nazar aýdaryp, saqtardyń joryqtaryn elektrondy nusqada kóreıik. Osy taqyryp jóninde ne biletinin, ne bilgisi keletinin aldyndaǵy daıyn paraqshaǵa toltyrady.
Jańa sabaqty oqýshylar berilgen mátinnen (deńgeılik tapsyrma) oqıdy. Jańa sabaqty oqyp bolǵannan keıin top bir - birimen jańa alǵan uǵymdary jóninde pikirlesedi. Osydan keıin ár top top aralyq aralasyp, óz tobyndaǵy málimetterimen bólisedi de, ishterinen bir lıderi shyǵyp, jańa taqyryp jóninde málimet beredi.
1. Deńgeı
Ejelgi zaman tarıhshylarynyń derekterine qaraǵanda saq taıpalary óz atyrabyndaǵy mádenıetti eldermen Assırıamen, Mıdıamen qarym - qatynas jasap otyrǵan. Al kórshiles jatqan Parsy memleketimen, tipti soǵys odaǵynda qurǵan. Degenmende Parsy patshasy Kır bul odaqty mise tutpaı saq - masagetterdi kiriptarlyqqa túsirý úshin, olarǵa birneshe ret jaýlap alý joryǵyn jasaǵan. Rım tarıhshysy Pompeı Trog Kır bastaǵan parsy áskerleri b. z. b. 530 jyly saq jerine basyp kirdi. Bul kezde saqtardyń bıleýshisi Tomırıs edi. Kır áskerlerimen Syrdarıaǵa deıin kelip, óz elshilerin Tomırıske jiberedi. Biraq Tomırıs "áıel bolsa da, jaýdyń shapqynshylyǵynan qoryqqan joq" dep jazǵan.
2. Deńgeı
Saq patshaıymy Tomırıs kelissóz júrgizýden bas tartady. Parsy patshasy Kır saqtarǵa qarsy shabýylǵa shyǵady. Óz jerinde soǵysýǵa qolaıly dep eseptep, Tomırıs parsylardyń sýdan ótýine ádeıi múmkindik beredi. Kır áskerin ózennen ótkizip, bárshama jer júrgennen keıin qostaryn tikti. Kelesi kúni ol kýlyq oılaıdy, ádeıi qoryqqan bolyp, lagerin tastap, qasha bastaǵan syńaı tanytty. Patshaıymnyń balasy Spargapıs jaýdyń sońynan qýyp, tájirbıesiz jas bolǵandyqtan, torýylǵa túsip qaldy. Balasynyń qaıtys bolǵanyn estip, Tomırıs kóp áskerimen Kırge qarsy attanady.
3. Deńgeı
Gerodottyń sıpattaýynsha, "Basynda áskerler sadaqpen atysady. Sadaq oǵy bitkennen keıin jekpe - jekke shyǵyp, qylysh jáne naızamen soǵysady. Nátıjesinde masagetter jeńip shyǵady. Parsy jaýyngerleriniń kóbi qyrylyp, Kır óltiriledi."
4. Deńgeı
Kır qaıtys bolǵannan keıin 11 jyl ótken soń b. z. b. 519 jyly parsylar saqtarǵa qarsy qaıta shabýyl jasaıdy. Bul joryqty İ Darıı patsha basqarady. "Men áskerimmen saq jerine joryqqa shyqtym" degen İ Darııdiń sózderi Behıstýn jazbalarynda aıtylady. Saqtardy Skýnha atty kósem basqarady. Skýnha soǵysta jeńilip, parsy áskeri Syrdarıadan ótedi.
5. Deńgeı
Osy soǵystaǵy tańǵajaıyp oqıǵalardyń birin ejelgi grek tarıhshysy Polıen bylaı dep sýretteıdi: "Shyraq esimdi bir saq óziniń denesin pyshaqpen ózi jaralap, parsylarǵa qashyp baryp, ózin saq kósemderinen jábir kórgen etip kórsetedi. Parsy áskerlerin olarǵa bastap baramyn dep aldap, adastyryp, sýsyz jerge aparady. Parsynyń shapqynshy áskerleri shóldep qyrylady. Aqyrynda Shyraq olarǵa: Men senderdi adastyryp, qyrǵynǵa ushyrattym, elimdi aman alyp qaldym, men degenime jettim. Endi qoldaryńnan kelgenderińdi isteı berińder" dep, erlik kórsetip, parsylardan osylaı kek aldy. İ Darıı kóptegen áskerlerinen aıyrylyp, odan ári soǵysa almaı Persıaǵa qaıtýǵa májbúr boldy. Shyraq sıaqty jaýyngerdiń arqasynda saqtar óz táýelsizdigin saqtap qaldy.
6. Deńgeı
B. z. b. 4ǵasyrdyń 30 - jyldary grekter saq jerine qaýip tóndirdi. Aleksandr Makedonskıı ( Eskendir Zulqarnaıyn) bastaǵan grek áskerleri Orta Azıaǵa basyp kirip, Syrdarıa óńirine qaraı attanady. "Jeńilmeıtin ásker" atanyp kelgen Aleksandrdyń qalyń qolyna saq taıpalary qarsy turyp, olardyń alǵa jyljýyna kedergi jasaǵan. Grek - makedon basqynshylaryna qarsy kúresti Spıtamen atty saq basqardy. Ol Makedon áskerine 3 jyl boıy qarsy partızan soǵysyn júrgizdi. Ejelgi grek tarıhshysy Arrıan qolbasshy Aleksandr Makedonskııdiń Syrdarıadan júzip ótip, saqtarǵa qalaı shabýyl jasaǵany týraly jazady. Kúnniń ystyǵy, saqtardyń jıi - jıi qolaısyz shabýyldary men soǵysý taktıkasy grekterdi ábden álsiretti.
Sóıtip, Aleksandr Makedonskııdiń Syrdarıanyń arǵy jaǵyn mekendeıtin saq taıpalaryn baǵyndyrý úshin jasaǵan joryǵy sátsiz aıaqtalady. Saqtar onyń Shyǵysqa qaraı júretin jolyn bógep tastady.
Úsh topqa tapsyrma beriledi.
İ topqa
Syzbany toltyrý.
B. z. b Úİİ - İÚ ǵasyrlarda
Saq taıpalarynyń qarym - qatynas jasaǵan elderi
♦ Assırıamen
♦ Mıdıamen
♦ Parsylarmen