InfoHub Logo

Kez-kelgen ata-anany is-áreketimen on orap alatyndaı balalardyń bútindeı bir urpaǵy paıda boldy. Tanys bolyńyzdar - sentenıaldar. Bular erteń-aq er jetip, eresek adamdarǵa aınalady. Kózdi ashyp-jumǵansha olar álemdi jaýlap alady. Olardyń kim ekendigin, aldyńǵy býynnan olardyń qandaı aıyrmashylyǵy bar ekendigin jáne olarmen qalaı birlese áreket jasaýdy úırený kerektigin talqylap kóreıik.

Urpaqqa qatysty bul ne daý, túsindiretin bireý bar ma?

Urpaqtar teorıasyn 1991 jyly Nıl Haý (Neil Howe) men Ýılám Shtraýss (William Strauss) sıpattap bergen bolatyn. Bul teorıa boıynsha urpaqtar birin biri 20-25 jylda bir ret aýystyrady. Jýyrda mıllenıaldardan keıin keletin – sentenıaldar tirkeldi, olardy taǵy da Z býyny dep te ataıdy. Sirá, balalardyń ata-analarynan osynshalyqty aıyrmashylyqta bolýy tarıhta alǵash ret shyǵar.

Sentenıaldar degen kimder?

Olar 1996 jyldan keıin nemese 2000 jyldan keıin (túrli zertteý derekteri boıynsha) týylǵandar. Jyldardaǵy shashyrańqylyq, ázirge zertteýlerdiń azdaý bolýyna baılanysty bolyp otyr. Sentenıaldar ázirge jas, alaıda olardy eshkimmen shatastyra almaısyń.

Basqa urpaqtardan nesimen erekshelenedi?

Bular ǵalamtor zamanynda týylǵan alǵashqy býyn. Gadjetsiz ómir qandaı bolǵany olardyń esterinde joq, jáne kúnine 8 saǵattan artyq ýaqyttaryn smartfonmen nemese planshetpen ótkizedi. Sentenıaldarda ár qadamǵa qosymsha bar, olar ony aýamen demalǵandaı, shynaıy is júzinde paıdalanady. Z býyny álemdi sandyq jáne naqty dep bóledi, olardyń ómirleri ekranǵa jáne keri baǵytta birtindep aýysady.

Tehnologıa sentenıaldarǵa qalaı áseretti?

Sentenıaldar Jelide otyryp, aty-jónin kórsetpeı habar alysqandy jaqsy kóredi: jasyrynýǵa bolatyn áleýmettik jelilerdi durys kóredi. Bul Twitter emes, habarlamalar joıylyp otyratyn Snapchat. Bul mýltı mádenı ortada ósip kele jatqan alǵashqy býyn. Sentenıaldarǵa áńgimelesip otyrǵan adamynyń qaı jerde týylǵany jáne onyń túr-kelbeti qandaı ekendigi báribir. Bálkim, bul eń bir tózimdi jáne salmaqty býyn shyǵar.

Olardyń jarnamaǵa degen ımýnıtetteri kiriktirilgen adblok. Jarnamalyq bannerler men habarlamalarǵa kózi úırenip ketkendigi sonshalyq, olar tipten jarnamalarǵa kóńil aýdarmaýlary da múmkin, al jarnama olardy qyzyqtyrýy úshin onda shynymen de qyzyqtyratyndaı bir nárse bolýy tıis.

Kemshiligi – sentenıaldar uzaq ýaqyt oı shoǵyrlandyrýdy unatpaıdy. Balalar men jasóspirimder arasynda kóńil bólýdiń jetispeýshilik belgisi men gıperbelsendilik keń taralǵan. Sondyqtan Z býyny oqyǵannan góri, kózben kórgendi durys sanaıdy. Olar az ýaqytta óte kóp aqparat uǵynyp alýy qajet.

Olar nelikten sondaı yqylassyz? Olar aqylsyzdaý ma?

Joq. Sentenıaldar tehnologıamen birge qatarlasa oqyǵandar jáne pánderdi tus-tustan toǵystyra oqyp úırenýge daǵdylanǵan. Olardyń mıynda oqýlyqtyń árbir paragrafy «Vıkıpedıadaǵy» tárizdi gıpersiltemeler túrinde tizilip tur. Sonymen birge, olar ǵalamdyq aýqymda oılaýǵa daǵdylanǵan, óıtkeni álemniń barlyq jerinen aqparatty lezde alady. Olar jańalyq ashqysy keledi, zertteýler men ashylýlar jasaǵandy unatady.

Iá, sentenıaldar nazaryn jıi basqa nársege aýdarady, sondyqtan da tez sheshim qabyldaıdy. Z býyny bir suraqqa birneshe ret qaıta oralǵandy unatpaıdy.

Olar ne isteı alady?

Olar kózben kórgendi durys sanaıtyn býyn. Jelide tildese otyryp, sentenıaldar emodzılerdi, smaıldardy, sýretterdi paıdalanady. Osylaısha olar ózderiniń aınalasyna adamdardy tarta alady. Jasóspirimder aqparat qandaı zańdylyq boıynsha júretinin jáne kóbirek laık jınaý úshin Instagram-ǵa qaı kezde sýret jarıalaý qajettigin naqty biledi. Usaq-túıek deısiz be? Al endi aınalasyna adamdardy toptastyra biletin osy jasóspirimder naryqqa shyqqanda ne bolatynyn oılap kórińiz. Burynǵy ótken býyn bos qalady.

Al olar laıktan basqa, qandaıda bir nárseni baǵalaı ma?

Olar, basqalarǵa qaraǵanda, qaýipsizdikti baǵalaıdy. Bul býyn lańkestik pen ekonomıkalyq daǵdarys dáýirinde ósip kele jatqandyqtan bolar, sentenıaldar turaqtylyqty, tynyshtyqty jáne órkendeýdi qalaıdy. Olarǵa birrettik qoldanystaǵy zattar unamaıdy, olar uzaq ýaqytqa jaraıtyn nárselerdi satyp alǵylary keledi. Olardyń arasynda mınımalıs bolý sánge aınalǵan.

Sentenıaldardyń ómir týraly jáne jetistikke qalaı qol jetkizýge bolatyndyǵy týraly túsinikteri óte parasatty. Mıllenıaldar, ózderiniń qandaı kórkem jáne tamasha ekendigin búkil álem baıqasa dep armandaıdy. Sentenıaldarda ondaı bos qıal joq. Olar kóp jumys isteýge jáne kóbirek aqsha tabýǵa umtylady: oqý bitirgenderdiń 72%-y kásipkerlik týraly oılanady.

Sentenıaldar – bul búlik shyǵarýshy jasóspirimder emes. Olar shylymdy az shegedi jáne ishimdikti az ishedi, tipten jynystyq qatynasqa da barynsha jaýapkershilikpen qaraıdy. Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy búkil álem boıynsha jasóspirimderdiń júkti bolyp qalýynyń sany azaıǵandyǵy týraly aıtýda, al AQSH-ta qazirgi ýaqytta bul kórsetkish sońǵy 50 jyl ishindegi eń tómengi kórsetkish bolyp otyr.

Olar júıeni buzǵysy kelmeıdi, olar álemdi baıaý jáne durys jolmen jaqsartýǵa ázirlenýde. Bálkim, bul jasóspirimdik qıal shyǵar. Biraq teorıany eske alar bolsaq, olardyń negizgi kózqarasy qalyptasyp boldy.

Sentenıaldarmen baılanys ornatýǵa bola ma?

Birinshiden, olar úshin barlyǵyn da kórneki etý qajet, kez-kelgen aqparat kórneki bolýy qajet.

Ekinshiden, barlyǵyn da tez jasaý kerek. Jumystyń jyldamdyǵy qashan da mańyzdy bolyp qalady. Eger de siz árbir plakat pen árbir jarıalanymdy áleýmettik jeli arqyly eki aı boıy kelisimnen ótkizýge daǵdylanǵan bolsańyz, onda siz utyldyńyz.

Úshinshiden, vırýstyq jarnama jasańyz. Sentenıaldar qyzyqty nársemen bóliskendi unatady jáne ol týraly tez umytyp ketedi. Erekshelenýdi úırenińiz.

Tórtinshiden, olar satyp alǵandy jaqsy kóredi, alaıda onlaın satyp alýdy durys sanaıdy, al ınternetke mobıldi qurylǵylar arqyly kiredi. Olarmen dál osy arnalar arqyly jumys isteńiz.

Maǵan sentenıaldarmen jumys isteýdi úırený ne úshin qajet?

Ár býyn – bul belgili bir maqsatty aýdıtorıa. Eger de sizge klıenttermen nemese aýdıtorıamen jumys isteýge týra kelse, onda siz, keń maǵynada, naqty osy urpaqtarmen birlese áreket etesiz.

Sentenıaldar – ózgeshe býyn. Biz olardyń satyp alýǵa jáne mınımalızmge degen súıispenshilikterin, bilimdarlyqtary men gıperbelsendilikterin, kózben kórip oılaý men kiriktirilgen adbloktaryn qalaı úılestiretindikterin túsine almaımyz. Al bul olardyń qoldarynan keledi. Osydan keıin balalar burynǵydan nashar dep kim aıta alady?

---