Shyǵarma: Tabıǵat pen adam
Shyǵarma: Tabıǵat pen adam
Ana qursaǵynan shyr etken sábı jaryq álemge kelisimen kórikke tunyp turǵan tartymdy aǵashtardy, móldir taza tunyq turǵan qarqyndy bulaqtardy, bolmaǵanda aǵyp jatqan bulaqtyń sybdyryn, aınalada bolyp jatqan jumystyń syńǵyryn, qustardyń bulbuldaı ásem únin, álemniń nur syılaǵan jaryq kúnin estip - kórip erekshe erendeı kúıge túsedi, bul kúı – tabıǵat kúıi.
Tabıǵat – jaratylystyń ǵajap týyndysy. Tabıǵatta bolyp jatqan alýan túrli oqıǵalar jelisi, alýan túrge enetin áýe keńisi, qyzyl - jasyldy túzilgen aǵashtar jemisi bári - bári adam balasynyń tańdaıyn qaǵyp, tańqaldyratyny sózsiz. Mine, sondyqtan da adam balasynyń tabıǵatty jyrlaýǵa sheberligi, tabıǵatpen syrlasatyn kóregendigi osynyń aıǵaǵy. Qansha desek te, tabıǵattyń kúıin, ásem formasyn, qazynaǵa toly qoımasyn kórsek janymyz toıǵysyz, jyrlasaq, aıtsaq ta til jetkisiz. Jer júzindegi jeti keremetke óz úlesin qosqan tabıǵattyń sheberligin uqqan adamzat sándenýshilik (moda), sýretshilik, sáýletshilik (arhıtektýra), sheberlik (master), kúıshilik sekildi t. s. s. qasterli qasıetterdi boıyna darytqandyǵy daýsyz. Máselen, «alystan arbalaǵansha, jaqynnan dorbalap» alysqa barmaı - aq ózimizdiń álemge áıgili sýretshimiz Ábilhan Qasteevti alaıyq. Barshaǵa aıan, sýretshilik ónerimen talaıdy tańǵaldyrǵan Ábilhannan «Sen mundaı ónerdi qaıdan úırendiń?»- dep suraǵanǵa:
«Taýdyń bulaǵynan,
Qoıdyń qulaǵynan,
Apamnyń kıizinen,
Eshkiniń múıizinen úırendim»,- degen.
Iaǵnı, adamzat ómir boıyna tabıǵattan bárin úırener, úırenedi, úırene bermek te. Mine, sondyqtan da tabıǵatqa adamzattyń qyrýar ólsheýsiz qaryzdylyǵy onyń tabıǵat tynysyn tazartyp, aıalaı bilýimen qatar, kádýilgi kórkem beınesin qalpyna keltirip, álemniń jeti keremetin jetpis keremetke jetkizýimen ólshenedi. Desek te, bárin qorshaǵan ortadan alyp, qambaǵa astyqtaryn salyp jatsaq ta, keıbirimiz, atmosferany túrli tútindermen lastap, hosh ıisti gúlderge usqynsyz qoqystardy tastap, tipti, atom bombasyn da jer - ananyń oıýly kilemindeı kórikti kókke jaryp, tańǵajaıyp tabıǵattyń jerin qaryp jatatyndyǵymyz daýsyz. Mundaı jaǵdaılardyń jer betinde qaıtalap oryn almasy úshin qazaqtyń ádemi «saýsaq birikpeı ıne ilikpeıdi» degen mátelin tuńǵıyqpen túsingen álem jumyla eńbek etýde. Áý bastan dana halqymyz sol sebepti «sýdyń da suraýy bar» dep tegin aıtpaǵan. Bul mátelge arqaý bolar tylsym tabıǵattyń tosyn jasaǵan adamzatqa arnalǵan antonımdik arpalystary da joq emes. Máselen, álemdegi las qalalardyń iri birnesheýi oryn alǵan Indonezıa jeriniń betin «Allah» dep jazylǵan 30metrlik sýnamı az ǵana ýaqyttyń ishinde typ - tıpyl etken.
Bul bir ǵana mysal. Álemde osy sekildi qanshama tabıǵat apattary, jer silkinisteri, qar kóshkinderi, taıfýn, jel, sel, daýyldar, quıyndar tirkelgen. Munyń barlyǵy tilsiz ashynǵan tabıǵattyń qarýyn asynǵan adamzatqa ispen qaıtarǵan jaýaby. Al, qarýyn asynbaǵan adamzatqa, eshqashan ashynbaǵan tabıǵat ta. Qaıta ondaı adamzatqa «jyly - jyly sóıleseń jylan ininen shyǵady» degendeı tabıǵat ta óz uıasynan shyǵyp, kórkem beınesine enip, jer áleminiń keıbir tustary asyl adam balasynyń adamgershilik prınsıpterine qaraı jánnattyń bir baqshasyndaı jaıqalyp kórkeıýde. Adam balasynyń adamgershilikti árbiri nadangershilikti keıbirin jazalaı otyryp, álemniń keıbir emes, árbir tusyn jaıqaltýǵa jumyla jumys jasasa, bárimizge nur ústine nur bolar edi. «Tabıǵatymyz - baılyǵymyz» der bolsaq, sol baılyqty saqtaıyq! Laıym solaı bolǵaı.
Ana qursaǵynan shyr etken sábı jaryq álemge kelisimen kórikke tunyp turǵan tartymdy aǵashtardy, móldir taza tunyq turǵan qarqyndy bulaqtardy, bolmaǵanda aǵyp jatqan bulaqtyń sybdyryn, aınalada bolyp jatqan jumystyń syńǵyryn, qustardyń bulbuldaı ásem únin, álemniń nur syılaǵan jaryq kúnin estip - kórip erekshe erendeı kúıge túsedi, bul kúı – tabıǵat kúıi.
Tabıǵat – jaratylystyń ǵajap týyndysy. Tabıǵatta bolyp jatqan alýan túrli oqıǵalar jelisi, alýan túrge enetin áýe keńisi, qyzyl - jasyldy túzilgen aǵashtar jemisi bári - bári adam balasynyń tańdaıyn qaǵyp, tańqaldyratyny sózsiz. Mine, sondyqtan da adam balasynyń tabıǵatty jyrlaýǵa sheberligi, tabıǵatpen syrlasatyn kóregendigi osynyń aıǵaǵy. Qansha desek te, tabıǵattyń kúıin, ásem formasyn, qazynaǵa toly qoımasyn kórsek janymyz toıǵysyz, jyrlasaq, aıtsaq ta til jetkisiz. Jer júzindegi jeti keremetke óz úlesin qosqan tabıǵattyń sheberligin uqqan adamzat sándenýshilik (moda), sýretshilik, sáýletshilik (arhıtektýra), sheberlik (master), kúıshilik sekildi t. s. s. qasterli qasıetterdi boıyna darytqandyǵy daýsyz. Máselen, «alystan arbalaǵansha, jaqynnan dorbalap» alysqa barmaı - aq ózimizdiń álemge áıgili sýretshimiz Ábilhan Qasteevti alaıyq. Barshaǵa aıan, sýretshilik ónerimen talaıdy tańǵaldyrǵan Ábilhannan «Sen mundaı ónerdi qaıdan úırendiń?»- dep suraǵanǵa:
«Taýdyń bulaǵynan,
Qoıdyń qulaǵynan,
Apamnyń kıizinen,
Eshkiniń múıizinen úırendim»,- degen.
Iaǵnı, adamzat ómir boıyna tabıǵattan bárin úırener, úırenedi, úırene bermek te. Mine, sondyqtan da tabıǵatqa adamzattyń qyrýar ólsheýsiz qaryzdylyǵy onyń tabıǵat tynysyn tazartyp, aıalaı bilýimen qatar, kádýilgi kórkem beınesin qalpyna keltirip, álemniń jeti keremetin jetpis keremetke jetkizýimen ólshenedi. Desek te, bárin qorshaǵan ortadan alyp, qambaǵa astyqtaryn salyp jatsaq ta, keıbirimiz, atmosferany túrli tútindermen lastap, hosh ıisti gúlderge usqynsyz qoqystardy tastap, tipti, atom bombasyn da jer - ananyń oıýly kilemindeı kórikti kókke jaryp, tańǵajaıyp tabıǵattyń jerin qaryp jatatyndyǵymyz daýsyz. Mundaı jaǵdaılardyń jer betinde qaıtalap oryn almasy úshin qazaqtyń ádemi «saýsaq birikpeı ıne ilikpeıdi» degen mátelin tuńǵıyqpen túsingen álem jumyla eńbek etýde. Áý bastan dana halqymyz sol sebepti «sýdyń da suraýy bar» dep tegin aıtpaǵan. Bul mátelge arqaý bolar tylsym tabıǵattyń tosyn jasaǵan adamzatqa arnalǵan antonımdik arpalystary da joq emes. Máselen, álemdegi las qalalardyń iri birnesheýi oryn alǵan Indonezıa jeriniń betin «Allah» dep jazylǵan 30metrlik sýnamı az ǵana ýaqyttyń ishinde typ - tıpyl etken.
Bul bir ǵana mysal. Álemde osy sekildi qanshama tabıǵat apattary, jer silkinisteri, qar kóshkinderi, taıfýn, jel, sel, daýyldar, quıyndar tirkelgen. Munyń barlyǵy tilsiz ashynǵan tabıǵattyń qarýyn asynǵan adamzatqa ispen qaıtarǵan jaýaby. Al, qarýyn asynbaǵan adamzatqa, eshqashan ashynbaǵan tabıǵat ta. Qaıta ondaı adamzatqa «jyly - jyly sóıleseń jylan ininen shyǵady» degendeı tabıǵat ta óz uıasynan shyǵyp, kórkem beınesine enip, jer áleminiń keıbir tustary asyl adam balasynyń adamgershilik prınsıpterine qaraı jánnattyń bir baqshasyndaı jaıqalyp kórkeıýde. Adam balasynyń adamgershilikti árbiri nadangershilikti keıbirin jazalaı otyryp, álemniń keıbir emes, árbir tusyn jaıqaltýǵa jumyla jumys jasasa, bárimizge nur ústine nur bolar edi. «Tabıǵatymyz - baılyǵymyz» der bolsaq, sol baılyqty saqtaıyq! Laıym solaı bolǵaı.
You Might Also Like
