InfoHub Logo

Ertede ońaıǵa ótkel bermeıtin Kókjal degen ózenniń eki jaǵalaýynda Baıbol, Taýasar dep atalatyn eki aýyl bolypty. Baıboldyń kishi kelini Gúlbıke enesine aqyl salǵannan keıin, aýyldaǵy jylqyshy balany shaqyryp:

— Sen, Taýasar aýylyna bar, kúıeý jigit Ázilbek uryn kelip ketkeli osy aýyldyń esigin ashqan joq. Bala ózi keledi dep otyrsaq, kúz kelip, kóshi-qon bolyp ketetin túri bar. Sen, bar da kúıeý balany shaqyryp kel! — jumsaıdy.

Jylqyshy bala taý asyp, tas basyp, ótkelden at jaldap ótip, ázer degende Taýasar aýylyna barady. Jylqyshy bala Ázilbekke bıebaý basynan kezigip, kelgen buıymtaıyn oǵan ońashalap jetkizedi.

Onysyzda saǵynyshpen sarǵaıyp júrgen Ázilbek bul habarǵa qýanady da, qaıyn jurtyna keshikpeı baratynyn aıtady.

Ánshi, bıshi, kúıshilerdiń bir tobyn ertip, Baıboldyń kishi aýylyna Ázilbekter kelgende, aýyl toı bolyp jatqan sekildi ábiger eken. Qonaqtardyń aldynan shyǵyp at ustaǵan daıashylar birinen soń biri kelip, qonaqtardyń atyn alyp, iltıpat kórsetedi.

Arnaıy ornalastyrylǵan úılerge jaıǵasqan kúıeý jigit jáne onyń serikteri aýyl azamattarynyń «Toı bastar», «Kúı basy» degen kúılerin tyńdaıdy.

Ázilbektiń ónerli serikteri ár alýan ónerlerin kórsetip, aýyl dy dýmanǵa bóleıdi. Olar osylaı otyrǵanda, úkili kamshat bórkin shekesine salǵan bir top qyzdyń ortasynda Ázilbektiń qalyńdyǵy Nazıgúl de top ortaǵa keledi.

Jastardyń án-sazy kún batarǵa deıin tolastamaıdy. Keshki qyzyqty da Gúlbıke aldyn ala oraılastyryp qoıady. Eki-ekiden juptasyp, áriptesin taqymdap qýyp aıtysqandar tańnyń qalaı atyp, kúnniń qalaı batqanyn sezbeı de qalady. Osylaı ótken saýyq keshter men qyzyqty kúnderdiń neshe aýnap túskenin bilgender bolmapty.

Bir kúni sáske mólsherinde shaıǵa otyrǵan Ázilbek Gúlbıkege ıilip kelip:

— Biz qaıtaıyq, aýyldan attanǵanymyzǵa birneshe kún bolypty, — deıdi. Kúıeý jigittiń oıyn bile qoıǵan Gúlbıke de qonaqtardyń qaıtý talabyn úlken sheshesine jetkizipti. Sonda kóp oılanyp alǵannan keıin, qart ana Gúlbıkege tesile qarap otyryp:

— Sýy qurǵyr aǵash basyna shyǵap, sabasynan asyp jatyr deıdi ǵoı, balalar abaı bolsyn! — degen eken. Gúlbıke kúıeýdi joldastarymen attandyrý qamyna kirisipti.

«Til astynda til bar» degendeıin, neshe túnge sozylǵan ázilderdiń sońy aıtylyp, birin-biri qımaǵan júrekterdiń belgisi —  kesteli oramaldar qoldan-qolǵa ótipti.

Olardyń osyndaı attanar kezinde, Ázilbektiń kenje baldyzy kelip, bir dombyra usynǵan eken. Bul dombyra toǵyz túrli aǵashtan qıylyp jasalypty. Úp etken salqyn samal tıgende eki sheginen sazdy ún shyǵady eken.

Olar attanǵanda, turyp qalǵan jeńgesi qaıta aınalyp úıge kirgende, Nazıgúldiń óziniń tóseginiń ústinde otyrǵanyn kórip: «Jatyp, tynyqshy», — dep Nazıgúldi tósegine jatqyzyp, shymyldyqty túsirip qoıady. Mamyq tósekke jata sala kózi ilinip ketken qyz «Alla!» dep ushyp túregeledi. Onyń shoshyp oıanǵanyn bilgen jeńgesi «ne boldy?» dep qasyna barǵanda, qyz:

— Bir jaman tús kórdim, túsimde Ázilbek ekeýimiz bir bıik shyńǵa shyǵyp bara jatyr edik, bir alyp aıdahar jolymyzdy bógedi. Aldymen ony, artynan meni jutty. Sodan shoshyp kettim, — deıdi jeńgesine úreılene qarap.

Olar dál osylaı sóılesip otyrǵanda baǵana Ázilbekter ketken jaqtan attan sap aıqaılaǵan daýys búkil dalany jańǵyryqtyryp, jaıyn otyrǵan aýyldy eleń etkizedi. Muny estigen Nazıgúl men Gúlbıke júgirip dalaǵa shyǵa kelse, Ázilbektiń Báıgetorysyna mingen aq jeıdeli bala shyr-shyr etip kele jatady.

— Oı, ne boldy?..

— Ázilbektiń aty sý ortasynda jyǵylyp... suraýlar men úzdik-úzdik jaýaptar Nazıgúlge anyq uǵylmady.

Onsyzda dymy quryp áreń turǵan arýdyń boıy bir ǵajap qorqynyshty jalynǵa sharpylǵandaı dir etedi de, ne bolǵanyn ózi de sezbeı, beldeýde turǵan sandal toryǵa qona ketip umtylady.

Onyń artynan dúrkireı shapqan aýyl adamdary kelgende, Sandaltory bir boz talǵa baılaýly tur eken. Mańynda jan kórinbepti. Tek ózenniń qan jutyp, qutyrynyp alǵan asaý tolqyny aıbar shegip jatyr eken.

Ózenniń eki jaǵyndaǵy el eki birdeı esilinen aırylyp zar eńireıdi.

Kún besigine deıin atty-jaıaýlar ózenniń eki jaǵyn kóp qarap, túk tappaı taryǵypty. Aqyry jeti dóńbekti sal etip, eki ónerpazdy «Qan ıirim» degen jerge deıin qaraýǵa shyǵarypty.

Bul ekeýi asaý tolqynmen jaǵalasyp, aqyry tastan-tasqa soǵylyp byt-shyty shyqqan saldan, eki dóńbekke jarmasyp, «Qan ıirimge» jetipti. Olar ıirimdegi búrkit uıasynan bir nárseniń elbeń etkenin kórip qalypty.

Qıynnyń ala qanat qyranyn aýmen alatyn bul ekeýi ómir boıy búrkit uıasynan osyndaı jándik baıqamaǵan eken. Olar buǵan qaıran qalady.

Myna eki ónerpazǵa bir ǵajap eles kórinedi. Sýǵa ıilip turǵan boz talǵa Sandalkerdi ile salǵan Nazıgúl asaý aǵynǵa ashyna qarap turǵanda, qandy tolqyn arasynan Ázilbek elestep, ózin sýǵa atady.

Ol surapyl tolqyn sońynan jaǵalasyp, «Qan ıirimge» kelgende, baýyry Ázilbekke bergen dombyra», ıirimdi bir aınalyp baryp jaǵaǵa shyǵady. Qyz tolqyndy jaryp baryp dombyrany alady da, asaý oıdyń ezgisinen talyqsyp ketip, búrkittiń uıasynan bir-aq shyǵady. Ol sońynda turyp «Qan ıirimniń» túbin bir kórgisi keledi.

Tasqa jabysyp turǵan eki adamnyń: «Qaraǵym, beri kel, qulap ketesiń», — dep turǵanyn Nazıgúl estigen joq. Kóz jasy qurǵaǵan qatýly qabaǵyn túıip turyp, týǵan el, ósken jerine qosh aıtyp, toǵyz túrli aǵashtan qúlap jasalǵan dombyrany úıirip laqtyryp jiberedi de, qaryn ıirimge yrshıdy. Onyń qyzyl sáten kóılegi kóbelekteı kólbep baryp, sý betine qona bergende, raqymsyz tylsym kúsh ony lyp etkizip jalmaı salady!..

Dombyrany jel aýdaryp ketip jaǵaǵa túsiredi. Dombyranyń kúıin qoıyp, ózin jasap júrgen eki ónerpaz osydan keıin kóp oılanyp, ǵashyqtardyń armanyna, qıýasyzdyǵyna kez bolǵan baqytsyzdyǵyna toly «Shyńyraý» degen kúıdi shertken deıdi.

«Shyńyraý» kúıi elge osylaı tarap ketipti.

Osydan soń burynǵy Kókjal ózeni «Shyńyraý» ózeni dep atanypty.

---