InfoHub Logo

Shoqan Ýalıhanovty kóbimiz qazaqtyń kórnekti ǵalymy, geograf, tarıhshy jáne demokrat aǵartýshy retinde bilemiz. Biraq shynymdy aıtsam, pýblısıs ekenin de bilmeppin. Qaǵaz betine túsirgen nebir qundy maqalalary bar. Maqalalary kúni búginge deıin óz mańyzdylyǵyn joǵaltqan emes. Alaıda belgili bir maqalasyn ǵalamtordan bir izdegennen ońaı taba qoımaısyz. “Saharadaǵy musylmanshylyq týraly” atty maqalasy nazarymdy aýdartty. Sebebi pýblısıs bul maqalasynda áıel teńdigi máselesine toqtalady. Ol kámeletke tolmaǵan qazaq qyzyn turmysqa berýge, balalardy týmaı jatyp atastyrýǵa, kúshteýge narazy ekenin bildiredi. Búginde áńgimesin «On besimde kelin bolyp tústim...» dep bastaıtyn kónekóz ájelerimiz az emes. Rasynda, buryn qyz balasy erte jastan bildeı áýletke kelin bolyp, ózge úıdiń tártibine boı usynyp, babyn tapqan.  Áli oń-solyn tolyq tanyp bilmegen jasóspirim qazaq qyzynyń bóten shańyraqtyń tabaldyryǵyn attaǵany qanshalyqty durys? Óz zamanynda Shoqan atamyzdyń bul máseleni de beı-jáı qaldyrmaǵany oryndy dep oılaımyn. Ámeńgerlik jáne jesirlik jóninde de sóz qozǵaıdy.

Jalpy Shoqannyń pýblısıs bolýyna bala kezinen bergi úlken yntasy, óz halqy, qazaqtyń aýyz ádebıeti jasaǵan halyqtyq pýblısısıkasy áser etken. Maqalalarynyń basym kópshiligin orys tilinde jazǵan eken, degenmen ana tildi jazbalaryn da bizge mura etip qaldyrǵan. Ózine orystyń demokratıalyq pýblısısıkasyn úlgi tutqan. Pýblısıs Shoqannyń qoǵamda mańyzy bar qozǵaǵan máseleleriniń tizimi tolassyz. Sonyń ishinde qazaq tiline qatysty da oıyn jetkizgen. Qazaq tiliniń ózindik qosymsha tól dybystaryn tańbalaý qajet degen usynys aıtady. “Qazaq tili- túrki tilderiniń ishindegi eń jaqsysy” degen sózinen ana tiline degen janashyrlyqty sezgendeı boldym. Qazirgi tańda tilimiz jóninde, onyń latyn álipbıimen aýysý múmkindigi jóninde máseleler kóterildi. Shoqan Ýalıhanov sol kezdiń ózinde-aq tilimizge qatysty dúnıelerdi alǵa tartqan. Sonymen qatar bul tulǵanyń jýrnalısıkaǵa degen kózqarasy jáne qyzyǵýshylyǵy bir bólek. Onyń pikirlerinen bul salanyń mańyzdylyǵyn joǵary baǵalaǵanyn ańǵarýǵa bolady. 

Ǵalym Shoqan qazaq halqynyń rýhanı izdenisteriniń jarqyn kórinisi bola otyryp, qoǵamdyq oısana, pikir-tujyrymdardyń bıikteı órkendeýine erekshe yqpal etti. Ol óziniń sanaly ǵumyrynda qazaq halqynyń sózin sóılep, joǵyn joqtap, paıdasyn oılap, zaryn zarlaǵan dara tulǵa. Oǵan pýblısıstik qyry jáne maqalalary aıtarlyqtaı dálel bola alady.

Esengeldıeva Aıgerim

---