Shoqan Ýalhanov - qazaqtyń asa kórnekti ǵalymy ári aǵartýshysy
8 - synyp Qazaqstan tarıhy
Sabaqtyń taqyryby: § 45. Shoqan Ýalıhanov - qazaqtyń asa kórnekti ǵalymy ári aǵartýshysy
Sabaqtyń maqsaty:
• Oqýshylardyń mátinmen jumys isteý daǵdysyna súıene otyryp, olardyń tarıhı oılaý (este saqtaý) qabiletin únemi jetildire túsý, ózdiginen bilim alýǵa, izdenýlerine jaǵdaı jasaý;
• Sol kezdegi ǵylymnyń damýyna úles qosqan adamdar týraly baıandaý barysynda oqýshylardy rýhanı bilimdilikke, eńbeksúıgishtikke, mádenıettilikke tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: aralas
Sabaqtyń ádisi: ınteraktıvti
Kórnekilik: karta, syzba
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi
2. Oqý quralyn tekserip túgeldeý
3. «Habar» /el jańalyqtarynan.../
4. Oqýshy zeıinin sabaqqa aýdarý
Úı tapsyrmasyn suraý:
1. Úı tapsyrmasynyń oryndalýyn tekserý:
- Qujattarmen jumys;
- Kesteniń toltyrylýy.
Jańa taqyrypty oqytýdyń jospary:
1. Shoqan Ýálıhanovtyń balalyq jáne jastyq shaǵy.
2. Ombyda oqyǵan jyldary
3. Ǵalymnyń ǵylymı zertteýleri
4. Sh. Ýalıhanovtyń Qazaqstan tarıhyndaǵy orny.
Taqyryp oqýshylarǵa «Qazaqstannyń fızıkalyq geografıasy» páninen jaqsy tanys. §43. «Y. Altynsarın - qazaq halqynyń asa kórnekti aǵartýshysy» sabaǵynda da oqýshylarǵa Sh. Ýálıhanovqa qatysty tapsyrmalar berilgen bolatyn. Oqýshylardyń buǵan deıingi alǵan bilimderine súıene otyryp, sabaqty semınar túrinde ótkizýge bolady. Jańa taqyrypty oqýshylardyń tereń meńgerýleri úshin sabaqty myna jospar boıynsha ótkizemiz:
• Shoqan Ýálıhanovtyń balalyq jáne jastyq shaǵy.
• Ombyda oqyǵan jyldary
• Ǵalymnyń ǵylymı zertteýleri
• Sh. Ýalıhanovtyń Qazaqstan tarıhyndaǵy orny.
Oqýshylar Sh. Ýálıhanovtyń ómiriniń negizgi kezeńderi jaıly datalardy toltyrady:
• 1835 jyly -
• 1847 jyly -
• 1853 jyly -
• 1857 - 1859 jyldary
• 1860 jyly -
• 1859 - 1861 jyldary -
• 1864 jyly -
• 1865 jyly -
Sh. Ýálıhanovtyń zamandastary - ǵalymdar, jazýshylar onyń eńbegin joǵary baǵalady. Sh.Ýálıhanov - qazaqtyń ǵulama - ǵalymy. Túrkistan men Qazaqstandy, Orta Azıa halyqtarynyń tarıhy men mádenıetin zertteýshi. Ol az ǵana 30 jyldyq ǵumyrynda uly ister tyndyryp ketti. Qazaq halqynyń tarıhy men onyń turmysyn ǵylymı turǵyda tereń zertteýdiń negizin saldy. Sh. Ýálıhanov Shyǵys Túrkistanǵa sapary kezinde ulanǵaıyr materıaldar jınady: ásirese onyń qaryndashpen salǵan sýretteriniń mańyzy zor. Sh.Ýálıhanovtyń ǵylymı murasy Qazaqstan jáne Reseı halyqtary tarıhynyń kúrdeli problemasyn qamtydy. Shoqan Ýálıhanovtyń qyzmetine Orys geografıalyq qoǵamy men Reseı ǵalymdarynyń atynan baǵa berip kelip, shyǵystanýshy ǵalym, akademık N. Veselovskıı bylaı dep jazdy: «Shoqan Shyńǵysuly Ýálıhanov shyǵystaný ǵylymynda aqqan juldyzdaı jarq etti de joq boldy. Orys orıentalıstteri ony ilýde bir kezdesetin ǵajaıyp daryn ıesi dep tanydy jáne odan túrki halyqtarynyń taǵdyry jóninde uly da mańyzdy jańalyqtar ashady dep kútken edi».
Sabaqty bekitý:
1. Shoqannyń týyp - ósken jeri týraly ne bilesińder?
2. Shoqannyń tulǵa retinde qalyptasýyna qorshaǵan ortanyń, týysqandarynyń, áleýmettik jaǵdaıdyń, týǵan tabıǵatynyń, óz kezeńiniń aldyńǵy qatarly azamattarymen dostasýynyń áseri boldy ma? Naqty jaýap berińder.
3. Shoqannyń minez - qulqy týraly ne bilesińder? Ózińe onyń qandaı minezin úlgi etip alar ediń?
4. «Shoqan óz halqynyń naǵyz patrıoty boldy» «Patrıot» uǵymyn qalaı túsineińder?
5. «Shoqan Ýálıhanov mol ǵylymı mura qaldyrdy. Ol Ortalyq Azıa halyqtaryn zertteýge zor úles qosty, ony shyǵystanýshy - ǵalym retinde sheteldik ǵalymdar tolyqtaı moıyndady». Bul tujyrymdy naqtylaı túsetin mysaldar keltirińder.
Úıge tapsyrma:
1. §45 - ty oqyp shyǵyp, myna syzbany toltyryńdar:
Ómir súrgen jyldary -
Minez qulyq erekshelikteri -
Ǵylymǵa beıimdiligi -
Qaıda oqydy -
Kimdermen dostasty?-
Qazaq halqynyń saıası jáne ekonomıkalyq jaǵdaıy týraly kózqarasy -
Ǵylymı zertteýleri jáne olardyń mańyzy -
Ǵalymnyń ǵylymı murasy -
Termındermen jumys:
Aǵartýshy
Dekabrıster
Kornet
Adútant
Kýmır
Sabaqtyń taqyryby: § 45. Shoqan Ýalıhanov - qazaqtyń asa kórnekti ǵalymy ári aǵartýshysy
Sabaqtyń maqsaty:
• Oqýshylardyń mátinmen jumys isteý daǵdysyna súıene otyryp, olardyń tarıhı oılaý (este saqtaý) qabiletin únemi jetildire túsý, ózdiginen bilim alýǵa, izdenýlerine jaǵdaı jasaý;
• Sol kezdegi ǵylymnyń damýyna úles qosqan adamdar týraly baıandaý barysynda oqýshylardy rýhanı bilimdilikke, eńbeksúıgishtikke, mádenıettilikke tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: aralas
Sabaqtyń ádisi: ınteraktıvti
Kórnekilik: karta, syzba
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi
2. Oqý quralyn tekserip túgeldeý
3. «Habar» /el jańalyqtarynan.../
4. Oqýshy zeıinin sabaqqa aýdarý
Úı tapsyrmasyn suraý:
1. Úı tapsyrmasynyń oryndalýyn tekserý:
- Qujattarmen jumys;
- Kesteniń toltyrylýy.
Jańa taqyrypty oqytýdyń jospary:
1. Shoqan Ýálıhanovtyń balalyq jáne jastyq shaǵy.
2. Ombyda oqyǵan jyldary
3. Ǵalymnyń ǵylymı zertteýleri
4. Sh. Ýalıhanovtyń Qazaqstan tarıhyndaǵy orny.
Taqyryp oqýshylarǵa «Qazaqstannyń fızıkalyq geografıasy» páninen jaqsy tanys. §43. «Y. Altynsarın - qazaq halqynyń asa kórnekti aǵartýshysy» sabaǵynda da oqýshylarǵa Sh. Ýálıhanovqa qatysty tapsyrmalar berilgen bolatyn. Oqýshylardyń buǵan deıingi alǵan bilimderine súıene otyryp, sabaqty semınar túrinde ótkizýge bolady. Jańa taqyrypty oqýshylardyń tereń meńgerýleri úshin sabaqty myna jospar boıynsha ótkizemiz:
• Shoqan Ýálıhanovtyń balalyq jáne jastyq shaǵy.
• Ombyda oqyǵan jyldary
• Ǵalymnyń ǵylymı zertteýleri
• Sh. Ýalıhanovtyń Qazaqstan tarıhyndaǵy orny.
Oqýshylar Sh. Ýálıhanovtyń ómiriniń negizgi kezeńderi jaıly datalardy toltyrady:
• 1835 jyly -
• 1847 jyly -
• 1853 jyly -
• 1857 - 1859 jyldary
• 1860 jyly -
• 1859 - 1861 jyldary -
• 1864 jyly -
• 1865 jyly -
Sh. Ýálıhanovtyń zamandastary - ǵalymdar, jazýshylar onyń eńbegin joǵary baǵalady. Sh.Ýálıhanov - qazaqtyń ǵulama - ǵalymy. Túrkistan men Qazaqstandy, Orta Azıa halyqtarynyń tarıhy men mádenıetin zertteýshi. Ol az ǵana 30 jyldyq ǵumyrynda uly ister tyndyryp ketti. Qazaq halqynyń tarıhy men onyń turmysyn ǵylymı turǵyda tereń zertteýdiń negizin saldy. Sh. Ýálıhanov Shyǵys Túrkistanǵa sapary kezinde ulanǵaıyr materıaldar jınady: ásirese onyń qaryndashpen salǵan sýretteriniń mańyzy zor. Sh.Ýálıhanovtyń ǵylymı murasy Qazaqstan jáne Reseı halyqtary tarıhynyń kúrdeli problemasyn qamtydy. Shoqan Ýálıhanovtyń qyzmetine Orys geografıalyq qoǵamy men Reseı ǵalymdarynyń atynan baǵa berip kelip, shyǵystanýshy ǵalym, akademık N. Veselovskıı bylaı dep jazdy: «Shoqan Shyńǵysuly Ýálıhanov shyǵystaný ǵylymynda aqqan juldyzdaı jarq etti de joq boldy. Orys orıentalıstteri ony ilýde bir kezdesetin ǵajaıyp daryn ıesi dep tanydy jáne odan túrki halyqtarynyń taǵdyry jóninde uly da mańyzdy jańalyqtar ashady dep kútken edi».
Sabaqty bekitý:
1. Shoqannyń týyp - ósken jeri týraly ne bilesińder?
2. Shoqannyń tulǵa retinde qalyptasýyna qorshaǵan ortanyń, týysqandarynyń, áleýmettik jaǵdaıdyń, týǵan tabıǵatynyń, óz kezeńiniń aldyńǵy qatarly azamattarymen dostasýynyń áseri boldy ma? Naqty jaýap berińder.
3. Shoqannyń minez - qulqy týraly ne bilesińder? Ózińe onyń qandaı minezin úlgi etip alar ediń?
4. «Shoqan óz halqynyń naǵyz patrıoty boldy» «Patrıot» uǵymyn qalaı túsineińder?
5. «Shoqan Ýálıhanov mol ǵylymı mura qaldyrdy. Ol Ortalyq Azıa halyqtaryn zertteýge zor úles qosty, ony shyǵystanýshy - ǵalym retinde sheteldik ǵalymdar tolyqtaı moıyndady». Bul tujyrymdy naqtylaı túsetin mysaldar keltirińder.
Úıge tapsyrma:
1. §45 - ty oqyp shyǵyp, myna syzbany toltyryńdar:
Ómir súrgen jyldary -
Minez qulyq erekshelikteri -
Ǵylymǵa beıimdiligi -
Qaıda oqydy -
Kimdermen dostasty?-
Qazaq halqynyń saıası jáne ekonomıkalyq jaǵdaıy týraly kózqarasy -
Ǵylymı zertteýleri jáne olardyń mańyzy -
Ǵalymnyń ǵylymı murasy -
Termındermen jumys:
Aǵartýshy
Dekabrıster
Kornet
Adútant
Kýmır
You Might Also Like
