InfoHub Logo

Sońǵy kezderi shoshqa tumaýynan zardap shekkender sany kún ótken saıyn kóbeıýde. Tipti, az kún buryn, Qazaqstanda bul aýrýdan qaıtys bolǵan alǵashqy  adamnyń paıda bolǵanyn eskersek,  saqtyq sharasyn qoldaný artyqtyq etpeıdi. Kórshi memleketterde shoshqa tumaýy órship tur. Sońǵy málimetterge súıensek, Ýkraınada 83 adam,  Reseıde 27, Armenıada 18 adamnyń janyn atalmysh vırýs jalmaǵanǵa uqsaıdy. 

«Shoshqa tumaýy» degenimiz ne?

«Shoshqa tumaýy» - bul jiti, joǵary juqtyrý qaýpi bar shoshqalardyń respıratorlyq aýrýy, oǵan shoshqa tumaýynyń A vırýstarynyń bir túri sebep bolady. Aýrý deńgeıi óte joǵary, aýrýdan qaıtys bolý tómen deńgeıde (1-4%). Vırýs shoshqa arasynda aerozoldar arqyly, týra nemese janama qatynasta juǵady, sonymen qatar juqpanyń esh belgisi bilinbeıtin tasymaldaýshylar arqyly da taralady. Shoshqalardyń arasynda juqpa jyl boıy bolýy múmkin, jaıly klımat jaǵdaıynda kúz jáne qys aılarynda aýrý órshıdi. Kóptegen elderde shoshqa tumaýyna qarsy olardy egý sharalary turaqty túrde júrgiziledi. JVRJ aýrýynyń belgileri bar adamdar úıde bolǵany jón, balalarǵa mektepke barýǵa bolmaıdy. Qoldy jıi jýý qajet, ol vırýsty juqpanyń taralýyn azaıtady.

Juqpa adamǵa qalaı taraıdy?

Adamdar tumaýdy kóbinese shoshqalardan juqtyrady, biraq keı adamdar ınfeksıany shoshqalar nemese olardyń ortasymen qatynasta bolmasa da juqtyrýy múmkin. Juqpanyń adamnan adamǵa taraǵan oqıǵalary bolǵan, biraq ta olar óte jaqyn qatynastar jáne adamdardyń jabyq toptarynda oryn alǵan oqıǵalar.

Shoshqa eti nemese onyń ónimderin tamaqqa paıdalaný qaýipsiz be?

Ia. Shoshqa eti nemese onyń basqa ónimderinen durys óńdeýden ótken jáne daıyndalǵan shoshqa etinen admadarǵa shoshqa tumaýynyń taralǵany týraly kórinister oryn alǵan joq. Shoshqa tumaýynyń vırýstary tamaq 160˚F/70˚S temperatýrasynda daıyndalǵanda óledi, munyń ózi shoshqa eti jáne basqa da et túrlerin daıyndaýdyń jalpy erejesine sáıkes.

Shoshqa tumaýy qandaı elderde boldy?

Shoshqa tumaýy negizinen janýarlardyń densaýlyǵy jónindegi halyqaralyq uıymda tirkelýge jatpaıdy (VOZJ – OIE), sondyqtan álemdik turǵyda onyń janýarlar arasynda taralýy onsha belgili emes. Aýrý AQSH-da endemıalyq dep eseptelinedi. Soltústik Amerıkada, Ońtústik Amerıkada, Eýropada (Ulybrıtanıa, Shvesıa, Italıamen qosa), Afrıkada (Kenıa) jáne Shyǵys Azıanyń keıbir aýmaqtarynda, Qytaı jáne Japonıany qosa alǵanda shoshqa tumaýynyń órshýi týraly oqıǵalar belgili.

Emdelý úshin qandaı dári-dármekter bar?

Tumaýdyń maýsymdyq túrine arnalǵan vırýsqa qarsy preparattar keıbir elderde satylady jáne ol aýrýdyń aldyn alýǵa tıimdi jáne aýrýdy emdeıdi. Mundaı preparattardy eki topqa bólýge bolady: 1) adamantandar (amantadın jáne remantadın) jáne 2) nevromınıdaz tumaýynyń ıngıbıtorlary (ozeltamıvır jáne zanamıvır).

Shoshqa tumaýynyń budan buryn bolǵan oqıǵalary kezinde, medısınalyq jáne vırýsqa qarsy emdeý sharalaryn qoldanbaı aq tolyqtaı saýyǵý oqıǵalary oryn alǵan bolatyn.

---