InfoHub Logo

Syrym hannyń aýylynan keterinde han aıtady: «Keler jyly saratan aıynda /ıýn/ úlken toıym bar, soǵan kel», — dep, Syrymdy shaqyrady. Keler jyly sol ýaqytta qaraman Malaısaryǵa baryp aqyldasady. Malaısary Syrymǵa: «Tilimdi alsań, barma, kúnshil halyq seni tiri jibermeıdi», — deıdi. Biraq Syrym bolmaı júrip ketedi. Aýyldan úsh kúnshilik jer shyqqan soń, qasyndaǵy qosshy bala Esqaraǵa:

— Oı, Esqara! Janaı barǵan soń Syrym báıgege qosatyn atyńdy, kúresetin jigitińdi shyǵar, — deıdi. Aýyldan at pen jigit almappyz ǵoı, — deıdi. Esqara «táýekel, baralyq» depti. Sonda Syrym:

— Kúresýge qýatyń qalaı? — depti.

— Qol qaıratym jaman emes, birde joq izdep elsizge shyǵyp ketip, shóldep bir top sekseýildi qolmen burap, tolyq tostaǵandaı sý alyp iship edim. Qol qaıratymdy osydan bil, — deıdi Esqara.

— Atyńnyń hali qalaı? Bir joryqta keshki shabysy tańerteńgi shabysynan ónimdi-aý dep eseptep edim, alysyraqqa jiberersiz, — deıdi. Sonymen ekeýi Hıýanyń hanyna keledi. Hıýanyń hany olardy qarsy alady. Syrymǵa Hıýanyń hany birneshe suraq qoıady. Suraqtary: sizdiń halyq «at-mat», «jigit-migit», «as-mas» deıdi. Sonda attaryń at, al mattaryń ne? Jigitiń jigit, al qosymsha migitiń ne? úıiń úı, múıiń ne? Asyń as, al masyń ne? degende, Syrym: «Jaýabyn toı artynan beremin», — deıdi.

Attar báıgege shaýyp ketedi. Syrymǵa han: «Endi palýanyńdy shyǵar», — deıdi. Syrym: «Ólse, palýanymnyń quny suraýsyz. Ólse, seniń palýanyńnyń da quny suraýsyz bolsyn», —  deıdi Hıýa hanǵa. Ustasa ketkende Esqara qarsylasynyń belbeýden burap úsh qabyrǵasynyń basyn shyǵaryp jiberedi. Jáne shalqasynan ıtere salady. Han palýanyn alyp ketedi. Osy kezde báıgege qosylǵan attar da keledi. Syrym qosqan Esqaranyń aty jalǵyz ozyp keledi. Palýan báıgesin, at báıgesin alyp, Syrym hanǵa kelip:

— Keshegi suraǵyńyzǵa jaýap bereıin, — deıdi.

«Myna jyqqan Esqarajandy «jigit» deımiz, al jyǵylǵan seniń palýanyńdy «migit» deımiz. Báıgeden kelgen myna qara atty «at» deımiz, qalyp qoıǵan senderdiń attaryńdy «mat» deımiz. Hannyń kirip otyrǵan úıin «úı» deımiz, al bizdiń kirip otyrǵan úıimiz «múı» deımiz. Hannyń ishkenin «as» deımiz, hannyń bizge bergen asyn «mas» deımiz. Bizde budan bóten qospa sóz joq», — dep Syrym jaýap beredi. Sol saparda han bir jaýyz áıeldi úı tigip, Syrymnyń jolyna qoıady. Áıel kele jatqan Syrymnyń aldynan shyǵyp: «Dám tatyp ketińiz», — dep shylbyryna oralady. Syrym kelip sol úıge kiredi, as ishedi. Áıel bergen asyna ý salǵan eken. Qolyn asqa salǵanda ý qolyna shaýyp, Syrym sol arada qaza tabady.

Oqýǵa keńes beremiz:

Jylqynyń torysy kóp pe, tóbeli kóp pe? (İ nusqa)

Syrymnyń Nuraly handy shabýy (İİ nusqa)

Baımaǵambet sultan men Syrym batyr

---