InfoHub Logo

Sońǵy jyldary Soltústik Koreıa syrtqy álemge aqyryndap ashylyp, týrısterdi qabyldaı bastaǵanyna qaramastan, ol jerde qarapaıym adamdar qalaı turyp jatqanynan habarymyz joqtyń qasy. Sheteldikterge jergilikti halyqpen aralasyp-quralasýǵa tyıym salyǵan, olarǵa eldi jaqsy jaǵynan ǵana tanytatyn nárselerdi kórsetedi. Mysaly, úlgili bir-eki mektepti qaıta-qaıta kórsete beredi. Ortasha statısıkalyq soltústikkoreıalyq oqýshy týraly aqparat alý múmkin emes deýge bolady.

Biz shynaıy jaǵdaıdy anyqtaýǵa tyrysyp, saıahatshylardyń blogtaryn, derekti fılmderdi, qashqyndardyń aıtyp bergenderin, jýrnalıster men fotograftardyń Soltústik Koreıaǵa jasaǵan saıahattary týraly resmı eseptemelerin zerdelep shyqtyq. Dúnıe júziniń eń jabyq elinde oqýshy bolýdyń qandaı ekenin túsinýge, bir taban bolsa da, jaqyndaı tústik degen oıdamyz.  

Oqýshylar mektepte 12 jyl oqıdy jáne sabaq kestesi memlekettiń qajetine qaraı aýysyp turady  

Soltústik Koreıada mekteptik bilim balany 4 jastan bastap berýge bolatyn daıyndyq synybynan bastalady, biraq tek 1 jyl — 5 jastan 6 jasqa deıin mindetti bolyp sanalady jáne bastaýysh mekteptiń bir bóligi bolyp tabylady.  

Soltústikkoreıalyq mektepterde oqýshylar 12 jyl oqıdy. Negiz retinde 1950 jyldary keńestik oqytý júıesi alynǵan, biraq 2012 jyly zamanaýı qajettilikterdi óteý úshin orta bilim júıesine reforma júrgizildi. Qazir balalar bastaýysh synypta 6 jyl, orta synypta 3 jyl, joǵary synypta taǵy 3 jyl oqıdy.  

^{© o_avgust / LiveJournal}

Soltústik Koreıada 6 kúndik oqý aptasy belgilengen, biraq senbi kúni, ádette sabaqtar az bolady. Sabaq ádette saǵat tańǵy 8-de bastalady, biraq keıde oqýshylardy aýyl sharýashylyǵy jumystaryna jiberedi — bundaı jaǵdaıda sabaq kestesi ózgeredi. Mysaly, 2017 jyly eldiń soltústigindegi aýdandarda bolǵan qýańshylyq kesirinen jergilikti stýdentter men oqýshylar tańǵy saǵat 5-ten 10-ǵa deıin egistikti sýǵarýǵa qatysýǵa, al saǵat 11-de sabaqqa barýǵa tıis boldy.

Oqý jylynda eki semestr bar: sáýirdiń 1 bastap shildeniń 31 deıin jáne qyrkúıektiń 1 bastap naýryzdyń aıaǵyna deıin. Jalpy uzaqtyǵy 3 aıǵa sál jetpeıtin jazdyq, qystyq jáne kóktemdik demalystar bar. Budan bólek, jyl ishinde joǵary synyp oqýshylary oqý-óndiristik praktıkadan ótýi, al jazǵy demalys kezinde — áskerı bólimderde praktıkadan ótýi tıis.  

Jazda, baǵy janyp jatsa, soltústikkoreıalyq bala «Sondovon» halyqaralyq lagerine — ekinshi «Artekke», tipti odan da asyp túsetin el maqtanyshyna bara alady. «Sondovonǵa» áli kúnge deıin basqa elderden: Reseıden, Qytaıdan, Pákistannan, Vetnamnan, Brazılıadan jáne Afrıka elderinen balalar kelip turady. Koreıalyq balalar úshin lager tegin, al sheteldikterge 2 apta lagerde bolý €450 bolady.  

Soltústik Koreıada mektep formasyn memleket beredi  

Ata-analarǵa balalardyń mektep formasyn satyp alýǵa nemese tigýge tyıym salynǵan: el kóshbasshysy Kım Chen Yn barlyq balalarǵa belgilengen úlgidegi mektep formasyn jyl saıyn memleket berip turatynyn málimdedi. Biraq bul ýáde árdaıym oryndala bermeıdi. Keıde kıim bárine jetpeı qalyp jatady, al onyń sapasy kóńilden shyǵa bermeıdi. Phenánda balalardyń mektep formasy bolýyn muqıat qadaǵalaıdy, al sheteldik týrıserdiń aıaǵy jete bermeıtin provınsıalarda buǵan asa kóńil bólinbeıdi.

Budan bólek, Soltústik Koreıanyń barlyq oqýshylary keýdesiniń sol jaǵynda kósemderdiń sýreti bar tósbelgi jáne Balalar odaǵyna múshe bolǵan soń, qyzyl galstýk taǵyp júrýi tıis.   

Qazir Ońtústik Koreıada turyp jatqan soltústikkoreıalyq qashqyn bir kúni mektepke USA degen iri jazýy bar fýtbolka kıip barǵanyn aıtyp berdi. Ol kıimdi kontrabandalyq jolmen Qytaıdan ákelgen bolýy kerek jáne ony jergilikti jaıma bazarda satqan. Balanyń ata-anasy da, balanyń ózi de bul áripterdiń neni bildiretininen esh habary bolmaǵan. Bul qylyǵy úshin bala búkil oqýshylar kózinshe sógis aldy, al ata-anasy keshirim surap hat jazýǵa májbúr boldy.

Osylaı bola tura balalar amerıkalyq mýltıkterdiń keıipkerleriniń beınesi bar rúkzaktarmen mektepke bara beredi, buǵan nazar salyp jatqan eshkim joq.  

Soltústik Koreıanyń ár túrli mektepterinde balalardyń daıyndyq deńgeıi árqalaı  

^{© o-avgust / livejournal}

«Birinshi», ıaǵnı bitirgen soń balanyń joǵary oqý ornyna túsetin múmkindigi bolatyn arnaıy tańdaýly mektepterde oqýdyń abyroıy joǵaryraq. Ár provınsıada quryǵanda bir «birinshi» mektep bar. Phenánda ondaı mekteptiń tórteýi bar. Bundaı oqý oryndaryna túskisi keletinder qıyn emtıhan tapsyrýy tıis.   

Ata-analardyń kópshiligi balasynyń baıqaýdan ótip ketýi úshin esh aıanyp qalmaıdy, sondyqtan, Qazaqstandaǵydaı, Soltústik Koreıada repetıtorlar ındýstrıasynyń tasy órge domalap tur. Eń kóp tańdalatyn pánder — aǵylshyn tili men matematıka. Qosymsha sabaqtar aıyna $ 10-30 kóleminde, bul ortasha aılyq eńbekaqy $ 50 teń Phenán úshin asa qymbat.   

Fýtbolǵa qabyleti bar balalar fýtbolshylarǵa arnalǵan halyqaralyq mektepte oqyp, ol jerde balalardan ulttyq quramanyń oıynshylaryn daıarlaıdy. Bul mekteptegi konkýrs — bir orynǵa 30 adamnan keledi. Ol jerde bary-joǵy 200 oqýshy oqıdy. Osy balalardyń kúnderdiń kúninde shetelge shyǵý múmkindigi bar.

^{© gavailer / livejournal}

Sonymen birge óner jáne shetel tilderi mektepterinde oqyǵysy keletinder kóp-aq.  

Bolashaq áskerı qolbasshylardy Mangende revolúsıalyq mektebinde daıarlaıdy. Bunda oqý ýaqytynyń 3/4 bóligi ıdeologıalyq jáne áskerı pánderge arnalady. Tústik asqa deıin kadetterdiń sabaq kestesinde 6 sabaq bar, kúnniń ekinshi jartysynda balalar fızıkalyq jattyǵýlardan bosamaıdy.

Soltústik Koreıa mektepterinde oqý tegin, biraq synypty kútip ustaý, jıhazdy jóndeý, qajetti qural-jabdyqtardy alý úshin ata-analar aı saıyn azǵantaı aqsha ótkizip turýlary tıis. Bunymen qoımaı, oqýshylardy, joǵaryda aıtyp ótkenimizdeı, mektepten tys jerlerdegi jumystarǵa paıdalanady. Bundaı is-sharalar aptasyna keminde 2 ret bolyp turady.   

Chýchhe ıdeıalaryna adal bolmaı nemese elden qashyp ketýge tyrysyp, óz atyna kir keltirgen ata-analardyń balalary ýaqytynyń kóbi aýyr jumys atqarýmen ótetin eńbek lagerlerine jóneledi. Ol jerden bosap shyqqan soń olar kádimgi mektepte oqý quqynan aıyrylady.

Soltústik Koreıa mektepterinde dúnıe júzinde oqylatyn pánder beriledi, biraq qosymsha pánder bar  

Mektep baǵdarlamasyna matematıka, ana (káris) tili men ádebıeti, tarıh, geografıa, shetel tili — deni aǵylshyn jáne orys tilderi kiredi. Orys tilinen tipti olımpıadalar ótkizilip turady. Jeńimpazdar Reseıge jasalatyn saparmen marapattalady. Oqýshylarǵa qytaı tili anaǵurlym sırek oqytylady.

Saıahatshy Anton Karpovtyń shamalaýynsha qytaı tiliniń jappaı oqytylmaý sebebi — Soltústik Koreıadan qashatyndardyń kópshiligi Qytaıǵa bet alady, al til biletinderge bóten elde boı tasalaý anaǵurlym ońaı bolar edi.  

Aǵylshyn tiline kelsek, Bilim berý mınıstrliginiń atqaminerleriniń basa aıtýynsha, mektepterde jaýlary bolǵan amerıkalyq emes, brıtandyq aǵylshyn tili oqytylady. Deıturǵanmen, oqýshylardyń aǵylshyn tilin bilý deńgeıi joǵary emes. Osynyń kesirinen soltústikkoreıalyq qashqyndar aǵylshyndyq óte kóp enip ketken ońtústikkoreıalyq sózderdi túsinbeı qalyp jatady.  

Dene shynyqtyrý sabaqtaryna da kóp kóńil bólinedi. Jaýyngerlik óner (thekvondo) men tırde myltyqtan atyp úırený mindetti pánder tizimine kiredi.  

Keıingi kezderi aqparattyq tehnologıalardy oqyp úırenýge erekshe kóńil bóline bastady, alaıda Soltústik Koreıada ınternetke emin-erkin kirý múmkin emes. Biraq bul keıbir mektepter men joǵary oqý oryndarynda blokcheındi oqýǵa kedergi bolyp jatqan joq. Qabyletti balalarǵa ınformatıkadan qosymsha sabaqtar oqytý úshin keı mektepterde hımıa, fızıka jáne bıologıa sabaqtarynan bas tartyp jatyr.

Bilim baǵdarlamasynda bizge tańsyq kórinetin saıası úgit-nasıhatpen baılanysty pánder bar: «Komýnıstik moral», «Komýnıstik partıanyń saıasaty», «Uly Kım Ir Senniń ómiri» jáne t.b. Biraq qazirgi tańda soltústikkoreıalyq mektepterde bundaı pánderdi azaıtý úrdisi baıqalyp júr.  

Soltústik Koreıa negizgi pedagogıkalyq qaǵıdattardy 1950-jyldary KSRO-dan aldy jáne olardy osy kúnge deıin paıdalanyp keledi  

^{© Edýard Gavaıler / LiveJournal}

Balalardy es biler-bilmesten bastap ujymshyldyqqa jáne temirdeı tártipke baýlıdy. Mektepte jáne balabaqshada hormen aıtylatyn ant, bas ıip taǵzym etý, sapta júrý sıaqty kópshilik birge isteıtin ǵuryptar men rásimdilikter kóp. Balalar tipti mektepke barǵanda jáne qaıtqanda sap túzep júredi.  

Synypta balalar suraqtyń jaýabyn ornynda otyryp aıta almaıdy: olar qolyn kóterýi, muǵalim ruqsat etse, ornynan turyp, belgilengen tártip boıynsha jaýap qatýy tıis. Kóp nárseni: taqpaqtardy, kósemderiniń aıtqan sózderin, erejelerdi, ártúrli uıymdarǵa múshe bolyp qabyldaný úshin aıtylatyn anttardy jattap alýy tıis. Óz pikirińdi bildirý bylaı tursyn, tipti muǵalimderge suraq qoıýdyń ózine oń qabaq tanytylmaıdy.  

Osy sebepti Ońtústik Koreıaǵa qasha alǵan soltústikkoreıalyq qashqyndardyń balalary, olardan birnárseni oıdan shyǵarýdy, oqyǵan nársesi týraly oıyn bildirýdi surasa, jaýap berýge qınalyp qalady. Tipti úlgi boıynsha sóılem quraý sekildi tapsyrmalardyń ózi olardy tyǵyryqqa tirep tastaıdy.   

Alaıda 2005 jyldan bastap Phenán mektepterinde oqytýda shyǵarmashylyq tásilder engizilip, jattaı beretin materıal kólemi azaıtyla bastady.

Saıası úgit-nasıhat pen senzýra mekteptegi bilim berý júıesiniń barlyq salasyn qamtıdy  

^{© Wikipedia}

Saıası nasıhat balabaqshaǵa barǵan alǵashqy kúnderi bastalyp ketedi. Balalarǵa kósemderiniń balalyq shaǵy týraly aıtyp, olardy ulttyq batyrlar ǵana emes, sondaı-aq sý betinde júre alatyn, aǵash búrinen granata jasaıtyn, bir tas atyp-aq dushpanynyń kemesin sýǵa batyryp jiberetin nemese 9 jasynda ıahta jarysynda birinshi keletin jartylaı ańyz-ápsanalyq keıipkerler retinde sýretteıdi.   

Balabaqshaǵa jáne mektepke baratyn balalar saıası astary anyq kórinip turatyn sahnalanǵan kórinisterge qatysyp, patrıottyq jáne jaýlaryn kelemejdeıtin óleńderdi aıtady, al mılıtarızmge olar jórgeginde jatqanda tárbıelenedi. Sábıler oıynshyq avtomattardan atady, konstrýktordan ıadrolyq zymyrandardy qurastyrady, tankter men áskerı kemelerdiń sýretin salady.  

Amerıkalyq sarbazdardyń fıgýralary uryp-soǵyp jattyǵýǵa paıdalanylady, al oqý oryndarynyń qabyrǵalarynda nasıhat plakattary men kósemderiniń naqyl sózderi ilýli turady. Saıası úgit-nasıhat sabaqtary bastaýysh synyptarda aptasyna 2 ret, orta synyptarda — 6 ret ótkizilip turady.  

Soltústik Koreıadan qashyp ketken áıeldiń aıtýynsha, ol oqyǵan mektepte senbi kúnderi oqýshylar birin biri kósemderdiń ósıetterin saqtamaǵanyn áshkerelep otyrýy tıis bolǵan. Mysaly, áldebireý sabaqtan keshigip qalsa nemese tapsyrmany bireýden kóshirip alsa, áshkereleý kerek bolǵan. Biraq, ádette, synyptastar kim kimniń jat qylyǵyn áshkerelep aıǵaqtaıtynyn aldyn ala kelisip alyp, muǵalimniń kózinshe daıar sahnalyq kórinisti oınap shyǵatyn.

Biraq oqýshylardy ıdeologıalyq turǵyda «óńdeý» osymen bitip qalmaıdy: mektepte barlyq pánder partıa saıasatyna qaraılaı otyryp oqytylady. Nasıhat tipti matematıkalyq esepterge de kirip ketken. Jýrnalıs Maıkl Brın óziniń kitabynda aǵylshyn etistikteriniń shaqtar kestesi týraly bylaı jazady: «Biz ıankılermen (amerıkalyqtar) soǵystyq, biz ıankılermen soǵysyp jatyrmyz, biz ıankılermen soǵysamyz».   

Klasıkalyq ádebıettiń basqa oıǵa jetelep nemese chýhche ıdeologıasyna áıteýir bir jeri kereǵar keletin úzindileri, budan hıkaıanyń logıkasyna zıany tıse de, esh aıaýsyz alynyp tastalady.  

Úkimettiń qolaıyna jaqpaıtyn tarıhı aıǵaqtar keregine qaraı ózgertile beredi. Mysaly, soltústikkoreıalyq mekteptiń kez kelgen túlegi soǵysty Soltústik Koreıa emes, Ońtústik Koreıa bastaǵanyn biledi. Geografıa sabaqtarynda kapıtalısik qurylys ústemdik etetin elderdegi halyqtyń jaǵdaıy qandaı qıyn ekenin aıtyp, tipti ashtyqqa shaldyqqandardyń sýretterin de kórsetedi.  

Soltústik Koreıadaǵy oqý materıaldary onsha sapaly emes jáne qateleri kóp. Ózekti aqparaty bar sheteldik oqýlyqtardy paıdalanýǵa ruqsat joq, óıtkeni olardan oqýshylar kereksiz aqparatty bilip alýy múmkin.  

Bala mektepten tys jerde qoǵamdyq bilim alyp, sonyń arqasynda qoǵamnyń kónbis múshesine aınalady

Soltústikkoreıalyq balalar 2 synypta Balalar odaǵyna (keńestik dáýirdegi pıonerlik uıymnyń analogy) múshe bolyp kiredi. Bala osy sátten bastap ómiriniń aıaǵyna deıin ıdeologıalyq jınalystarǵa baryp turý mindetin moınyna alady. Uıymǵa kirgen kezde balalar ant beredi, osydan soń olardyń moınyna qyzyl galstýk taǵylady.   

Soltústik Koreıadaǵy áleýmettik satynyń kelesi basqyshy — bul keńestik komsomol úlgisimen qurylǵan Kımırsen-Kımchenırlik jastar odaǵy. Bul uıymǵa oqýshylardy 15 jastan bastap alyp, olardan Halyqtyq partıanyń bolashaq kadrlaryn daıarlaıdy.

^{© V lýchah solnsa / Hypermarket Film}

Áleýmettik tárbıeleýdegi basty mindet balalardy jaǵymsyz yqpaldan oqshaý ustap, muqıat baqylaýda bolatyn ortany qurý bolyp tabylady.  

Oqýdan qoly bosaǵan ýaqytta oqýshylar kóptegen úıirmeler men seksıalarda júrip, ıdeologıalyq jınalystarǵa, kitaphanalarǵa, murajaılarǵa, kórneki jerlerge barady. Osy úshin elde Pıonerler úıine uqsas ǵımarattar salady. Mysaly, Phenándaǵy stýdentter jáne balalar saraıyna kúnine 10 myńǵa jýyq adam baryp turady.

Kóptegen basqa elderdegideı Soltústik Koreıada oqýshylardy ekskýrsıalarǵa aparady, biraq tek Koreıa Halyqtyq Demokratıalyq Respýblıkasynda ǵana balalardy kópshilik aldynda ótetin ólim jazalaryn kórýge májbúrleıdi. Ólim jazasyn kórýge aparý úshin mektepte tipti sabaq bolmaı qalýy da múmkin.

Soltústikkoreıalyq balalar kishkentaı kezinen bastap alýan túrli úıirmelerge barady  

Soltústik Koreıada neshe túrli úıirmeler men seksıalarǵa barmaıtyn bala neken-saıaq. Balabaqshanyń ózinde búldirshinderge mýzykany, án shyrqaýdy, qolóner túrlerin úıretedi. Onyń ústine salǵan jerden yjdahattylyq pen tehnıkaǵa kóńil bólýdi talap etedi. Bastaýysh mektepte kóptegen qyzdar bıge qatysady. Deneniń qımyl-qozǵalysqa ıkemdi bolyp, yrǵaqty sezinetin qabyletiń bolǵany — úlken sáttilik.  

Eń daryndy balalar eseptik konsertter men kóptegen festıváldarǵa qatysady. Festıváldardyń eń áıgilisi «Arıran» dep atalady. Ol tipti, adam eń kóp qatysqan shoý retinde, Gınnestiń rekordtar kitabyna da engen.  

Ártistik qabyletin kórsete almaǵan balalar sportpen shuǵyldanady. Elde tanymaldyǵy jaǵynan 1-orynda fýtbol tur. Sonymen birge qazir basketboldyń (Kım Chen Ynnyń Dennıs Rodmanǵa degen yqylasynyń arqasynda), gólftyń jáne qysqy sport túrleriniń tasy órge domalap tur.

---