Súıispenshilik - ózin-ózi taný qaǵıdaty
Taqyryby: Súıispenshilik - ózin - ózi taný qaǵıdaty
«Ózin - ózi taný» bilim berý baǵdarlamasy – jas óskeleń urpaqtyń rýhanı jan dúnıesine nár berýshi, ol – adamnyń ózin - ózi tanýy, baqyt pen ómirlik tabysqa jetý úshin óziniń sheksiz múmkindikterin asha alýy. Osy oraıda, jas urpaqtyń rýhanı mádenıetin arttyryp, kórkemdik álemin baıytýda, dúnıetanymyn qalyptastyryp, salaýattylyqqa tárbıeleýde «Ózin - ózi taný» pániniń orny erekshe. «Ózin - ózi taný» baǵdarlamasy adamnyń qorshaǵan ortany bilip, óziniń ishki jan dúnıesine úńilip, ózin - ózi basqarý negizinde adamgershilik - rýhanı áleýetin kóterýdi basty másele etip qarastyrady. Jeke tulǵanyń boıyna ımandylyq nuryn uıalatýda bul pánniń máni erekshe zor. Óıtkeni, bul – kiriktirilgen baǵdarlama.
Bul pán jeke tulǵanyń ózin - ózi tanýyna jáne rýhanı baıýyna áser ete otyryp, árbir tulǵanyń jaqsy jaqqa ózgerýine múmkindik beredi. Sonymen qatar, ol jeke tulǵa retinde ózin - ózi tanýǵa jáne ómirlik ustanymyn, dúnıetanymdyq deńgeıin anyqtaıtyn qundylyqtar sapasyna ıe bolýǵa baǵyt - baǵdar beredi. Adamgershilik - rýhanı turǵydan dáris alǵan balalar ómirlik mańyzdy qundylyqtar júıesin zerdeleıdi, rýhanı jáne materıaldyq araqatynas máselesin paıymdaı otyryp ózindik kózqarastaryn shyńdaı túsedi.
Qazirgi tańda qalyptasqan eńbek naryǵy joǵary bilimdi, shyǵarmashylyq deńgeıi joǵary, árekettiń san alýan salasynda óz bilimi men bilikterin qoldana alýǵa qabiletti, qoǵamda bolyp jatqan naryqtyq – ekonomıkalyq, saıası – ıdeologıalyq jáne rýhanı - áleýmettik ózgeristerge belsene aralasyp, onyń talaptaryn óz betinshe sheshe alatyn, ortaǵa beıimdelgish, shyǵarmashylyq kózqarasy bar, jan – jaqty úılesimdi damyǵan tulǵany qalyptastyrýdy talap etedi. Atap aıtqanda, búgingi kúni negizgi psıhologıalyq máselelerdiń birine aınalyp otyrǵan tulǵa úshin ómirdiń maǵynasyzdyǵy men qunsyzdyǵy, sondaı – aq, adamda kezdesetin ár túrli qıyndyqtardyń aldyn - alý jáne ósip kele jatqan urpaqty ózin - ózi tárbıeleýge úıretý qarqyndy zertteýdi talap etedi. Ásirese, elimizdiń órkenıetti – tehnıkalyq damýynda qoǵamnyń óndirgish kúshi bolyp tabylatyn adam múmkindikterin jan – jaqty jetildirý men onyń elektrondy júıelermen ózara árekettestigin psıhologıalyq zertteýdegi qoǵamdyq qajettilikterdiń barynsha damýy, shyǵarmashylyq pen ujymdyq eńbektegi tulǵalardyń ózara qatynastaryn jaqsartý, sonymen qatar oqý prosesinde oqytýdyń belsendi ádisteri men onyń jańa tehnologıalaryn engizý, bilim sapasyn kóterýdiń tıimdi joldaryn izdeý sekildi kóptegen kúrdeli máselelerdi sheshýde, tulǵanyń ózin - ózi tárbıeleýdi tereńirek oqyp úırenýdi qajet etedi.
Óziń - ózi tanýdaǵy mahabbattyń mánin bylaısha túsindirdi Sara Alpysqyzy «Súıý qabileti ómirge jańa kelgen náresteniń boıynda da bar. Náresteniń boıyndaǵy bul joǵary sezimdi baǵbandaı baptap, aıalaı bilý kerek, sonda ǵana bala erte me kesh pe óziniń ómirlik mindetin, ǵumyrynyń mánin túsinedi.»
«Ózin - ózi taný» sondaı - aq, «pánaralyq turǵydan da júzege asyrady, barlyq oqý pánderin «adam – qudaı - álem» kontekstinde biriktirip qana qoımaı, sonymen qatar óz baǵdarlamasynda gýmanıtarlyq bilimdi (fılosofıa, psıhologıa, dintaný, mádenıettaný, áleýmettaný, saıasattaný, tarıh, ádebıet) jáne tabıǵat týraly bilimdi (bıologıa, fızıka, astronomıa) biriktiredi. Barlyq pánder ózara adamǵa degen qatynas turǵysynan baılanysty bolady. Ol óziniń ishki álemin syrtqa keskindeıdi jáne kerisinshe, osylaısha álem tarıhynyń barlyq oqıǵalary onyń óz ómirbaıanynyń oqıǵasyna aınalady.
«Ózin - ózi taný» kýrsy jas urpaqty jan - jaqty, úılesimdi etip tárbıeleý men oqy
týǵa barlyq múmkindik jasaýda. «Ózin - ózi taný» páni balabaqshalar men mektepterge eksperıment retinde engizilip, sonymen qatar bilim berý mekemelerinde oqytylatyn boldy. «Ózin - ózi taný» kýrsyn úılestirýshi Respýblıkalyq «Bóbek» oqý - saýyqtyrý ortalyǵy. Óziniń qurylymdyq bólimsheleri, onyń ishinde 2003 jyly aqpan aıynda qurylǵan Adamnyń úılesimdi damýy ınstıtýty arqyly qajetti zertteýler júrgizildi. Instıtýtta Qazaqstandyq ǵalymdar, mamandar adamnyń úılesimdi damýyn zertteıtin, jańalyq engizetin ádis - tásilderimen, «Ózin - ózi taný» kýrsynyń muǵalimderin daıarlaý, qaıta daıarlaý isimen, oqý - ádistemelik, hrestomatıalyq oqý quraldaryn shyǵarýmen aınalysady.
Ózin - ózi tanýda adam bir mezgilde tanymnyń sýbektisi retinde de jáne obektisi retinde de kórinedi. Ózin - ózi tanýdyń damýy adamnyń praktıkalyq is - áreketiniń barysynda jáne ózge adamdarmen ózara yqpaly jaǵdaıynda júredi. Qoǵamdyq damýdyń sferasy ózin - ózi tanýdyń paıda bolýy men damýy úshin erekshe rólge ıe – adam ózin ózgeler arqyly janama túrde tanıdy. Ózindik sana men ózin - ózi tanýdyń bir emes ekenin atap aıtý qajet. Ózindik sana neǵurlym keń uǵym - ózindik sanadan árqashan ózin - ózi taný shyǵady.
Rıasyz súıispenshilik sulýlyqqa, baılyqqa táýeldi emes, ol shynaıylyqtyń, rıasyzdyqtyń belgisi. Adamnyń súıispenshilik qýatynyń tolymdylyǵy ishki jan dúnıesi men tániniń úılesimdiligine ákeledi.
Gýljan Djamanshalova
«Ózin - ózi taný» bilim berý baǵdarlamasy – jas óskeleń urpaqtyń rýhanı jan dúnıesine nár berýshi, ol – adamnyń ózin - ózi tanýy, baqyt pen ómirlik tabysqa jetý úshin óziniń sheksiz múmkindikterin asha alýy. Osy oraıda, jas urpaqtyń rýhanı mádenıetin arttyryp, kórkemdik álemin baıytýda, dúnıetanymyn qalyptastyryp, salaýattylyqqa tárbıeleýde «Ózin - ózi taný» pániniń orny erekshe. «Ózin - ózi taný» baǵdarlamasy adamnyń qorshaǵan ortany bilip, óziniń ishki jan dúnıesine úńilip, ózin - ózi basqarý negizinde adamgershilik - rýhanı áleýetin kóterýdi basty másele etip qarastyrady. Jeke tulǵanyń boıyna ımandylyq nuryn uıalatýda bul pánniń máni erekshe zor. Óıtkeni, bul – kiriktirilgen baǵdarlama.
Bul pán jeke tulǵanyń ózin - ózi tanýyna jáne rýhanı baıýyna áser ete otyryp, árbir tulǵanyń jaqsy jaqqa ózgerýine múmkindik beredi. Sonymen qatar, ol jeke tulǵa retinde ózin - ózi tanýǵa jáne ómirlik ustanymyn, dúnıetanymdyq deńgeıin anyqtaıtyn qundylyqtar sapasyna ıe bolýǵa baǵyt - baǵdar beredi. Adamgershilik - rýhanı turǵydan dáris alǵan balalar ómirlik mańyzdy qundylyqtar júıesin zerdeleıdi, rýhanı jáne materıaldyq araqatynas máselesin paıymdaı otyryp ózindik kózqarastaryn shyńdaı túsedi.
Qazirgi tańda qalyptasqan eńbek naryǵy joǵary bilimdi, shyǵarmashylyq deńgeıi joǵary, árekettiń san alýan salasynda óz bilimi men bilikterin qoldana alýǵa qabiletti, qoǵamda bolyp jatqan naryqtyq – ekonomıkalyq, saıası – ıdeologıalyq jáne rýhanı - áleýmettik ózgeristerge belsene aralasyp, onyń talaptaryn óz betinshe sheshe alatyn, ortaǵa beıimdelgish, shyǵarmashylyq kózqarasy bar, jan – jaqty úılesimdi damyǵan tulǵany qalyptastyrýdy talap etedi. Atap aıtqanda, búgingi kúni negizgi psıhologıalyq máselelerdiń birine aınalyp otyrǵan tulǵa úshin ómirdiń maǵynasyzdyǵy men qunsyzdyǵy, sondaı – aq, adamda kezdesetin ár túrli qıyndyqtardyń aldyn - alý jáne ósip kele jatqan urpaqty ózin - ózi tárbıeleýge úıretý qarqyndy zertteýdi talap etedi. Ásirese, elimizdiń órkenıetti – tehnıkalyq damýynda qoǵamnyń óndirgish kúshi bolyp tabylatyn adam múmkindikterin jan – jaqty jetildirý men onyń elektrondy júıelermen ózara árekettestigin psıhologıalyq zertteýdegi qoǵamdyq qajettilikterdiń barynsha damýy, shyǵarmashylyq pen ujymdyq eńbektegi tulǵalardyń ózara qatynastaryn jaqsartý, sonymen qatar oqý prosesinde oqytýdyń belsendi ádisteri men onyń jańa tehnologıalaryn engizý, bilim sapasyn kóterýdiń tıimdi joldaryn izdeý sekildi kóptegen kúrdeli máselelerdi sheshýde, tulǵanyń ózin - ózi tárbıeleýdi tereńirek oqyp úırenýdi qajet etedi.
Óziń - ózi tanýdaǵy mahabbattyń mánin bylaısha túsindirdi Sara Alpysqyzy «Súıý qabileti ómirge jańa kelgen náresteniń boıynda da bar. Náresteniń boıyndaǵy bul joǵary sezimdi baǵbandaı baptap, aıalaı bilý kerek, sonda ǵana bala erte me kesh pe óziniń ómirlik mindetin, ǵumyrynyń mánin túsinedi.»
«Ózin - ózi taný» sondaı - aq, «pánaralyq turǵydan da júzege asyrady, barlyq oqý pánderin «adam – qudaı - álem» kontekstinde biriktirip qana qoımaı, sonymen qatar óz baǵdarlamasynda gýmanıtarlyq bilimdi (fılosofıa, psıhologıa, dintaný, mádenıettaný, áleýmettaný, saıasattaný, tarıh, ádebıet) jáne tabıǵat týraly bilimdi (bıologıa, fızıka, astronomıa) biriktiredi. Barlyq pánder ózara adamǵa degen qatynas turǵysynan baılanysty bolady. Ol óziniń ishki álemin syrtqa keskindeıdi jáne kerisinshe, osylaısha álem tarıhynyń barlyq oqıǵalary onyń óz ómirbaıanynyń oqıǵasyna aınalady.
«Ózin - ózi taný» kýrsy jas urpaqty jan - jaqty, úılesimdi etip tárbıeleý men oqy
týǵa barlyq múmkindik jasaýda. «Ózin - ózi taný» páni balabaqshalar men mektepterge eksperıment retinde engizilip, sonymen qatar bilim berý mekemelerinde oqytylatyn boldy. «Ózin - ózi taný» kýrsyn úılestirýshi Respýblıkalyq «Bóbek» oqý - saýyqtyrý ortalyǵy. Óziniń qurylymdyq bólimsheleri, onyń ishinde 2003 jyly aqpan aıynda qurylǵan Adamnyń úılesimdi damýy ınstıtýty arqyly qajetti zertteýler júrgizildi. Instıtýtta Qazaqstandyq ǵalymdar, mamandar adamnyń úılesimdi damýyn zertteıtin, jańalyq engizetin ádis - tásilderimen, «Ózin - ózi taný» kýrsynyń muǵalimderin daıarlaý, qaıta daıarlaý isimen, oqý - ádistemelik, hrestomatıalyq oqý quraldaryn shyǵarýmen aınalysady.
Ózin - ózi tanýda adam bir mezgilde tanymnyń sýbektisi retinde de jáne obektisi retinde de kórinedi. Ózin - ózi tanýdyń damýy adamnyń praktıkalyq is - áreketiniń barysynda jáne ózge adamdarmen ózara yqpaly jaǵdaıynda júredi. Qoǵamdyq damýdyń sferasy ózin - ózi tanýdyń paıda bolýy men damýy úshin erekshe rólge ıe – adam ózin ózgeler arqyly janama túrde tanıdy. Ózindik sana men ózin - ózi tanýdyń bir emes ekenin atap aıtý qajet. Ózindik sana neǵurlym keń uǵym - ózindik sanadan árqashan ózin - ózi taný shyǵady.
Rıasyz súıispenshilik sulýlyqqa, baılyqqa táýeldi emes, ol shynaıylyqtyń, rıasyzdyqtyń belgisi. Adamnyń súıispenshilik qýatynyń tolymdylyǵy ishki jan dúnıesi men tániniń úılesimdiligine ákeledi.
Gýljan Djamanshalova
You Might Also Like
-
Oqýshylardyń salaýatty ómir saltyn qalyptastyrýdaǵy jańa ınovasıalyq tehnologıalardyń tıimdiligi
