InfoHub Logo

Muny «skorbýt» dep te ataıdy. Ony qazaqtar «qurqulaq» aýrýy dep ketken.

Bul dert adamnyń organızminde S vıtamıniniń, ıaǵnı askorbın qyshqylynyń jetkiliksizdiginen paıda bolady. Kóp adamdar sıngany qyzylıektiń aýrýy dep biledi, qyzylıektiń qanaǵyshtyǵy men tisterdiń túsýi, negizinen, aýyr dert belgileri bolyp tabylady. Qurqulaq dáneker tinderdiń qurylysy men qyzmetiniń buzylýyna ákep soqtyrady. Kollagenderdiń jasalýyn tómendetedi, qan tamyrlardyń ótkizgishtigin arttyryp, gemorragıalyq belgilerdi damytady. Qurqulaq aýrýy úsh satyǵa bólinedi: alǵashqysy — jasyryn kezeń, ekinshisi — klınıkalyq kórinisi bilinetin kezeń, al úshinshisinde klınıkalyq kórinisi eń shegine jetedi.

Alǵashqy satysynda naýqasta álsizdik, tez sharshaǵyshtyq, baltyr bulshyqetterinde aýyrsyný, uıqyshyldyq paıda bolady. Teri kedir-budyrly bolady jáne túleıdi, qyzylıekter borpyldaq kúıge túsedi jáne azdap qanaıdy. Iyqtan tómen jerlerdi qatty qysqan kezde núkteli qantalaýlar baıqalady. Bul kezeń 4 aıdan 6 aıǵa deıin sozylady.

Ekinshi satysynda gemorragıalyq kórinister baıqalady. Bul kezde burynǵy belgilerge túkti teriler mańaıynda paıda bolǵan núkteli qantalaýlar, bórtpeler, bulshyqetterde, býyn aınalalarynda kógerýler qosylady. Óte mańyzdy belgiler aıaqtarda, qabyrǵalardyń súıek-shemirshek aımaqtarynda baıqalady. Qyzyl ıekterde tańdaqtar túzilip, jaraǵa aınalýy, tister bosap, túsip qalýy da múmkin. Jaq astyndaǵy jáne moıyndaǵy lımfatıkalyq túıinder ulǵaıady. Qurqulaqtyń bul satysynda osteoporoz damyp, súıekterdiń synýy da kezdesken. Aýrýdyń sońǵy satysynda dene temperatýrasy joǵarylap, leıkopenıamen, eozınofılıamen birge qanazdyq, kaheksıa damıdy. Sonymen qatar ekinshi qaıtara bolatyn juqpalar, mysaly, pnevmonıa, plevrıt sıaqty aýrýlar baıqalyp, asqynýy múmkin.

Sıngamen aýyrǵan adamnyń tamaqqa tábeti bolmaıdy, salmaǵy azaıady, árqashanda sharshap jáne álsizdikti sezip turady. Aýrý adamnyń aıaǵy isinedi, ishi ótedi, entigý paıda bolady, zárinde qan paıda bolady, ımýnıteti tómendeıdi. Sınga aýrýynyń uzaqtyǵy bir jetiden birneshe aıǵa sozylýy múmkin. Eger naýqasqa eshqandaı járdem jasalmasa, ol jalpy aryqtaýdan nemese oǵan qosylǵan aýrýlardan ólip ketýi múmkin.

Qazirgi zamandaǵy ǵalymdar sınganyń sebebi juqpa dep boljap otyr, biraq bul aýrýdy qozdyrýshy vırýs tabylǵan joq.

Aldyn alý jáne emdeý

Adam organızmi S dárýmenin jasamaıtyn bolǵandyqtan, onyń qory az. Tirshilik barysynda organızm ony kóp jumsaıdy, sondyqtan organızmge tamaqpen birge, nemese daıyn S vıtamınin qabyldaý arqyly udaıy túsip turýy tıis. Saý organızmniń S vıtamınine táýliktik qajettiligi 100 mg, alaıda bul mólsherdi kóptegen aýrýlarda arttyrý qajet bolady. S vıtamıni kókónisterde, jemis-jıdekterde, qyryqqabatta, kók pıazda, qyzanaqta, sarymsaqta kóp bolady. S vıtamıni joǵary temperatýranyń, jaryqtyń áserine turaqsyz. Qurqulaqty emdeý úshin askorbın qyshqyly taǵaıyndalady. Onyń dárigerdiń keńesimen 2-3 aı qabyldaý kerek. Sonymen qatar R dárýmeni qosa beriledi. Óıtkeni ol askorbın qyshqylynyń belsendiligin arttyrady jáne onyń organızmde jınalýyna múmkindik beredi.

Q. Qajykenova, bala dárigeri

---