InfoHub Logo

Ertede bir patsha men patshaıym ómir súripti. Patsha halqyna óte ádil, adal edi. Patshanyń dostary kóp bolatyn. Biraq ishinde bir dosyna patsha esh unamaıtyn, ol dosy patshany kóre almaıtyn, patshany jek kóretin, únemi patshanyń ornyna taqqa otyrǵysy kelip, patshaǵa únemi tek jamandyq oılap júretin.

Bir kúni patsha ormanǵa sereýnge shyǵady. Patshanyń jek kóretin dosy ári ýáziri bolatyn. Patshany jek kóretin dosy, patshany arbanyń tórt buryshty terezesinen laqtyryp jibermekshi bolady, biraq esh joly bolmaıdy. Patshanyń aram dosy endi joly bolmaǵan soń basqa jospar qurady. Patsha bir kúni temirden qylysh jasaıtyn jerge jumysshylarǵa baryp qylyshtardy tamashalap kórip turady. Sol kezde patshanyń aram dosy ári ýáziri patshany qyzyp turǵan shoqqa ıterip óltirmekshi bolady, biraq taǵyda joly bolmaıdy. Patshanyń aram dosy qatty ashýlanyp, taǵy sońǵy júzege asatyn jospar oılap qurady.

Ol patsha men patshaıymdy ómirdegi eń asylynan, eń baǵaly baılyǵynnan ajyratamyn. Patshada patshaıymda eshqashan bilmeı qalady. Al bilgen kezde kesh bolady. Eshqashan naǵyz hanshaıymdy taba almaıdy. Patshamen patshaıym ómirde jylap ótetin bolady dep josparyna kirisedi. Patshanyń aram dosy óz maqsatyna, óz qurǵan josparyna qol jetkizedi.

Patshanyń ómirge qyzy keledi, biraq patshaıymnan hanshaıymdy urlap alyp, ornyna basqa qyzdy qoıady. Patsha esh qandaı bilmeı qalady. Patshaıym ómirge qyzyn alyp kelgennen keıin qolyna alǵanda sap-sary tompaq qyzy edi, bir uıqtap turǵannan keıin qyzyn qolyna alyp qarasa, aryq bir sopaq qyz balany kórip, tań qalyp eshkimge eshtene aıta almady. Patshaıymnyń báribir júregine kúdik uıalaıdy, sol kúdik qalyp ketti. Patshaıym eshqashan bul qyzǵa júregi jibimedi, qyzym dep jaqyn tartpady. Al patsha bolsa óz qyzym dep jaqsy kórip ósirdi. Patsha men patshaıym osylaı kúnderi óte berdi. Patshanyń aram dosy ómirge rıza boldy. Men patshany qurtyp ornyna patsha bola almasam da, odan zor jetistikke jettim dep qatty qýana ómir súrdi. Al urlanǵan naǵyz hanshaıym múlde basqa jerde ómir súrdi.

Naǵyz hanshaıymdy óltirip tastandar dep burıyq berdi, biraq ólimge qımady, jas náresteni, ýázirdiń úı qyzmetshisi basqa bir januıaǵa bildirmeı bere saldy, sebebi ol januıanyn qyzdary óli týylǵan edi. Bul januıa óte jaqsy adamdar olardyń basyna jamandyq kelmesin, hanshaıymdy menen baska eshkim bilmeıdi, osy jaqsy januıada ómir súrsin dep bere salady. Al olardyń qyzdaryn patshanyń aram dosyna mine óldide kórsete salady. Biraq  kómektesip júrgen bir dosy, aqshaǵa kelise almaı, patshanyń aram dosyna naǵyz hanshaıym tiri ekenin aıtyp qoıady. Patshanyń aram dosy jaraıdy dep úndemeı júre beredi. Kúnderdin kúninde patshanyń dostary patsha úıine jınalyp otyrady, patshanyń aram dosyda keledi. Patshanyń aram dosy sharapqa ábden toıyp alady, mas bolyp qalady sóıtip baıqaýsyzda patshaıymǵa eki ret patshany óltirmekshi bolǵanyn aıtyp qoıady.

Bir kúni patsha ormanǵa sereýnge shyqty, patshany jek kóretin edim. Arbanyń tórt buryshty terezesinen laqtyryp jibermekshi boldym, biraq esh jolym bolmady. Sodan soń qyzyp turǵan temirdiń shoǵyna ıterip jibermekshi boldym, jolym bolmady, dep shynyn aıtyp qoıdy, taǵy qyzyn aýystyrǵanyn aıtýǵa shamasy jetpeı uıyqtap qaldy. Patshaıym jaǵasyn ustap tań qalady. Patshaıym qatty oılanyp, meniń ishimdegi kúdigim ras bolsa she meniń qyzymdy aýystyryp, urlap alsa qaıtem dep, kúnder ótken saıyn óz-ózin jeı berdi. Ár oılanǵan saıyn basy aýyra berdi. Patshaıym patshaǵa aıtýǵa qatty qoryqty. Patshanyń aram dosy qap patsha úıinde masaıyp qalǵanym qalaı boldy, shyndyqty aıtyp qoısam qaıtem dep qorqa bastady, endi ne istesem patsha qyzyn óltirip tastaýym kerek dep basqa jerde ósip jatqan hanshaıymdy basqa bir adamdar óz qyzymyz dep ósirip otyrǵan adamdardan, hanshaıymdy urlaıdy. 

Patshanyń aram dosynyń armany naǵyz hanshaıymdy óltirý edi. Urlap alyp óziniń qyzmetshilerimen kelise almaı jatqanda hanshaıym oıanyp urys keris bolyp jatqan jerden qashyp óz úıine barady. Patshanyń aram dosy hanshaıymnan aıyrlyp qalady. Amaly joq endi ne istesem dep bir sheshimge keldi. Patshanyń aram dosy óz qyzmetshilerine bylaı deıdi: biz hanshaıymnan aıyrlyp qaldyq jaraıdy qansha izdep tappadyq, endi izdeýdi toqtatyndar eń bastysy men masaıyp shyndyqty patshaıymǵa aıtyp qoıdym ba dep qoryqtym, eger shyndyqty patshaıym bilgen bolsa men qazir patsha saraıynda ýázir bolmas edim, demek shyndyqty patsha men patshaıym bilmeıdi. Hanshaıym ómir súre bersin, al patsha men patshaıym hanshaıym jaıly shyndyqty bilse bilsin, hanshaıym ómir súrsin, sebebi patsha men patshaıym hanshaıymnyń ólgenin bilse, biraq kún jylaıdy, al tiri bolsa hanshaıymdy tapqansha jylaıdy, patsha men patshaıym búkil ómirinde jylaýmen ótsin dep aıtty.

Patshaıymnyń basy kúnnen kúnge aýyryp esh bir dáriger jaza almady. Patsha bir kúni patshaıymǵa ne boldy sen nege mundaı kúıge tústiń, menen jasyrǵan jan syryndy aıtshy deıdi. Patshaıym men bilmeımin biraq qyzymyz ómirge kelgen kúni maǵan bir kúdik paıda boldy, men bizdiń dushpandarymyz óz maqsatyna jetkenin sezem, bizdiń qyzymyzdy urlap aldy, ornyna basqa qyzdy bizge berdi dep, ábden jylady, patshaǵa buǵan dálel meniń júregimdegi kúdik. Buǵan dálel sizdiń ýáziriniz dep ishindegi bar syryn aıtady, patshaıymǵa patsha biz kesh qalsaqta bizdi dushpanymyz eshqashanda jeńe almaıdy. Men óz qyzymyzdy tabýǵa saǵan ýáde beremin, dep izdeýge kirisedi, biraq aram dosyna eshqandaı bildirmedi. Aram dosy qatty aýyryp qaıtys bolady. Patsha eshqandaı qyzyn izdep taba almady.

Patshaıym qyzym qaıta oralady anasyna dep hanshaıymǵa syılyǵym bolsyn dep altynnan kóılek tigýge kirisedi, bir kóılekti jıyrma jyldan tikkeninne asyp ketedi. Kúnderdiń kúninde patsha endi ne isteımin, patshaıymǵa ne deımin ózimde qartaıyp baramyn, hanshaıym qaıda tek tiri bolsa boldy tabamyn dep ár túrli oıǵa ketedi. Óz úıinde oılanyp otyryp, bir kezde esine bir ájeıdiń syılyǵy esine túsedi. Patsha patshaıymǵa tek ekeýmiz bileıik meniń bir qupıam bar, amal joq saǵan sol qupıaymdy ashamyn, dep aıtady. Ertede men hanzada edim bir kúni ormanǵa jalǵyz tulparymmen shyqtym, tulparymmen shaýyp kele jatyp, qutqaryndar degen bir ájeıdiń daýsyn estidim. Ájeıdiń  daýsy shyqqan jaqqa dereý bardym. Ulken zyndanǵa bir ájeı túsip ketipti. Men qazir qutqaramyn desem, ájeı joq munda jylan dep ári daýsy shyqpaı qaldy, zyndanǵa qarasam, ájeıdi úlken jylan orap alypty, sadaqpen jylannyń basynan dál atyp qulattyp, ájeıdi  qutqardym.  Ájeıdi patsha saraıyna alyp kelip, óz ózine kelgenshe emdettim, ájeı rahmet hanzada, endi meni ormandaǵy úıime alyp bar, dedi. Men ormanǵa alyp bardym. Ájeımen qoshtasyp ketip bara jatqanymda, hanzada saǵan meniń syıqyrly syılyǵym bar, toqta eshqashan eshkimge aıtpa júr dedi.

Ormannyń ortasyna alyp bardy, onda óte úlken tal ósip tur eken, hanzada bul taldyń qupıasyn saǵan aıtaıyn bul aǵashqa naǵyz hanshaıym ǵana qolyn qoısa taldyń tóbesi ashylyp hanshaıymnyń basyna altyn táji túsedi, kórdiń be meniń syılyǵymdy ómirde qyzyn bolsa ol osy tájige ylaıyqty jan sen óz hanshaıymyna bul tájini basyna kıgenin kór dedi. Men rahmet ormanda ósip tura bersiń dedim ájeı jaraıdy biraq sen osy jerge elindi kóshirip alyp kel, bul aǵash julynýǵa bolmaıdy  dedi men jaraıdy kerek bolsa óz elimdi kóshirip alyp kelemin ájeı, qolym bosaǵanda ózim kelip sizdide syıqyrly taldy kórip turam dep ájeımen qosh dep kettim. Men ájeıdiń syıqyrly syılyǵy maǵan  ómirimde kerek bolady dep esh oılamappyn, amal qansha saǵan óz qupıaymdy ashtym dep  turǵan syıqyrly talǵa qolyn qoısynshy, taǵy bir kóreıikshi deıdi. Patsha jaraıdy dep, patshaıym qyzy patsha úsheýi ormanǵa baryp, syıqyrly ósip turǵan talǵa baryp qyzyna qolyn qoıǵyzady. Syıqyrly talda esh ózgeris bolmaıdy. Patsha men patshaıymnyń óz qyzy emes ekenine kózderi jetip, óte kóńilsiz bolyp qaıtady.

Patshamen patshaıym qyzdaryn alyp saraıǵa keldi. Aýysqan qyzy ol jerge ne úshin bardyq dep suraıdy.  Sen jıi aýyrasyn ol tal aýrýdy  adam boıyndaǵy ózine tartyp alady, sol úshin sen qaıta aýyrmasyn dep alyp bardyq dep aıtady. Patsha kóp oılanyp amal joq ol jer qatty sýyq bolsada kóshýge týra keletinin túsindi, sóıtim kóshýge sheshim qabyldady. Patsha naǵyz hanshaıymdy tabý úshin sýyq jerge elimen birge kóshti. Ormandy qalaǵa aınaldyrdy. Kóp kúsh jiberdi, búkil elge bul aǵashty kimde kim aýyrsa aǵashqa qolyn tıgisse aýrýynan jazylyp ketedi dep jarıa etedi. Patsha óz saraıyn sol syıqyrly ósip turǵan talǵa qarama–qarsy ornalastyrdy. Búkil elden adamdar kelip aǵashqa qoldaryn qoıdy. Patshamen patshaıym asyǵa hanshaıymdy kútýde, hanshaıym biraq joq. Patshaıym kún ótken saıyn hanshaıymdy kútýde. Patsha men patshaıym óz týǵan qyzdaryn qatty saǵynyp kútip, tipti qartaıyp ta qaldy. Bir kúni patsha saraıy patshaıymnyń týǵan kúnine daıyndaldy. Týǵan kúnin toılap jatqan kúni tún edi, álgi syıqyrly aǵashtyń sáýlesi búkil elge tústi. Patshamen patshaıym tań qalyp, syıqyrly aǵashqa júgirdi, syıqyrly aǵashqa barsa bir qyzdyń basyna altyn táji kıilip turǵanyn kórdi, kúzetshi patshaǵa bul qyz aýyrǵan soń syıqyrly talǵa kesh keldi, maǵan jalynsa da men syıqyrly talǵa qolyn qoıýǵa ruqsat bermedim, bul qyz ketip bara jatyp, aıaǵy shalynyp  ketip aǵashty qolymen ustap qaldy, kenet osyndaı ǵajaıyp boldy dep aıtty. Patsha men patshaıym taptyq ol naǵyz hanshaıym dep, hanshaıymdy qushaqtady. Muny estigen aýystyryp jibergen patsha úıindegi, aram dosynyń qyzy, jardan ózin-ózi tastap óldi. Patshamen patshaıym naǵyz hanshaıymmen baqytty ómir súripti.

Tashodjaeva Jumakúl Bektashqyzy

---