InfoHub Logo

"B.Nurlybekov atyndaǵy jalpy orta mektebi"
7 "Á" synyp oqýshysy: Amantaeva Balnýr Ermahanqyzy
Jetekshisi: Shındalıeva Baıan

 

Tabıǵat tylsym dúnıe, ol bidi ózine baýrap alady. Tabıǵat óte ádemi onyń kórkine kóz toımaıdy. Onyń móldir bulaǵy, ný ormany, sarqyrap aqqan taý sýy aqynyń shabytyn oıatatyn, sýretshiniń sýretine jan bitiritin osy bizdi qorshap turatyn tabıǵat. Bizdiń tabıǵatymyz ol Jer – Ana, týǵan jer. Týǵan jer qasıetti kindik qanyń tamǵan qasıetti jer. Shyr etip jerge túsken mınýtyńnan–aq týǵan jerdiń ısin seze bastaısyn. Týǵan jerdi san jyldardan beri ata-babamyz biliktiń kúshimen, naızanyń ushymen antalaǵan jaýdan qorǵap urpaqqa amanat etip qaldyrǵan. Týǵan jerdiń tabıǵatyn qorǵaý bizdiń paryzymyz.

Asan Qaıǵy babamyzdy alǵashqy qazaqtyń tunǵysh ekolygy jáne tabıǵat janashyry deýge bolady. Ol jelmaıaǵa minip alyp «Jer uıyqty izdeýi, qazaq jeriniń keń baıtaq jerin,ózen-kólderin aralap júrip Syr boıyndaǵy shóldi alqapty kózi shalyp, ańyzaq jeline keýdesin aıqara ashyp  bylaı degen eken.

Shólge kóship kelesiń
Qıyndyqqa kónesiń
Ósip-ónesiń
Aryqpen sý ákelip,
Tegistep qyrat belesiń
Aǵash-buta egesiń
Jerdiń tósin emesin
Erinbeseń erten -aq
Nesibeńdi shópten teresiń degen eken.

Týǵan jerdiń tabıǵatyna ne jetsin shirkin. Tabıǵat bul qorshaǵan orta. Tabıǵattyń keremet qublystaryn ǵalymdar kúni búginge deıin zerikteýde. Qazirgi kezde tabıǵat qorlary azaıyp bara jatyr. Onyń negizgi sebebi adamdardyń tabıǵatqa nemquraıly qaraǵandyǵynan bolady. Sýdyń da suraýy bar demekshi ár zattyń suraýy bolady. Tabıǵatymyz lastanyp bara jatyr mysaly: kólikterdiń tútini, munaı zavottarynyń qaldyqtary, qoqystar bunyń barlyǵy ekalogıanyń lastanýyna alyp keledi. Alaıda qazirgi kezde «Jasyl ekalogıa» baǵdarlamasyn qolǵa alýda. Qazirgi kezde qoqystardy qaıta óńdeý zavottary jumys jasap jatyr.                                

Tabıǵattyń ózi adamzaty eńbek etýge ıtermelegen ıaǵnı adazat tabıǵattan úırengen. Qazirgi kezde ósimdikter men janýarlardyń túrleri joıylýda. Ósimdikter men janýarlardyń quryp bara jatqan túrlerin "Qyzyl kitapqa" engizedi. Tabıǵattaǵy ań–qustardy qazirgi kezde qoryqtarǵa, qorǵaý oryndaryna qamqorlyqqa alyp jatyr. Biz adamdar ańdardy aýlap terisin satyp, etin azyq etip óz qajettiligimizge paıdalanyp kelemiz. Al ósimdikterdiń mal azyqtyq ósimdikter jáne dárilik ósimdikterdiń gúlin tamyryn alyp dári–dármek jasap paıdalanyp ósimdikterge zıan keltirýdemiz. Ósimdikterdiń tamyrymen qoparǵannan soń ósimdiktiń tirshiligin joıylýyna alyp keledi. Ósimdik tuqymy joıylmaý úshin jas órkenderin otyrǵyzyp tabıǵat tepe-teńdigin saqtaýǵa bolady. Ósimdik pen janýarlardyń joıylǵan túrin nemen toltyramyz. Tabıǵat qorlarynyń azaıyp ketpeýine siz bolyp biz bolyp at salysyp tabıǵatty qorǵap qalýymyzǵa bolady. Tabıǵat keleshek urpaq jalǵasy eger biz tabıǵatty qorǵaýǵa almasaq tabıǵıt qorlarymyz azaıyp joıylyp ketedi. Tabıǵatty aıalaıyq, qasterlep keleshek urpaqqa mura etip qaldyraıyq.

---