Tabıǵat keshenderin qorǵaý
Atyraý oblysy, Qyzylqoǵa aýdany, Mıaly selosy.
H. Dosmuhameduly atyndaǵy orta mektebiniń
geografıa páni muǵalimi Nurmuhanova Qarylǵash Baqtıarqyzy
Sabaqtyń taqyryby: Tabıǵat keshenderin qorǵaý
Sabaqtyń maqsattary:
Bilimdilik: Tabıǵat keshenderin qorǵaý qajettiligin negizge ala otyryp ekologıalyq bilimin bekitý, tereńdetý;
Tárbıelik: Oqýshylardy óz betinshe jumys isteýge, ózara tekserýge, uıymshyldyqqa, belsendilikke, jaýapkershilikke tárbıeleý. Estetıkalyq tárbıe berý, ekologıalyq saýattylyqqa baýlý;
Damytýshylyq: Jańa tehnologıany meńgertý jáne qosymsha tapsyrmalar berý negizinde, logıkalyq oı-óristi damytý, bilim deńgeıin tereńdetý, tehnıkalyq quraldar arqyly qyzyǵýshylyǵyn arttyrý;
Sabaqtyń tıpi: Qaıtalaý sabaq
Sabaqtyń túri: Dástúrli emes. Saıys sabaǵy
Sabaq ádisi: Suraq-jaýap, toptastyrý ádisi, termınder
Ekologıalyq esepter shyǵarý, kartamen jumys, geografıalyq dıktant, sózjumbaq.
Kórnekiligi: Oqýlyq, jarty sharlar kartasy, marapattaýlar, ınteraktıvti taqta
Pánaralyq baılanys: geografıa, ekologıa, matematıka, jaratylystaný
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý
Sabaq maqsatyn júzege asyrý úshin synypty úsh topqa bólemiz.
1top - «Jasyl jelek»
2top - «Samal jel»
3top - «Móldir bulaq»
Ár toptyń top basshylary bolady. Olar oqýshylardyń bilimin baǵalaıdy.
1-tapsyrma «Kim kóp biledi?»
2- tapsyrma «Ekologıalyq esep» saıysy
3- tapsyrma «Tez jaýap»
4- tapsyrma «Kartamen saıahat»
5- tapsyrma «Bul ne?»
6- tapsyrma «Bilgir geograf»
İİİ. Qorytyndylaý
İV. Baǵalaý. Marapattaý
V. Úıge tapsyrma
İ. Uıymdastyrý.
Oqýshylarmen sálemdesý. Oqý-qural jabdyqtaryn qadaǵalaı otyryp, túgendeý.
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý.
1-tapsyrma. Oqýshylardyń nazaryn úı tapsyrmasyna aýdaramyn da, tómengi suraqtardy qoıamyn:
1. Tabıǵat kesheni degenimiz ne?
2. Jer sharyndaǵy eń úlken tabıǵat kesheni?
3. Adam jer beti tabıǵat keshenderiniń jalpy kóleminiń qansha paıyzyn ıgergen?
4. Adamdardyń sharýashylyq áreketinen tabıǵattyń ózgerýin neden baıqaýǵa bolady?
5. Úlken qalalardyń shoǵyrlanýy tabıǵı ortaǵa qandaı áserin tıgizdi?
6. Jer sharyndaǵy adam sanynyń kúrt kóbeıý nege ákep soqty?
7. Tabıǵı júıeniń túpkilikti ózgerýinen qandaı problemalar týyndaýy múmkin?
8. Óz jerińde tabıǵat keshenderiniń ózgerýi baıqala ma?
2- tapsyrma. «Ekologıalyq esep» saıysy
1. Shoshqa ósiretin keshenderden táýligine 350metr kýb las zattar ózenge quıylady. Jylyna qansha mólsherde ózenderge las zat quıylady?
Sheshýi: 365*350=127 750m(kýb)
2. Bir avtomobıl táýligine 20kg gaz bólip shyǵarsa, 6 avtomobıl 1aıda qansha gaz bólip shyǵarady?
Sheshýi: 6*20=120; 120*30=3 600(kg)
3. Ár adam 1jylda 3 aǵashtan jasalǵan qaǵazdy paıdalanady. 1jylda 5 adamnan turatyn otbasyna qansha qaǵaz kerek?
Sheshýi:3*5=15(aǵash)
3- tapsyrma. «Tez jaýap» Oqýshylar ıá nemese joq arqyly jaýap beredi.
1. Tabıǵat keshenderin múlde tıispeı, alǵashqy qalpynda saqtaýǵa bola ma? (joq)
2. Planeta halqynyń 1/3 bóligine sý jetispeıdi me? (ıá)
3. Tabıǵat keshenderiniń ózgerisi adam áreketinen boldy ma?(ıá)
4. Tabıǵatty qorǵaý – kúndelikti jaı problemaǵa jatady ma? (joq)
5. Qorshaǵan ortany qorǵaý bizdiń zańymyzda qaralǵan ba?(ıá)
6. Atmosferanyń jylynýy bizdiń Qazaqstanǵa tán qubylys pa? (joq)
4- tapsyrma. «Kartamen saıahat»
1. Teńizdiń sý aıdyny 2/3-ge qysqardy. Sýdyń tuzdylyǵy 2, 5 esedeı artýy saldarynan balyq túrleri joıylýda. Tabıǵı ortanyń jaǵymsyz ózgerisi halyq sharýashylyǵyna zıanyn myqtap tıgizýde. Keme qatynasy, balyq aýlaý múlde toqtatyldy. Bul qaı jer týraly aıtylyp otyr, kartadan kórset.
2. Adam qonystanbaǵan ýaqytta qalyń ný orman bolatyn. Keıin portýgal teńizshiler eshki ákelip, tastap ketken. Keıin 200jyl ótken soń oljer qur shólge aınalǵan. Bul áńgime qaı jer týraly, kartadan tap.
3. Osy óńirde jarylǵan 500-ge jýyq...soıqany, adamdardy aqyrzaman indetine shaldyqtyryp, Jer-Anany osinen taıdyryp jibere jazdady. Ýly tozań men ajdaha oshaǵy jarty álemdi oırandap, Orta Azıany tozańǵa tunshyqtyrdy. Óıtkeni, osy jerdiń mańyndaǵy qazaqtardyń kóbi, dárigerlerdiń ózi anyqtaı almaıtyn aýrýlardan qyrylǵany belgili. Osy aımaqta turatyn 1,5 mıllıonǵa jýyq adam jazylmaıtyn dertke shaldyǵyp, urpaqtan-urpaqqa jalǵasatyn keselge dýshar bolǵany jasyryn emes. Bul qaı jer? Kartadan tap.
5- tapsyrma. «Bul ne?»
HTQO- Halyqaralyq tabıǵatty jáne tabıǵı qorlardy qorǵaý odaǵy. (125elden 800adam múshe)
HEEQ- Halyqaralyq ekologıalyq ekonomıka qoǵamy. (49 elden 500 múshe)
VVF - Ǵalamshar toǵaılaryn qorǵaýdyń halyqaralyq ınternasıonaldy jastar qory; Danıadaǵy jastardyń «jasyldar qozǵalysy»
Grınpıs («Jasyl álem») - Búkil dúnıejúzilik tabıǵat qorǵaý uıymy. 1970 jyly qurylǵan. 17 memlekette toptary bar, 2,5 mln adam múshe
MSOP - Halyqaralyq tabıǵatty qorǵaý jáne tabıǵat resýrstary uıymy.
VFOP - Búkil dúnıejúzilik tabıǵatty qorǵaý qory. (DJ faýna men ekojúıeni saqtaý problemasymen aınalysady; halyqaralyq jastar kýrsyn, lagerler men tabıǵat qorǵaý klýbtaryn jáne t. b. sharalardy uıymdastyrady)
6- tapsyrma. «Bilgir geograf»
Ekologıa - adamnyń tabıǵatqa áserin zertteıtin ǵylym.
Ekolog - tabıǵattyń lastanýyn zertteıtin adam.
Ekologıa túrleri - adam ekologıasy, aýa ekologıasy, sý ekologıasy, topyraq ekologıasy.
İİİ. Qorytyndylaý. Toptastyrý ádisi boıynsha
Oqýshylarmen birigip mynadaı qorytyndy jasaımyn.
1. Óndiris oryndarynda birtindep tazalaýshy qondyrǵylardy ornatý.
2. Zıany az degen otyn túrlerin paıdalaný.
3. Qaldyqsyz tehnologıaǵa kóshý.
4. Tabıǵı baılyqty tıimdi paıdalaný.
5. Flora men faýnanyń joıylyp ketýinen saqtaıtyn is-sharalardy jedel túrde uıymdastyrý.
6. Aǵashtar egý.
7. Tabıǵat tazalyǵyn saqtaý.
SÓZJUMBAQ SURAQTARY:
1. Qorshaǵan orta týraly ǵylym
2. Jerdiń sý qabaty
3. Atmosferany negizgi lastaýshy kózder
4. Semeı polıgonyn da qandaı synaqtar júrgizildi
5. Jerdiń aýa qabaty
6. Zaýyttardan, avtokólikterden shyǵatyn zıandy zat
1) Ekologıa, 2) Gıdrosfera, 3)Avtomobıl, 4)Iadrolyq, 5)Atmosfera, 6) Tútin
İV. Baǵalaý. Marapattaý. Ár toptyń upaı sanyn shyǵaryp, baǵalaý. Toptaǵy belsendilik kórsetken topty atap, marapattaý.
V. Úıge tapsyrma. «Elim baı bolsyn deseń, jerińniń babyn tap» nemese «Tabıǵat keshenderin qorǵaý» taqyrybyna mánjazba jazý.
H. Dosmuhameduly atyndaǵy orta mektebiniń
geografıa páni muǵalimi Nurmuhanova Qarylǵash Baqtıarqyzy
Sabaqtyń taqyryby: Tabıǵat keshenderin qorǵaý
Sabaqtyń maqsattary:
Bilimdilik: Tabıǵat keshenderin qorǵaý qajettiligin negizge ala otyryp ekologıalyq bilimin bekitý, tereńdetý;
Tárbıelik: Oqýshylardy óz betinshe jumys isteýge, ózara tekserýge, uıymshyldyqqa, belsendilikke, jaýapkershilikke tárbıeleý. Estetıkalyq tárbıe berý, ekologıalyq saýattylyqqa baýlý;
Damytýshylyq: Jańa tehnologıany meńgertý jáne qosymsha tapsyrmalar berý negizinde, logıkalyq oı-óristi damytý, bilim deńgeıin tereńdetý, tehnıkalyq quraldar arqyly qyzyǵýshylyǵyn arttyrý;
Sabaqtyń tıpi: Qaıtalaý sabaq
Sabaqtyń túri: Dástúrli emes. Saıys sabaǵy
Sabaq ádisi: Suraq-jaýap, toptastyrý ádisi, termınder
Ekologıalyq esepter shyǵarý, kartamen jumys, geografıalyq dıktant, sózjumbaq.
Kórnekiligi: Oqýlyq, jarty sharlar kartasy, marapattaýlar, ınteraktıvti taqta
Pánaralyq baılanys: geografıa, ekologıa, matematıka, jaratylystaný
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý
Sabaq maqsatyn júzege asyrý úshin synypty úsh topqa bólemiz.
1top - «Jasyl jelek»
2top - «Samal jel»
3top - «Móldir bulaq»
Ár toptyń top basshylary bolady. Olar oqýshylardyń bilimin baǵalaıdy.
1-tapsyrma «Kim kóp biledi?»
2- tapsyrma «Ekologıalyq esep» saıysy
3- tapsyrma «Tez jaýap»
4- tapsyrma «Kartamen saıahat»
5- tapsyrma «Bul ne?»
6- tapsyrma «Bilgir geograf»
İİİ. Qorytyndylaý
İV. Baǵalaý. Marapattaý
V. Úıge tapsyrma
İ. Uıymdastyrý.
Oqýshylarmen sálemdesý. Oqý-qural jabdyqtaryn qadaǵalaı otyryp, túgendeý.
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý.
1-tapsyrma. Oqýshylardyń nazaryn úı tapsyrmasyna aýdaramyn da, tómengi suraqtardy qoıamyn:
1. Tabıǵat kesheni degenimiz ne?
2. Jer sharyndaǵy eń úlken tabıǵat kesheni?
3. Adam jer beti tabıǵat keshenderiniń jalpy kóleminiń qansha paıyzyn ıgergen?
4. Adamdardyń sharýashylyq áreketinen tabıǵattyń ózgerýin neden baıqaýǵa bolady?
5. Úlken qalalardyń shoǵyrlanýy tabıǵı ortaǵa qandaı áserin tıgizdi?
6. Jer sharyndaǵy adam sanynyń kúrt kóbeıý nege ákep soqty?
7. Tabıǵı júıeniń túpkilikti ózgerýinen qandaı problemalar týyndaýy múmkin?
8. Óz jerińde tabıǵat keshenderiniń ózgerýi baıqala ma?
2- tapsyrma. «Ekologıalyq esep» saıysy
1. Shoshqa ósiretin keshenderden táýligine 350metr kýb las zattar ózenge quıylady. Jylyna qansha mólsherde ózenderge las zat quıylady?
Sheshýi: 365*350=127 750m(kýb)
2. Bir avtomobıl táýligine 20kg gaz bólip shyǵarsa, 6 avtomobıl 1aıda qansha gaz bólip shyǵarady?
Sheshýi: 6*20=120; 120*30=3 600(kg)
3. Ár adam 1jylda 3 aǵashtan jasalǵan qaǵazdy paıdalanady. 1jylda 5 adamnan turatyn otbasyna qansha qaǵaz kerek?
Sheshýi:3*5=15(aǵash)
3- tapsyrma. «Tez jaýap» Oqýshylar ıá nemese joq arqyly jaýap beredi.
1. Tabıǵat keshenderin múlde tıispeı, alǵashqy qalpynda saqtaýǵa bola ma? (joq)
2. Planeta halqynyń 1/3 bóligine sý jetispeıdi me? (ıá)
3. Tabıǵat keshenderiniń ózgerisi adam áreketinen boldy ma?(ıá)
4. Tabıǵatty qorǵaý – kúndelikti jaı problemaǵa jatady ma? (joq)
5. Qorshaǵan ortany qorǵaý bizdiń zańymyzda qaralǵan ba?(ıá)
6. Atmosferanyń jylynýy bizdiń Qazaqstanǵa tán qubylys pa? (joq)
4- tapsyrma. «Kartamen saıahat»
1. Teńizdiń sý aıdyny 2/3-ge qysqardy. Sýdyń tuzdylyǵy 2, 5 esedeı artýy saldarynan balyq túrleri joıylýda. Tabıǵı ortanyń jaǵymsyz ózgerisi halyq sharýashylyǵyna zıanyn myqtap tıgizýde. Keme qatynasy, balyq aýlaý múlde toqtatyldy. Bul qaı jer týraly aıtylyp otyr, kartadan kórset.
2. Adam qonystanbaǵan ýaqytta qalyń ný orman bolatyn. Keıin portýgal teńizshiler eshki ákelip, tastap ketken. Keıin 200jyl ótken soń oljer qur shólge aınalǵan. Bul áńgime qaı jer týraly, kartadan tap.
3. Osy óńirde jarylǵan 500-ge jýyq...soıqany, adamdardy aqyrzaman indetine shaldyqtyryp, Jer-Anany osinen taıdyryp jibere jazdady. Ýly tozań men ajdaha oshaǵy jarty álemdi oırandap, Orta Azıany tozańǵa tunshyqtyrdy. Óıtkeni, osy jerdiń mańyndaǵy qazaqtardyń kóbi, dárigerlerdiń ózi anyqtaı almaıtyn aýrýlardan qyrylǵany belgili. Osy aımaqta turatyn 1,5 mıllıonǵa jýyq adam jazylmaıtyn dertke shaldyǵyp, urpaqtan-urpaqqa jalǵasatyn keselge dýshar bolǵany jasyryn emes. Bul qaı jer? Kartadan tap.
5- tapsyrma. «Bul ne?»
HTQO- Halyqaralyq tabıǵatty jáne tabıǵı qorlardy qorǵaý odaǵy. (125elden 800adam múshe)
HEEQ- Halyqaralyq ekologıalyq ekonomıka qoǵamy. (49 elden 500 múshe)
VVF - Ǵalamshar toǵaılaryn qorǵaýdyń halyqaralyq ınternasıonaldy jastar qory; Danıadaǵy jastardyń «jasyldar qozǵalysy»
Grınpıs («Jasyl álem») - Búkil dúnıejúzilik tabıǵat qorǵaý uıymy. 1970 jyly qurylǵan. 17 memlekette toptary bar, 2,5 mln adam múshe
MSOP - Halyqaralyq tabıǵatty qorǵaý jáne tabıǵat resýrstary uıymy.
VFOP - Búkil dúnıejúzilik tabıǵatty qorǵaý qory. (DJ faýna men ekojúıeni saqtaý problemasymen aınalysady; halyqaralyq jastar kýrsyn, lagerler men tabıǵat qorǵaý klýbtaryn jáne t. b. sharalardy uıymdastyrady)
6- tapsyrma. «Bilgir geograf»
Ekologıa - adamnyń tabıǵatqa áserin zertteıtin ǵylym.
Ekolog - tabıǵattyń lastanýyn zertteıtin adam.
Ekologıa túrleri - adam ekologıasy, aýa ekologıasy, sý ekologıasy, topyraq ekologıasy.
İİİ. Qorytyndylaý. Toptastyrý ádisi boıynsha
Oqýshylarmen birigip mynadaı qorytyndy jasaımyn.
1. Óndiris oryndarynda birtindep tazalaýshy qondyrǵylardy ornatý.
2. Zıany az degen otyn túrlerin paıdalaný.
3. Qaldyqsyz tehnologıaǵa kóshý.
4. Tabıǵı baılyqty tıimdi paıdalaný.
5. Flora men faýnanyń joıylyp ketýinen saqtaıtyn is-sharalardy jedel túrde uıymdastyrý.
6. Aǵashtar egý.
7. Tabıǵat tazalyǵyn saqtaý.
SÓZJUMBAQ SURAQTARY:
1. Qorshaǵan orta týraly ǵylym
2. Jerdiń sý qabaty
3. Atmosferany negizgi lastaýshy kózder
4. Semeı polıgonyn da qandaı synaqtar júrgizildi
5. Jerdiń aýa qabaty
6. Zaýyttardan, avtokólikterden shyǵatyn zıandy zat
1) Ekologıa, 2) Gıdrosfera, 3)Avtomobıl, 4)Iadrolyq, 5)Atmosfera, 6) Tútin
İV. Baǵalaý. Marapattaý. Ár toptyń upaı sanyn shyǵaryp, baǵalaý. Toptaǵy belsendilik kórsetken topty atap, marapattaý.
V. Úıge tapsyrma. «Elim baı bolsyn deseń, jerińniń babyn tap» nemese «Tabıǵat keshenderin qorǵaý» taqyrybyna mánjazba jazý.
You Might Also Like
