Tabıǵı qubylystar
Batys Qazaqstan oblysy, Bókeı ordasy aýdany
Saıqyn aýyly, M - S. Babajanov atyndaǵy JOBB mektebi
Tlepova Nazgúl Baqtygereıqyzy
Jaratylystaný 5 synyp
Sabaqtyń taqyryby: §21. Tabıǵı qubylystardyń kóp túrliligi
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Oqýshylarǵa tabıǵı qubylystardyń mańyzyn túsindire otyryp, kóptegen qubylystardy mysalǵa ala otyryp, erekshelikteri týraly bilimin qalyptastyrý;
Damytýshylyq: Pánge qyzyǵýshylyǵyn, belsendiligin, oılaý qabiletin, ár túrli bilim kózderimen jumys jasaýdy ári qaraı damytý;
Tárbıelik: Ózi turǵan jeriniń tabıǵatyn qorǵaýǵa, tazalyǵyn saqtaýǵa tárbıeleý. Tabıǵatqa súıispenshilikpen qarap, ondaǵy tabıǵı qubylystardy baǵalaýǵa, ańǵarýǵa, aıalaýǵa baýlý.
Kórnekiligi: Interaktıvti taqta, úlestirmeler, dybystyq jazbalar, slaıd, zerthanalyq qural−jabdyqtar.
Sabaqtyń túri: Ashyq sabaq
Sabaqta qoldanatyn ádis - tásilder: Toptyq, juptyq jumystar, suraq – jaýap.
Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi
1) Sálemdesý
2) Kezekshi málimeti
3) Oqýshynyń nazaryn sabaqqa aýdarý
Synypty sýretter sýyrtý arqyly 4 topqa bólemin:
İ top−Jaryq qubylysy
İİ top−Jylý qubylysy
İİİ top−Dybystyq qubylystar
İÚ top−Elektrlik jáne magnıttik qubylystar
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý:§21. Fızıkalyq jáne hımıalyq qubylystar.
1. Fızıkalyq qubylys degenimiz ne?
2. Qandaı mysaldar keltire alasyńdar?
3. Hımıalyq qubylys degen ne?
4. Mysal keltirińder.
İİİ. Ótken sabaqty pysyqtaý
Úı tapsyrmasy boıynsha kim osy qubylystarǵa baılanysty shaǵyn esse jazyp keldi (oqýshylarǵa oqytylady).
İV. Jańa sabaq túsindirý: §21. Tabıǵı qubylystardyń kóp túrliligi
(Oqýshylarǵa top taqyryptaryna saı mátindi oqýǵa ýaqyt beremin)
Slaıd kórsete otyryp, dybystyq jazbalardy paıdalanyp, jańa sabaq týraly túsinik beremin.
1. Meteorologıalyq qubylys – jaýyn-shashynnyń túsýi, jeldiń baǵyty, jyldamdyǵy, temperatýra jáne aýa qysymynyń ózgerýi.
2. Dybystyq - ańdardyń yryldaýy, kúnniń kúrkireýi.
3. Elektro - magnıttik – teledıdardy kórý, sháınekti toqqa qoıý.
4. Hımıalyq qubylys – munaı, gaz, kómir.
5. Bıologıalyq qubylys – tiri organızmderdiń ósýi, kóbeıýi jáne taralýy.
6. Jylý bólý – kúnniń jylý bólýi, jylýdy ótkizetin zattar.
7. Jaryq – kún sáýlesi, elektr lampalar, sham nemese alaý.
Oqýshylar bizdi qorshaǵan ortada tabıǵı san alýan ózgerister bolyp jatady. Tabıǵattaǵy barlyq bolatyn prosesterdi biz qubylys dep ataımyz. Tabıǵı qubylystar − fızıkalyq, bıologıalyq, meterologıalyq, jylý, jaryq jáne taǵy basqa bolyp bólinedi. Kúndelikti ómirde kóptegen udaıy fızıkalyq qubylystardyń bolyp jatqandyǵyn baıqaımyz jáne sezinemiz. Adamdar jylý bóliný, jaryq shyǵarý, elektrlik jáne magnıttik qubylystarmen qatar ómir súrýde. Kúnniń jáne juldyzdardyń sáýle shashýy – jylý bólý qubylysyna jatady. Keıbir janýarlardyń túnde jaryq shyǵarýy - jaryq shyǵarý qubylysyna mysal bola alady.
Dybystyq qubylystarǵa – qustardyń saıraýy, japyraqtyń syldyry, ańdardyń yryldaýy, kúnniń kúrkireýi jáne t. b jatady. Dybyssyz ómir súrý múmkin emes sıaqty. Oılap kórińdershi dybyssyz kınofılmder, qustardyń án salmaýy, adamnyń bir - birimen sóılespeýi jáne t. b.
Elektr togy bolmasa teledıdardy kóre, shaınekti qyzdyra almas edik, bul prosesti elektro - magnıttik qubylys deımiz.
Munaı, tabıǵı gaz, kómir jáne ózderiń qoldanyp júrgen bor – hımıalyq qubylystyń nátıjesinde paıda bolady. Olar bir zattyń ekinshi zatqa túrlenýinen bolady. Tiri organızmderdiń ósýi, kóbeıýi jáne taralýy – bıologıalyq qubylystarǵa jatady.
Jaýyn-shashynnyń túsýi, jeldiń baǵyty, jyldamdyǵy, temperatýranyń jáne aýa qysymynyń ózgerýi – meteorologıalyq qubylystarǵa jatady.
Tabıǵattaǵy barlyq qubylystar bir - birimen baılanysqa túsedi. Nóser jańbyrdan keıin qaıtadan kún shyǵyp, kempirqosaqty kórýge bolady. Kúndiz belsendi tirshilik etetin janýarlar túnde uıqyǵa ketse, onyń ornyna túnde ómir súretin janýarlar tirshiligin jalǵastyrady. Paıdalanǵannan keıingi gazdar, shań - tozańdar jańbyr tamshylarymen aralasyp bultqa aınalady da – qyshqyl jańbyrlar paıda bolady. Bular hımıalyq – meteorologıalyq qubylystardyń áserinen paıda bolady.
Juptyq jumys. Ár topqa eki paraq taratylady, onyń birinde «paıdasy», ekinshisinde «zıany» degen jazý bar. Toptyń ishinen juptasa otyryp, óz taqyryptaryna saı paıdasy men zıanyn aıtady.
Toptyq jumys. Tórt topqa 4 ortalyq tapsyrmalary beriledi.
İ top−«Oqý orny ortalyǵy»− jaryq týraly naqty túsinik beredi;
İİ top−«Zerthanalyq ortalyq»− jylýǵa qatysty tájirıbe jasaıdy;
İİİ top−«Matematıkalyq ortalyq»− dybystyq qubylysqa qatysty sandyq málimetter týraly aıtady;
İÚ top−«Ǵalymdar ortalyǵy»− ǵalymdar týraly málimet beredi.
Sergitý sáti.
Jańbyr jaýdy – tyrs, tyrs (eki aıaqpen kezek−kezek jerdi tebedi)
Boran soqty – gý, gý (denesimen eki jaqqa teńseledi)
Jel turdy - ylı, ylı (eki qolyn eki jaqqa sermeıdi) Naızaǵaı oınaıdy – tars, turs (qoldaryn shapalaqtaıdy)
Tapsyrmalar oryndaý.
Grafıkalyq dıktant
Suraqtyń jaýaptary «joq», «ıá» belgilerimen belgilenedi.
1) Tabıǵattaǵy barlyq bolatyn prosesterdi qubylys dep ataımyz.− ıá
2) Jańbyrdyń jaýǵany, qardyń erýi, kúnniń kúrkireýi − bıologıalyq qubylys.− joq
3) Qustardyń saıraýy, adamdardyń bir - birimen sóılesýi −dybystyq qubylysqa jatady.− ıá
4) Elektr togy bolmasa, teledıdardy kóre almas edik, bul − jaryq shyǵarý qubylysy. − joq
5) Tiri organızmderdiń ósýi, kóbeıýi − bıologıalyq qubylysqa jatady. − ıá
«Sáıkestendirý testi»
Máni
a) Qustardyń saıraýy, japyraqtyń syldyry, ańdardyń yryldaýy, kúnniń kúrkireýi. 1. Hımıalyq
á) Ol bolmasa teledıdardy kóre, shaınekti qyzdyra almas edik, bul proses. 2. Bıologıalyq
b) Munaı, tabıǵı gaz, kómir jáne ózderiń qoldanyp júrgen bordyń paıda bolýy. 3. Elektro - magnıtti
v) Tiri organızmderdiń ósýi, kóbeıýi jáne taralýy. 4. Dybystyq
Jaýap: a)4, á)3, b)1, v)2
«Geografıalyq suraqtar»
1. Jasandy jaryq kózi (Kerosın shamy)
2. Jaryqtyń tabıǵı kózi (Kún)
3. Qandaı qubylystyń áserinen biz teledıdar, radıo tyńdaımyz (Elektrlik)
4. Meteorologıalyq qubylys (Jeldiń jyljýy)
5. Sáýle shyǵarý qubylysy (Jaryq)
6. Qorshaǵan orta neniń áserinen ózgerip otyrady ( Qubylystyń)
7. Jylýdy jaqsy ótkizgish (Metal)
8. Gazdar qyzǵan kezde (Ulǵaıady)
Ú. Sabaqty bekitý.
Aıaqsyz jetip barady,
Qolsyz esik qaǵady. (Jel) −meteorologıalyq
Arystan arqyrady,
Orman jarqyrady. (Naızaǵaı) −elektrlik
Syryldatady sháınegin,
Unatpasa da jurt, meıli.
Terezemizdiń áınegin
Jýady,
Biraq súrtpeıdi. (Jańbyr) −meteorologıalyq
Aq sandyǵym ashyldy,
İshinen jibek shashyldy. (Kún)− jaryq
Ózgertseńiz bir kúıdi,
Qyzyl synap jyljıdy. (Termometr)−jylý
Úİ. Refleksıa.
Taqtadaǵy sýretterdiń astyna stıker japsyrý arqyly oqýshylar ózderin baǵalaıdy:
Kún - «óte jaqsy bildim»
Bult -«jaqsy bildim»
Naızaǵaı - «ortasha bildim»
Vİİ. Úıge tapsyrma. §22. Tabıǵı qubylystardyń kóp túrliligi.
Oqý, konspektileý, suraqtarǵa jaýap berý.
Vİİİ. Baǵalaý.
Tolyq nusqasyn júkteý
Saıqyn aýyly, M - S. Babajanov atyndaǵy JOBB mektebi
Tlepova Nazgúl Baqtygereıqyzy
Jaratylystaný 5 synyp
Sabaqtyń taqyryby: §21. Tabıǵı qubylystardyń kóp túrliligi
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Oqýshylarǵa tabıǵı qubylystardyń mańyzyn túsindire otyryp, kóptegen qubylystardy mysalǵa ala otyryp, erekshelikteri týraly bilimin qalyptastyrý;
Damytýshylyq: Pánge qyzyǵýshylyǵyn, belsendiligin, oılaý qabiletin, ár túrli bilim kózderimen jumys jasaýdy ári qaraı damytý;
Tárbıelik: Ózi turǵan jeriniń tabıǵatyn qorǵaýǵa, tazalyǵyn saqtaýǵa tárbıeleý. Tabıǵatqa súıispenshilikpen qarap, ondaǵy tabıǵı qubylystardy baǵalaýǵa, ańǵarýǵa, aıalaýǵa baýlý.
Kórnekiligi: Interaktıvti taqta, úlestirmeler, dybystyq jazbalar, slaıd, zerthanalyq qural−jabdyqtar.
Sabaqtyń túri: Ashyq sabaq
Sabaqta qoldanatyn ádis - tásilder: Toptyq, juptyq jumystar, suraq – jaýap.
Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi
1) Sálemdesý
2) Kezekshi málimeti
3) Oqýshynyń nazaryn sabaqqa aýdarý
Synypty sýretter sýyrtý arqyly 4 topqa bólemin:
İ top−Jaryq qubylysy
İİ top−Jylý qubylysy
İİİ top−Dybystyq qubylystar
İÚ top−Elektrlik jáne magnıttik qubylystar
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý:§21. Fızıkalyq jáne hımıalyq qubylystar.
1. Fızıkalyq qubylys degenimiz ne?
2. Qandaı mysaldar keltire alasyńdar?
3. Hımıalyq qubylys degen ne?
4. Mysal keltirińder.
İİİ. Ótken sabaqty pysyqtaý
Úı tapsyrmasy boıynsha kim osy qubylystarǵa baılanysty shaǵyn esse jazyp keldi (oqýshylarǵa oqytylady).
İV. Jańa sabaq túsindirý: §21. Tabıǵı qubylystardyń kóp túrliligi
(Oqýshylarǵa top taqyryptaryna saı mátindi oqýǵa ýaqyt beremin)
Slaıd kórsete otyryp, dybystyq jazbalardy paıdalanyp, jańa sabaq týraly túsinik beremin.
1. Meteorologıalyq qubylys – jaýyn-shashynnyń túsýi, jeldiń baǵyty, jyldamdyǵy, temperatýra jáne aýa qysymynyń ózgerýi.
2. Dybystyq - ańdardyń yryldaýy, kúnniń kúrkireýi.
3. Elektro - magnıttik – teledıdardy kórý, sháınekti toqqa qoıý.
4. Hımıalyq qubylys – munaı, gaz, kómir.
5. Bıologıalyq qubylys – tiri organızmderdiń ósýi, kóbeıýi jáne taralýy.
6. Jylý bólý – kúnniń jylý bólýi, jylýdy ótkizetin zattar.
7. Jaryq – kún sáýlesi, elektr lampalar, sham nemese alaý.
Oqýshylar bizdi qorshaǵan ortada tabıǵı san alýan ózgerister bolyp jatady. Tabıǵattaǵy barlyq bolatyn prosesterdi biz qubylys dep ataımyz. Tabıǵı qubylystar − fızıkalyq, bıologıalyq, meterologıalyq, jylý, jaryq jáne taǵy basqa bolyp bólinedi. Kúndelikti ómirde kóptegen udaıy fızıkalyq qubylystardyń bolyp jatqandyǵyn baıqaımyz jáne sezinemiz. Adamdar jylý bóliný, jaryq shyǵarý, elektrlik jáne magnıttik qubylystarmen qatar ómir súrýde. Kúnniń jáne juldyzdardyń sáýle shashýy – jylý bólý qubylysyna jatady. Keıbir janýarlardyń túnde jaryq shyǵarýy - jaryq shyǵarý qubylysyna mysal bola alady.
Dybystyq qubylystarǵa – qustardyń saıraýy, japyraqtyń syldyry, ańdardyń yryldaýy, kúnniń kúrkireýi jáne t. b jatady. Dybyssyz ómir súrý múmkin emes sıaqty. Oılap kórińdershi dybyssyz kınofılmder, qustardyń án salmaýy, adamnyń bir - birimen sóılespeýi jáne t. b.
Elektr togy bolmasa teledıdardy kóre, shaınekti qyzdyra almas edik, bul prosesti elektro - magnıttik qubylys deımiz.
Munaı, tabıǵı gaz, kómir jáne ózderiń qoldanyp júrgen bor – hımıalyq qubylystyń nátıjesinde paıda bolady. Olar bir zattyń ekinshi zatqa túrlenýinen bolady. Tiri organızmderdiń ósýi, kóbeıýi jáne taralýy – bıologıalyq qubylystarǵa jatady.
Jaýyn-shashynnyń túsýi, jeldiń baǵyty, jyldamdyǵy, temperatýranyń jáne aýa qysymynyń ózgerýi – meteorologıalyq qubylystarǵa jatady.
Tabıǵattaǵy barlyq qubylystar bir - birimen baılanysqa túsedi. Nóser jańbyrdan keıin qaıtadan kún shyǵyp, kempirqosaqty kórýge bolady. Kúndiz belsendi tirshilik etetin janýarlar túnde uıqyǵa ketse, onyń ornyna túnde ómir súretin janýarlar tirshiligin jalǵastyrady. Paıdalanǵannan keıingi gazdar, shań - tozańdar jańbyr tamshylarymen aralasyp bultqa aınalady da – qyshqyl jańbyrlar paıda bolady. Bular hımıalyq – meteorologıalyq qubylystardyń áserinen paıda bolady.
Juptyq jumys. Ár topqa eki paraq taratylady, onyń birinde «paıdasy», ekinshisinde «zıany» degen jazý bar. Toptyń ishinen juptasa otyryp, óz taqyryptaryna saı paıdasy men zıanyn aıtady.
Toptyq jumys. Tórt topqa 4 ortalyq tapsyrmalary beriledi.
İ top−«Oqý orny ortalyǵy»− jaryq týraly naqty túsinik beredi;
İİ top−«Zerthanalyq ortalyq»− jylýǵa qatysty tájirıbe jasaıdy;
İİİ top−«Matematıkalyq ortalyq»− dybystyq qubylysqa qatysty sandyq málimetter týraly aıtady;
İÚ top−«Ǵalymdar ortalyǵy»− ǵalymdar týraly málimet beredi.
Sergitý sáti.
Jańbyr jaýdy – tyrs, tyrs (eki aıaqpen kezek−kezek jerdi tebedi)
Boran soqty – gý, gý (denesimen eki jaqqa teńseledi)
Jel turdy - ylı, ylı (eki qolyn eki jaqqa sermeıdi) Naızaǵaı oınaıdy – tars, turs (qoldaryn shapalaqtaıdy)
Tapsyrmalar oryndaý.
Grafıkalyq dıktant
Suraqtyń jaýaptary «joq», «ıá» belgilerimen belgilenedi.
1) Tabıǵattaǵy barlyq bolatyn prosesterdi qubylys dep ataımyz.− ıá
2) Jańbyrdyń jaýǵany, qardyń erýi, kúnniń kúrkireýi − bıologıalyq qubylys.− joq
3) Qustardyń saıraýy, adamdardyń bir - birimen sóılesýi −dybystyq qubylysqa jatady.− ıá
4) Elektr togy bolmasa, teledıdardy kóre almas edik, bul − jaryq shyǵarý qubylysy. − joq
5) Tiri organızmderdiń ósýi, kóbeıýi − bıologıalyq qubylysqa jatady. − ıá
«Sáıkestendirý testi»
Máni
a) Qustardyń saıraýy, japyraqtyń syldyry, ańdardyń yryldaýy, kúnniń kúrkireýi. 1. Hımıalyq
á) Ol bolmasa teledıdardy kóre, shaınekti qyzdyra almas edik, bul proses. 2. Bıologıalyq
b) Munaı, tabıǵı gaz, kómir jáne ózderiń qoldanyp júrgen bordyń paıda bolýy. 3. Elektro - magnıtti
v) Tiri organızmderdiń ósýi, kóbeıýi jáne taralýy. 4. Dybystyq
Jaýap: a)4, á)3, b)1, v)2
«Geografıalyq suraqtar»
1. Jasandy jaryq kózi (Kerosın shamy)
2. Jaryqtyń tabıǵı kózi (Kún)
3. Qandaı qubylystyń áserinen biz teledıdar, radıo tyńdaımyz (Elektrlik)
4. Meteorologıalyq qubylys (Jeldiń jyljýy)
5. Sáýle shyǵarý qubylysy (Jaryq)
6. Qorshaǵan orta neniń áserinen ózgerip otyrady ( Qubylystyń)
7. Jylýdy jaqsy ótkizgish (Metal)
8. Gazdar qyzǵan kezde (Ulǵaıady)
Ú. Sabaqty bekitý.
Aıaqsyz jetip barady,
Qolsyz esik qaǵady. (Jel) −meteorologıalyq
Arystan arqyrady,
Orman jarqyrady. (Naızaǵaı) −elektrlik
Syryldatady sháınegin,
Unatpasa da jurt, meıli.
Terezemizdiń áınegin
Jýady,
Biraq súrtpeıdi. (Jańbyr) −meteorologıalyq
Aq sandyǵym ashyldy,
İshinen jibek shashyldy. (Kún)− jaryq
Ózgertseńiz bir kúıdi,
Qyzyl synap jyljıdy. (Termometr)−jylý
Úİ. Refleksıa.
Taqtadaǵy sýretterdiń astyna stıker japsyrý arqyly oqýshylar ózderin baǵalaıdy:
Kún - «óte jaqsy bildim»
Bult -«jaqsy bildim»
Naızaǵaı - «ortasha bildim»
Vİİ. Úıge tapsyrma. §22. Tabıǵı qubylystardyń kóp túrliligi.
Oqý, konspektileý, suraqtarǵa jaýap berý.
Vİİİ. Baǵalaý.
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
-
Taqyryp: San esimniń maǵynalyq túrleri. Eseptik jáne rettik san esimder
