InfoHub Logo

Bala tárbıesi úlken óner. Órkenıettiń barlyq derlik jolynda eń tıimdi, eń senimdi joly bilim berý men tárbıe ekendigi jasyryn emes. Bala dúnıe esigin ashqanda árbir ata-ana onyń jeke adam bolyp qalyptasýynda úlken ról oınaıdy. Iá, árbir bala dúnıede teńdesi  joq fenomen bolyp jaralǵan. Al endi bizdiń qamqorlyǵymyzdaǵy, qol astymyzǵa berilgen balany qalaı tárbıeleımiz? Bizge bul uly mısıada kim úlgi? 

Kóp ata-ana balany tárbıeleý kerektiligin biledi, sezinedi. Alaıda, ony qalaı júzege asyratynyn bilmeıdi. Tárbıe de úlken óner deıtinimiz osydan bolar. Bul turǵyda kez-kelgen ata-ana jer betindegi barsha adamzat balasyna kórkem minezdi úlgi etken uly Elshi, ardaqty Muhammed Paıǵambarymyzdyń (s. ǵ. s) úlgi-ónegelerine tereń zer salǵany durys.  

Ómiriniń ár sátin Qıametke deıin úlgi etip qaldyrǵan ardaqty Muhammed (s. ǵ. s. ) Paıǵambarymyzdyń tárbıe salasyndaǵy ónegesi tipti ólsheýsiz. Onyń bul dúnıege jiberilýiniń ózi adamzatty tárbıeleýmen baılanysty desek artyq aıtqandyq emes. Sondyqtan Allanyń sońǵy elshisiniń  osy saladaǵy murasyna az - kem úńilip kóreıik.  

1. Meıirimi mol edi.  Paıǵambarymyz (s. ǵ. s. ) tárbıe salasyna eń aldymen meıirim sezimin arqaý etken. Óziniń uly Ibrahımdi sút anaǵa berip jibergen soń, ózi artynan jıi-jıi baryp, qushaǵyna qysyp, maýqyn basyp qaıtatyn. Nemereleri Hasan men Hýseınge degen tereń súıispenshiligi jaıly tarıhı kitaptarda mol derek saqtalǵan.  

2. Dúnıege kelmeı turyp tárbıeni bastap ketken.  Ol bala dúnıege kelmeı jatyp, onyń keleshegi týraly qam jeıtin.

3. Balalardy jaqsy keretin.  Onyń negizgi qasıetteriniń biri – balajandyǵy edi. Balalardy «jumaqtyń jupary», «kózdiń nury» dep sıpattap otyratyn. Balalarǵa mán berip qaraıtyn. Súıikti Paıǵam barymyz (s. ǵ. s.) balany bala dep qomsynbaıtyn. Kerisinshe, olarmen úlkender sekildi mámle jasaıtyn. Jolyqqan kezde olarǵa sálem beretin. Keı balalarǵa ázildeıtin. Aýyryp qalǵan balalar bolsa, arnaıy ýaqyt bólip kóńilin surap qaıtatyn.

4. Balalardy alalamaıtyn Alla elshisi (s. ǵ. s.) « Balalaryńa birdeı qarańdar » dep únemi eskertip otyratyn. Hadısterdiń birinde: «Bala - shaǵany bólmeı, birdeı qaraý ata - ananyń jaýapkershiligi, al balalardyń aqysy», - delingen (Ibn Mája. Saýda - sattyq, 67).

5. Jaqsy isterge yntalandyryp otyratyn. Maqtansúıgishtik jaqsy qasıet bolmaǵanmen, ár adam bir isiniń jurtqa unaǵanyn kórgisi keledi. Ásirese, jas balalar isterin úlkender unatsa, máz bolady. Ibn Abbas (r. a.) aıtady: « Birde Alla elshisi (s. ǵ. s.) ájethanaǵa kirdi. Ol  shyqqansha, bir qumanǵa sý quıyp daıyndap turdym. Muny kim jasaǵanyn surap, meniń isim ekenin bildi. Sosyn: “Alla Taǵalam, onyń dindegi túsinigin arttyra gór!“ dep maǵan duǵa jasady». Mine, kishigirim bir iske osylaı iltıpat jasaıtyn.  

6. Mysaldardy kóp paıdalanatyn. Tárbıeleý isinde ómirden mysal berip otyrýdyń tıimdiligi óte úlken. Ǵıbratty áńgimeler, mysaldar adamdardyń esinde uzaq saqtalady. Sol úshin bolar, áziz Paıǵambarymyz (s. ǵ. s.) elge namazdyń mánin túsindirý úshin mynadaı mysal berdi: « Qalaı oılaısyńdar, bireýdiń esiginiń aldynan ózen aǵyp jatsa, ol soǵan kúnine bes retten shomylyp otyrsa, onyń denesinde kir ataýly qala ma ? » Otyrǵandar: « Joq, kirden eshteńe qalmaıdy ǵoı » dep jaýap berdi. Sonda Parasat Paıǵambary (s. ǵ. s.): «Namaz da sol sekildi, Alla Taǵala olarmen adamnyń kúnálaryn jýady » dedi. Budan artyq túsindirý bolýy múmkin be?!

Bul aıtylǵandardan bólek, balalardy meshitke, bilim májilisterine aparý, ýaǵyz tyńdatý, namaz oqytý, balalarǵa sabyrdy úıretýi, sharýaǵa baýlýy, olarǵa aıtatyn sózin qaıtalap otyrýy sekildi kóptegen súnnetter tárbıe salasyna jatady. Búgingi qoǵamǵa da osy súnnetter aýadaı qajet.

Ardaqty Paıǵambarymyzdyń (s. ǵ. s.) jeke qasıetteri de tárbıe isinde úlken ról oınaıdy. Mysaly, ýaǵyzdy sózben emes, ispen jasaýy, bir iske aldymen ózi kirisip ketetini ómir dereginen anyq kórinedi. Tujyrymdaı kelgende, adamzattyń asyly, meıirim jarshysy, Allanyń súıikti quly Muhammed (s. ǵ. s.) Paıǵambarymyzdan qalǵan sara joldy ustansaq, esh ýaqytta qatelespeımiz. Árıne, onyń artynda qalǵan mol mura týraly tom - tom kitaptar jazsaq ta, taýysa almaımyz. Bizdiń maqsatymyz oı salý ǵana. Paıǵambarymyzdyń tárbıesinen nár alsaq, úıimiz de, elimiz de berekege keneledi. Alla Taǵala urpaǵymyzdy sanaly, bolashaǵymyzdy baıandy qylsyn!

Shaıra Jýrahanova. Q.A.Iasaýı atyndaǵy HQTÝ stýdenti

---