Tárbıeshilerge keńes
Mektep jasyna deıingi balalarmen psıhodıagnostıkalyq jumystarynyń negizgi prınsıpteri.
«Balany jan-jaqty etip tárbıeleý úshin ony jan-jaqty bilý kerek» degen belgili pedagog G.D.Ýshınskıı kóregendigin basshylyqqa ala otyryp, pedagogıkalyq úrdisti psıhologıalyq qyzmetpen ushtastyra júrgize otyryp osy baǵytta birshama jumystar atqardy. Naqty faktimen keltirer bolsaq: mektep jasyna deıingi balalarynyń prosesterin damý deńgeıin anyqtaý maqsatynda otandyq psıholog R.S.Nemovtyń «Ǵalymdyq prosesterdiń damýy» metodıkalaryn qoldanyp, psıhodıagnostıkalyq zertteý jumystary júrgizildi. Psıhodıagnostıkalyq zertteý jumysynynń ózektiligi balalardyń qabyldaý, oılaý,sóıleý, este saqtaý, qıal, zeıin áreketteriniń damý dárejesiniń qaı deńgeıde ekendigi jóninde qajetti derekter berdi. Balany dıagnostıkalyq tekserý aldynda onymen alǵashqy baılanysty ornatý úshin, kez-kelgen taqyrypqa dıagnostıkalyq suhbat júrgizý qajet.
Ádette, mundaı suhbattar tómendegideı qurylymnan turady:
1.Kirispe: balany yntymaqtastyqqa tartý, kóńilin keltirý;
2.Balanyń erkin sóıleýi;
3.Jalpy suraqtar berý: «Sen óziń týraly maǵan birdeńe aıta alasyń ba? Sen balamen qalaı oınaısyń?»
4.Tolyq zertteý;
5.Bala ózin erkin sezinetindeı jaǵdaı jasaý jáne balaǵa qurmet bildire otyryp, qorytyndy jasaý.
Balaǵa beriletin suraqtar úsh túrli bolady:
1.Zertteletin pánderge baılanysty tikeleı suraqtar, mysaly: «Sen sýret salǵandy jaqsy kóresiń be?»
2.Mazasyzdaný, úreılený qaýpin báseńdetetin janama suraqtar, mysaly: «Eger ústel ústinde flomasterler jatsa sen ne ister ediń?»
3.Balany toppen nemese basqa adammen teńestirýmen sáıkestendirilgen negizsiz suraqtar, mysaly: «Balalar sýret salýdy jaqsy kóre me?»
Psıhologıalyq zertteýler ádisin praktıkada qoldanǵanda negizgi prınsıpterdi, ıdeıalardy basshylyqqa alý qajet. Aldymen bul bala janyn, psıhıkasyn zertteýdiń genetıkalyq turǵydan qarastyrý prınsıpi. Bul prınsıp boıynsha bala psıhıkasynyń qubylystaryn zertteýde, balanyń úlkendermen ózara qarym-qatynas barysynda qalaı damıtyndyǵyn, ózgeretindigin anyqtaýǵa tyrysamyz.
Bala psıhıkasynyń damýyn dıalektıkalyq turǵydan zertteý determıshým prınsıpin, ishki jáne syrtqy faktorlaryn anyqtalǵan qandaı da bir ózgeristerdiń baılanystylyǵy bolyp tabylady.
Tulǵaly jáne qarym-qatynasty zertteý birligi prınsıpi – bul aınalasyndaǵy adamdarmen qarym-qatynasyn taldamaı, balanyń tulǵasyn jáne onyń minez-qulqy týraly múlde eshteńe túsinýge bolmaıdy. Sonymen qatar balanyń damýyna kómektesetin ádisterdi de qoldaný jaǵyn qarastyrý qajet.
Mysaly: Tárbıelenýshi balanyń qabyldaý prosesin anyqtaý úshin «Sýretke ne jetpeıdi?», «Qandaı sýret ornalasqan?» ádistemesin júrgizýge bolady.
Top balalarynyń qıalyn damytý úshin óz betinshe áńgime, ertegi qurastyrý tapsyrmalaryn jıi berip otyrǵan jón. Este saqtaý prosesterin anyqtaý úshin «Pishindi este saqta», «Sózdi este saqta» t.b ádistemelerdi júrgizýge bolady. Zeıin áreketiniń sıpatyn «Tap jáne syz», «Belgini qoı» ádistemelerinde anyqtaýǵa bolady. Toptaǵy balalardyń oılaý men sóıleý qabiletiniń damý deńgeıin anyqtaý úshin sýbtekten quralǵan ádistemeni qoldanýǵa bolady.
Balany tárbıelep, dúnıetanymyn qalyptastyrý, únemi onyń tabıǵı damý deńgeıinen ozdyryp otyrý búgingi kúnniń talaby bolǵannan keıin, psıhodıagnostıkalyq ádister, birinshiden: balanyń psıhıkasyn, onyń jan-dúnıesiniń damýyn, aqyl-oı deńgeıin óristetip, ony jetildirýde, ózdiginen oılantyp- tolǵantýǵa, árbir zat pen qubylystyń mazmun-maǵynasyn paıymdap bilýine jetektep otyrady.
«Balany jan-jaqty etip tárbıeleý úshin ony jan-jaqty bilý kerek» degen belgili pedagog G.D.Ýshınskıı kóregendigin basshylyqqa ala otyryp, pedagogıkalyq úrdisti psıhologıalyq qyzmetpen ushtastyra júrgize otyryp osy baǵytta birshama jumystar atqardy. Naqty faktimen keltirer bolsaq: mektep jasyna deıingi balalarynyń prosesterin damý deńgeıin anyqtaý maqsatynda otandyq psıholog R.S.Nemovtyń «Ǵalymdyq prosesterdiń damýy» metodıkalaryn qoldanyp, psıhodıagnostıkalyq zertteý jumystary júrgizildi. Psıhodıagnostıkalyq zertteý jumysynynń ózektiligi balalardyń qabyldaý, oılaý,sóıleý, este saqtaý, qıal, zeıin áreketteriniń damý dárejesiniń qaı deńgeıde ekendigi jóninde qajetti derekter berdi. Balany dıagnostıkalyq tekserý aldynda onymen alǵashqy baılanysty ornatý úshin, kez-kelgen taqyrypqa dıagnostıkalyq suhbat júrgizý qajet.
Ádette, mundaı suhbattar tómendegideı qurylymnan turady:
1.Kirispe: balany yntymaqtastyqqa tartý, kóńilin keltirý;
2.Balanyń erkin sóıleýi;
3.Jalpy suraqtar berý: «Sen óziń týraly maǵan birdeńe aıta alasyń ba? Sen balamen qalaı oınaısyń?»
4.Tolyq zertteý;
5.Bala ózin erkin sezinetindeı jaǵdaı jasaý jáne balaǵa qurmet bildire otyryp, qorytyndy jasaý.
Balaǵa beriletin suraqtar úsh túrli bolady:
1.Zertteletin pánderge baılanysty tikeleı suraqtar, mysaly: «Sen sýret salǵandy jaqsy kóresiń be?»
2.Mazasyzdaný, úreılený qaýpin báseńdetetin janama suraqtar, mysaly: «Eger ústel ústinde flomasterler jatsa sen ne ister ediń?»
3.Balany toppen nemese basqa adammen teńestirýmen sáıkestendirilgen negizsiz suraqtar, mysaly: «Balalar sýret salýdy jaqsy kóre me?»
Psıhologıalyq zertteýler ádisin praktıkada qoldanǵanda negizgi prınsıpterdi, ıdeıalardy basshylyqqa alý qajet. Aldymen bul bala janyn, psıhıkasyn zertteýdiń genetıkalyq turǵydan qarastyrý prınsıpi. Bul prınsıp boıynsha bala psıhıkasynyń qubylystaryn zertteýde, balanyń úlkendermen ózara qarym-qatynas barysynda qalaı damıtyndyǵyn, ózgeretindigin anyqtaýǵa tyrysamyz.
Bala psıhıkasynyń damýyn dıalektıkalyq turǵydan zertteý determıshým prınsıpin, ishki jáne syrtqy faktorlaryn anyqtalǵan qandaı da bir ózgeristerdiń baılanystylyǵy bolyp tabylady.
Tulǵaly jáne qarym-qatynasty zertteý birligi prınsıpi – bul aınalasyndaǵy adamdarmen qarym-qatynasyn taldamaı, balanyń tulǵasyn jáne onyń minez-qulqy týraly múlde eshteńe túsinýge bolmaıdy. Sonymen qatar balanyń damýyna kómektesetin ádisterdi de qoldaný jaǵyn qarastyrý qajet.
Mysaly: Tárbıelenýshi balanyń qabyldaý prosesin anyqtaý úshin «Sýretke ne jetpeıdi?», «Qandaı sýret ornalasqan?» ádistemesin júrgizýge bolady.
Top balalarynyń qıalyn damytý úshin óz betinshe áńgime, ertegi qurastyrý tapsyrmalaryn jıi berip otyrǵan jón. Este saqtaý prosesterin anyqtaý úshin «Pishindi este saqta», «Sózdi este saqta» t.b ádistemelerdi júrgizýge bolady. Zeıin áreketiniń sıpatyn «Tap jáne syz», «Belgini qoı» ádistemelerinde anyqtaýǵa bolady. Toptaǵy balalardyń oılaý men sóıleý qabiletiniń damý deńgeıin anyqtaý úshin sýbtekten quralǵan ádistemeni qoldanýǵa bolady.
Balany tárbıelep, dúnıetanymyn qalyptastyrý, únemi onyń tabıǵı damý deńgeıinen ozdyryp otyrý búgingi kúnniń talaby bolǵannan keıin, psıhodıagnostıkalyq ádister, birinshiden: balanyń psıhıkasyn, onyń jan-dúnıesiniń damýyn, aqyl-oı deńgeıin óristetip, ony jetildirýde, ózdiginen oılantyp- tolǵantýǵa, árbir zat pen qubylystyń mazmun-maǵynasyn paıymdap bilýine jetektep otyrady.
You Might Also Like
