Tas dáýiri (paleolıt)
Batys Qazaqstan oblysy, Jańaqala aýdany,
№3 jalpy orta bilim beretin qazaq mektebi tarıh pániniń muǵalimi
Ahmetkereeva Anargýl Kaırovna
5 - synyp. Qazaqstan tarıhynan áńgimeler
Sabaqtyń taqyryby: § 4. Tas dáýiri (paleolıt)
Sabaqtyń maqsaty.
• Bilimdilik: Adamzat damýy tarıhyndaǵy eń uzaq tas dáýiriniń kezeńderin hronologıalyq retimen, eńbek quraldarymen baıandap, tas dáýirindegi Qazaqstan aýmaǵynyń tabıǵat jaǵdaıy týraly bilim berý.
• Damytýshylyq: Tas dáýiriniń ár kezeńinde ejelgi adamdardyń materıaldyq jáne rýhanı mádenıeti úzdiksiz damyp otyrǵanyn qorytyndylap, salystyra bilý, kartamen jumys isteý daǵdylaryn damytý.
• Tárbıelik: Ejelgi mádenıetti saqtap - qorǵaýǵa, adamgershilikke, eńbekqorlyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: aralas
Ádisi: ınteraktıvti
Pánaralyq baılanys: bıologıa, geografıa, matematıka
Sabaqtyń kórnekiligi:
1. «Ejelgi Qazaqstan» kartasy.
2. «Tas dáýiriniń kezeńderi» dep atalatyn keste.
3. Tas dáýiriniń quraldarynyń sýretteri.
Sabaqtyń barysy. I. Uıymdastyrý kezeńi.
II. Úı tapsyrmasy.
Ótken sabaqtaǵy sabaq jospary boıynsha birneshe oqýshydan úıge berilgen tapsyrmanyń mazmunyn surap shyǵamyn. Odan keıin úıge berilgen «Jumys dápterindegi» tapsyrmany jalpy synyptan ár partany aralap júrip, tekseremin. Odan keıin aldyn ala daıyndaǵan qaǵaz qıyndylaryna ár nusqaǵa jeke - jeke jazyp kelgen 3 - 4 jańa sózdermen taratyp berip, onyń jaýabyn berilgen ýaqyttan soń jınap alyp, tekserip shyǵamyn.
Jańa taqyryptyń jospary:
1. Erte tas dáýiri (Paleolıt).
2. Tas quraldary.
3. Tas dáýirindegi Qazaqstannyń tabıǵaty.
4. Orta tas dáýiri.
5. Jańa tas dáýiri.
6. Neolıt jańalyqtary.
Adam balasynyń alǵash qoldanǵan eńbek quraldary tastan jasalǵan. Eńbek quraldaryn tastan jasaý, ony qoldaný dáýiri óte uzaqqa sozylǵan. Sondyqtan adamzat tarıhynyń osy kezeńi tas dáýiri dep atalady. Tas dáýiri úshke bólinedi dep tómendegi kesteniń kómegimen tas dáýiriniń kezeńderimen tanystyramyn.
Tas dáýiriniń kezeńderi.
TAS DÁÝİRİ
PALEOLIT (b. z. b. 2 mln 500 - 12 myńjyldyqtar)
MEZOLIT (b. z. b. 12 - 5myńjyldyqtar)
NEOLIT (b. z. b. 5 - 3 myńjyldyqtar)
----------► 1. Erte paleolıt ( b. z. b. 2 mln 500 - 140 myńjyldyqtar)
----------► 2. Ortańǵy paleolıt (b. z. b. 140 - 40myńjyldyqtar)
----------► 3. Sońǵy paleolıt (b. z. b. 40 - 12myńjyldyqtar)
Odan keıin tas dáýiriniń quraldaryn sýretterdiń kómegimen tanystyryp ótemin. Oqýshylar dápterlerine alǵashqy adamdardyń paıdalanǵan eńbek quraldaryn jazyp alady:
teskish, keskish (chopper), qyrǵysh, choppıng, qol shapqy, pyshaq, naıza, bolos.
Oqýshylarǵa Qazaqstannyń erte kezeńdegi tabıǵat jaǵdaıy men qazirgi tabıǵatyn salystyrtamyn. Oqýshylar dápterlerin ekige bólip, osy tártippen eki baǵandy salystyrmaly túrde toltyryp shyǵady.
Ejelgi Qazaqstan tabıǵaty
Qazirgi Qazaqstan tabıǵaty
Sabaqty túsindirý barysynda tómendegi negizge súıenemin.
Mezolıttegi ózgerister:
• Muzdyń erip, tabıǵattyń ózgerýi,
• İri jan - janýarlardyń quryp ketýi,
• Jebeli sadaqtyń, býmerańtyń, qaqpan men tuzaqtyń paıda bolýy,
• Balyq aýlaýdyń kóbeıýi qaıyqtyń paıda bolýyna túrtki boldy,
• Mal sharýashylyǵy men eginshiliktiń alǵashqy belgileri paıda bola bastady,
• Tas óńdeýdiń jetile túsýi,
• Eýrazıa, Qıyr Shyǵys, Amerıka qurlyǵynyń adam mekeniniń ıgiligine aınala bastaýy.
Neolıt dáýiriniń jańalyqtary:
• Tas óńdeý ádisteri jetilip, joǵarǵy dárejege jetti,
• Ydys jasaýdy úırendi,
• Jabaıy ańdardy qolǵa úırete bastady,
• Eginshilikpen aınalysa bastady,
• Ken óndirisiniń negizgi belgileri paıda boldy.
Mezolıt pen neolıt dáýirindegi jetistikterdi taqtaǵa ilingen tas dáýiriniń arheologıalyq eskertkishteriniń sýreti arqyly sıpattap shyǵamyn. Kartadan oqýshylarǵa tas dáýiriniń eskertkishteri shoǵyrlanǵan aımaqtardy kórsetemin.
Osylaısha jańa taqyrypty osyndaı tirek keste, sózder arqyly túsindirip bylaı qorytyndylaımyn: Tas dáýiri biz kórip otyrǵandaı adamzat damýynyń eń uzaqqa sozylǵan dáýiri. Muz basý dáýiri Qazaqstan aýmaǵyna jetpegenmen, muzdyń erýi Qazaqstannyń tabıǵatyna áser etti. Mezolıt dáýiri paleolıt pen neolıt kezeńi arasyndaǵy jalǵastyrýshy kópir bolsa, al neolıt kezeńindegi jetken jetistikteriniń mańyzynyń zor bolǵandyǵy sonshalyq, tarıhta ony ǵalymdar «neolıt tóńkerisi» dep atady.
Baǵalaý:
Úıge tapsyrma: 4 - paragrafty oqý, hronologıalyq kesteni toltyrý.
№3 jalpy orta bilim beretin qazaq mektebi tarıh pániniń muǵalimi
Ahmetkereeva Anargýl Kaırovna
5 - synyp. Qazaqstan tarıhynan áńgimeler
Sabaqtyń taqyryby: § 4. Tas dáýiri (paleolıt)
Sabaqtyń maqsaty.
• Bilimdilik: Adamzat damýy tarıhyndaǵy eń uzaq tas dáýiriniń kezeńderin hronologıalyq retimen, eńbek quraldarymen baıandap, tas dáýirindegi Qazaqstan aýmaǵynyń tabıǵat jaǵdaıy týraly bilim berý.
• Damytýshylyq: Tas dáýiriniń ár kezeńinde ejelgi adamdardyń materıaldyq jáne rýhanı mádenıeti úzdiksiz damyp otyrǵanyn qorytyndylap, salystyra bilý, kartamen jumys isteý daǵdylaryn damytý.
• Tárbıelik: Ejelgi mádenıetti saqtap - qorǵaýǵa, adamgershilikke, eńbekqorlyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: aralas
Ádisi: ınteraktıvti
Pánaralyq baılanys: bıologıa, geografıa, matematıka
Sabaqtyń kórnekiligi:
1. «Ejelgi Qazaqstan» kartasy.
2. «Tas dáýiriniń kezeńderi» dep atalatyn keste.
3. Tas dáýiriniń quraldarynyń sýretteri.
Sabaqtyń barysy. I. Uıymdastyrý kezeńi.
II. Úı tapsyrmasy.
Ótken sabaqtaǵy sabaq jospary boıynsha birneshe oqýshydan úıge berilgen tapsyrmanyń mazmunyn surap shyǵamyn. Odan keıin úıge berilgen «Jumys dápterindegi» tapsyrmany jalpy synyptan ár partany aralap júrip, tekseremin. Odan keıin aldyn ala daıyndaǵan qaǵaz qıyndylaryna ár nusqaǵa jeke - jeke jazyp kelgen 3 - 4 jańa sózdermen taratyp berip, onyń jaýabyn berilgen ýaqyttan soń jınap alyp, tekserip shyǵamyn.
Jańa taqyryptyń jospary:
1. Erte tas dáýiri (Paleolıt).
2. Tas quraldary.
3. Tas dáýirindegi Qazaqstannyń tabıǵaty.
4. Orta tas dáýiri.
5. Jańa tas dáýiri.
6. Neolıt jańalyqtary.
Adam balasynyń alǵash qoldanǵan eńbek quraldary tastan jasalǵan. Eńbek quraldaryn tastan jasaý, ony qoldaný dáýiri óte uzaqqa sozylǵan. Sondyqtan adamzat tarıhynyń osy kezeńi tas dáýiri dep atalady. Tas dáýiri úshke bólinedi dep tómendegi kesteniń kómegimen tas dáýiriniń kezeńderimen tanystyramyn.
Tas dáýiriniń kezeńderi.
TAS DÁÝİRİ
PALEOLIT (b. z. b. 2 mln 500 - 12 myńjyldyqtar)
MEZOLIT (b. z. b. 12 - 5myńjyldyqtar)
NEOLIT (b. z. b. 5 - 3 myńjyldyqtar)
----------► 1. Erte paleolıt ( b. z. b. 2 mln 500 - 140 myńjyldyqtar)
----------► 2. Ortańǵy paleolıt (b. z. b. 140 - 40myńjyldyqtar)
----------► 3. Sońǵy paleolıt (b. z. b. 40 - 12myńjyldyqtar)
Odan keıin tas dáýiriniń quraldaryn sýretterdiń kómegimen tanystyryp ótemin. Oqýshylar dápterlerine alǵashqy adamdardyń paıdalanǵan eńbek quraldaryn jazyp alady:
teskish, keskish (chopper), qyrǵysh, choppıng, qol shapqy, pyshaq, naıza, bolos.
Oqýshylarǵa Qazaqstannyń erte kezeńdegi tabıǵat jaǵdaıy men qazirgi tabıǵatyn salystyrtamyn. Oqýshylar dápterlerin ekige bólip, osy tártippen eki baǵandy salystyrmaly túrde toltyryp shyǵady.
Ejelgi Qazaqstan tabıǵaty
Qazirgi Qazaqstan tabıǵaty
Sabaqty túsindirý barysynda tómendegi negizge súıenemin.
Mezolıttegi ózgerister:
• Muzdyń erip, tabıǵattyń ózgerýi,
• İri jan - janýarlardyń quryp ketýi,
• Jebeli sadaqtyń, býmerańtyń, qaqpan men tuzaqtyń paıda bolýy,
• Balyq aýlaýdyń kóbeıýi qaıyqtyń paıda bolýyna túrtki boldy,
• Mal sharýashylyǵy men eginshiliktiń alǵashqy belgileri paıda bola bastady,
• Tas óńdeýdiń jetile túsýi,
• Eýrazıa, Qıyr Shyǵys, Amerıka qurlyǵynyń adam mekeniniń ıgiligine aınala bastaýy.
Neolıt dáýiriniń jańalyqtary:
• Tas óńdeý ádisteri jetilip, joǵarǵy dárejege jetti,
• Ydys jasaýdy úırendi,
• Jabaıy ańdardy qolǵa úırete bastady,
• Eginshilikpen aınalysa bastady,
• Ken óndirisiniń negizgi belgileri paıda boldy.
Mezolıt pen neolıt dáýirindegi jetistikterdi taqtaǵa ilingen tas dáýiriniń arheologıalyq eskertkishteriniń sýreti arqyly sıpattap shyǵamyn. Kartadan oqýshylarǵa tas dáýiriniń eskertkishteri shoǵyrlanǵan aımaqtardy kórsetemin.
Osylaısha jańa taqyrypty osyndaı tirek keste, sózder arqyly túsindirip bylaı qorytyndylaımyn: Tas dáýiri biz kórip otyrǵandaı adamzat damýynyń eń uzaqqa sozylǵan dáýiri. Muz basý dáýiri Qazaqstan aýmaǵyna jetpegenmen, muzdyń erýi Qazaqstannyń tabıǵatyna áser etti. Mezolıt dáýiri paleolıt pen neolıt kezeńi arasyndaǵy jalǵastyrýshy kópir bolsa, al neolıt kezeńindegi jetken jetistikteriniń mańyzynyń zor bolǵandyǵy sonshalyq, tarıhta ony ǵalymdar «neolıt tóńkerisi» dep atady.
Baǵalaý:
Úıge tapsyrma: 4 - paragrafty oqý, hronologıalyq kesteni toltyrý.
You Might Also Like
