Afrıka ózenderi men kólderi
Oral qalasy, № 34 mektep – gımnazıasynyń
geografıa pániniń muǵalimi Orazgúl Naǵymǵalıqyzy
Sabaqtyń taqyryby: Afrıka ózenderi men kólderi
Sabaqtyń maqsaty: a) Bilimdilik:
Oqýshylarǵa jer sharyndaǵy eń qurǵaq materık týraly túsinik bere otyryp, ishki sýlary týraly tolyq maǵlumat berý.
á) Tárbıelik:
Oqýshylardy otansúıgishtikke, eńbekqorlyqqa, jer betindegi sý kózderin qorǵaýǵa, tıimdi paıdalanýǵa tárbıeleý.
b) Damytýshylyq:
Oqýshylardyń logıkalyq oılaý, este saqtaý, kartamen jumys jasaý sheberlikterin arttyrý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: Áńgimeleý, suraq - jaýap
Sabaqtyń kórnekiligi: Dúnıejúziniń fızıkalyq kartasy, ınteraktıvti taqta.
Sabaqtyń pán aralyq baılanysy: geografıa, ekologıa
Sabaqtyń barysy: I. Uıymdastyrý
II. Úı tapsyrmasyn suraý
III. Jańa sabaq
IV. Dáptermen jumys
V. Kartamen jumys
VI. Bekitý
VII. Qorytyndy.
I. Uıymdastyrý
1. Oqýshylarmen amandasyp
2. Synypty túgendeý
3. Oqýshylardy sabaqqa daıyndaý
II. Úı tapsyrmasyn suraý
1. Aýyzsha áńgimeleý.
2. Toptastyrý strategıasy
Shetki núktelerin tap:
Myna ǵalymdar qaı jyldary materıkti zerttegen sáıkestendir:
sýret 1840 - 1870
sýret 1876 - 1896
sýret 1497 - 1498
«Suraq menen – jaýap sizden»
1. Afrıka materıginiń aýdandary men qosa eseptegendegi aýdany?
2. Materıktiń bıik núktesin atańyz?
3. Materıktiń iri araly jáne astanasy?
4. Afrıkanyń shyǵysyndaǵy iri aral?
5. Sýbtropıktik ylǵaldy klımat degenimiz?
III. Jańa sabaq
Afrıkadaǵy ózender júıesiniń neǵurlym jıi taralǵan jeri – ekvator mańy men materıktiń ońtústik - shyǵys bóligi. Shóldi aımaqtarda ózender óte az. Kersinshe keýip qalǵan arnalar – ýádter kóp kezdesedi.
Kongo – Afrıkanyń eń mol sýly ózeni, sý jınaý alaby men sýynyń moldylyǵy jaǵynan dúnıejúzinde Amazonkadan keıingi ekinshi oryn alady. Joǵarǵy aǵysy (Kısanganı qalasynan joǵary) Lýalaba dep atalady. Ekvator syzyǵyn eki ret kesip ótetin jalǵyz iri ózen. Salalary: Rıdolfa Tanganıka
Sý alabynyń aýdany — 4 014 500[1] km². Kongo uzyndyǵy — Chambezı bastaýynan bastap 4700 km, Lýalaba bastaýynan bastap 4374 km quraıdy. Lýalaba Kongo Demokratıalyq Respýblıkasynyń ońtústik shyǵysynan bastaý alady.
Nıger (Niger) – Batys Afrıkadaǵy ózen; alaby men uzyndyǵy jóninen Kongo men Nilden keıin úshinshi orynda. Gvıneıa, Malı, Nıger, Nıgerıa memleketteriniń aýmaǵy arqyly aǵyp ótedi. Uzyndaǵy 4160 km, alabynyń aýmaǵy 2, 1 mln. km². Jyldyq ortasha sý aǵymy 12000 m3/s. Soltústik Gvıneıa qyratynan bastalyp, Atlant muhıtyndaǵy Gvıneıa shyǵanaǵyna atyraý jasap quıady. Basty salalary: Banı (oń), Sokoto, Kadýna jáne Benýe (sol). Joǵary jáne tómengi aǵysy tusynda jaýyn - shashyn mol, orta aǵysy klımaty qurǵaq aımaqta. Ózende Kaındjı SES - i men bógen salynǵan. Jeke bólikterinde keme júzedi. Balyq aýlanady. Saharamen irgeles óńirde keń kólemde jer sýarýǵa paıdalanylady.
Zambezı - Ońtústik Afrıkadaǵy ózen. Uzyndyǵy 2660 km, sý jınalatyn alaby 1330 myń km². Bastaýyn Kongo - Zambezı ústirtinen, 1100 m bıiktikten alady. Úndi muhıtynyń Mozambık buǵazynaquıady. Bastaýynan Vıktorıa sarqyramasyna deıin 1200 km boıy Barotse jazyǵyn boılap aǵady. Lýangınga salasynyń quıylysynan tómen qaraı kóptegen sarqyramalar men shońǵaldar kezdesedi.
Eń irisi – dúnıe júzindegi asa iri sarqyramalardyń biri Vıktorıa. Tómengi aǵysynda ańǵary men arnasy barynsha keńeıedi (arnanyń eni 5 – 8 km - ge deıin). Shıre ózenine qosylǵannan keıin Mozambık oıpatyn basyp aǵady da, quıylysynda aýmaǵy 8, 0 myń km² bolatyn atyraý túzedi.
Negizinen, jańbyr sýymen molyǵady. Jazda tasıdy. Qys aılarynda sý deńgeıi kúrt tómendeıdi. Jyldyq ortasha sý aǵyny 16000 m3/s. Eń iri salalary Kafýe men Lýangva. Zambezı alabyna Nása kóli de kiredi.
IV. Dáptermen jumys
Ózenderi: Nil, Kongo, Zambezı, Nıgerıa.
Kólderi: Tana, Chad, Tanganıka
V. Kartamen jumys
Atalǵan sý júıelerin kartadan kórsetý.
VI. Bekitý
Ataýy -------Kól --------Ózen ----------SHól -----------Túbek
Sahara
Zambezı
Chad
Namıb
Somalı
Nil
Kalaharı
Sózjumbaqty sheshý.
Qorytyndy.
Venn dıagramsy.
Tabıǵat ásemdiktiń tórkinisiń,
Án salamyz bir seniń kórkiń úshin.
Jan - janýar tabynyp bir ózińe,
Senen asyp turǵandaı bar tynysyn
Úıge tapsyrma: §48 (180 - 183 better), keskin kartaǵa afrıka ishki sýlaryn túsirý.
Baǵalaý.
Tolyq nusqasyn júkteý
geografıa pániniń muǵalimi Orazgúl Naǵymǵalıqyzy
Sabaqtyń taqyryby: Afrıka ózenderi men kólderi
Sabaqtyń maqsaty: a) Bilimdilik:
Oqýshylarǵa jer sharyndaǵy eń qurǵaq materık týraly túsinik bere otyryp, ishki sýlary týraly tolyq maǵlumat berý.
á) Tárbıelik:
Oqýshylardy otansúıgishtikke, eńbekqorlyqqa, jer betindegi sý kózderin qorǵaýǵa, tıimdi paıdalanýǵa tárbıeleý.
b) Damytýshylyq:
Oqýshylardyń logıkalyq oılaý, este saqtaý, kartamen jumys jasaý sheberlikterin arttyrý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: Áńgimeleý, suraq - jaýap
Sabaqtyń kórnekiligi: Dúnıejúziniń fızıkalyq kartasy, ınteraktıvti taqta.
Sabaqtyń pán aralyq baılanysy: geografıa, ekologıa
Sabaqtyń barysy: I. Uıymdastyrý
II. Úı tapsyrmasyn suraý
III. Jańa sabaq
IV. Dáptermen jumys
V. Kartamen jumys
VI. Bekitý
VII. Qorytyndy.
I. Uıymdastyrý
1. Oqýshylarmen amandasyp
2. Synypty túgendeý
3. Oqýshylardy sabaqqa daıyndaý
II. Úı tapsyrmasyn suraý
1. Aýyzsha áńgimeleý.
2. Toptastyrý strategıasy
Shetki núktelerin tap:
Myna ǵalymdar qaı jyldary materıkti zerttegen sáıkestendir:
sýret 1840 - 1870
sýret 1876 - 1896
sýret 1497 - 1498
«Suraq menen – jaýap sizden»
1. Afrıka materıginiń aýdandary men qosa eseptegendegi aýdany?
2. Materıktiń bıik núktesin atańyz?
3. Materıktiń iri araly jáne astanasy?
4. Afrıkanyń shyǵysyndaǵy iri aral?
5. Sýbtropıktik ylǵaldy klımat degenimiz?
III. Jańa sabaq
Afrıkadaǵy ózender júıesiniń neǵurlym jıi taralǵan jeri – ekvator mańy men materıktiń ońtústik - shyǵys bóligi. Shóldi aımaqtarda ózender óte az. Kersinshe keýip qalǵan arnalar – ýádter kóp kezdesedi.
Kongo – Afrıkanyń eń mol sýly ózeni, sý jınaý alaby men sýynyń moldylyǵy jaǵynan dúnıejúzinde Amazonkadan keıingi ekinshi oryn alady. Joǵarǵy aǵysy (Kısanganı qalasynan joǵary) Lýalaba dep atalady. Ekvator syzyǵyn eki ret kesip ótetin jalǵyz iri ózen. Salalary: Rıdolfa Tanganıka
Sý alabynyń aýdany — 4 014 500[1] km². Kongo uzyndyǵy — Chambezı bastaýynan bastap 4700 km, Lýalaba bastaýynan bastap 4374 km quraıdy. Lýalaba Kongo Demokratıalyq Respýblıkasynyń ońtústik shyǵysynan bastaý alady.
Nıger (Niger) – Batys Afrıkadaǵy ózen; alaby men uzyndyǵy jóninen Kongo men Nilden keıin úshinshi orynda. Gvıneıa, Malı, Nıger, Nıgerıa memleketteriniń aýmaǵy arqyly aǵyp ótedi. Uzyndaǵy 4160 km, alabynyń aýmaǵy 2, 1 mln. km². Jyldyq ortasha sý aǵymy 12000 m3/s. Soltústik Gvıneıa qyratynan bastalyp, Atlant muhıtyndaǵy Gvıneıa shyǵanaǵyna atyraý jasap quıady. Basty salalary: Banı (oń), Sokoto, Kadýna jáne Benýe (sol). Joǵary jáne tómengi aǵysy tusynda jaýyn - shashyn mol, orta aǵysy klımaty qurǵaq aımaqta. Ózende Kaındjı SES - i men bógen salynǵan. Jeke bólikterinde keme júzedi. Balyq aýlanady. Saharamen irgeles óńirde keń kólemde jer sýarýǵa paıdalanylady.
Zambezı - Ońtústik Afrıkadaǵy ózen. Uzyndyǵy 2660 km, sý jınalatyn alaby 1330 myń km². Bastaýyn Kongo - Zambezı ústirtinen, 1100 m bıiktikten alady. Úndi muhıtynyń Mozambık buǵazynaquıady. Bastaýynan Vıktorıa sarqyramasyna deıin 1200 km boıy Barotse jazyǵyn boılap aǵady. Lýangınga salasynyń quıylysynan tómen qaraı kóptegen sarqyramalar men shońǵaldar kezdesedi.
Eń irisi – dúnıe júzindegi asa iri sarqyramalardyń biri Vıktorıa. Tómengi aǵysynda ańǵary men arnasy barynsha keńeıedi (arnanyń eni 5 – 8 km - ge deıin). Shıre ózenine qosylǵannan keıin Mozambık oıpatyn basyp aǵady da, quıylysynda aýmaǵy 8, 0 myń km² bolatyn atyraý túzedi.
Negizinen, jańbyr sýymen molyǵady. Jazda tasıdy. Qys aılarynda sý deńgeıi kúrt tómendeıdi. Jyldyq ortasha sý aǵyny 16000 m3/s. Eń iri salalary Kafýe men Lýangva. Zambezı alabyna Nása kóli de kiredi.
IV. Dáptermen jumys
Ózenderi: Nil, Kongo, Zambezı, Nıgerıa.
Kólderi: Tana, Chad, Tanganıka
V. Kartamen jumys
Atalǵan sý júıelerin kartadan kórsetý.
VI. Bekitý
Ataýy -------Kól --------Ózen ----------SHól -----------Túbek
Sahara
Zambezı
Chad
Namıb
Somalı
Nil
Kalaharı
Sózjumbaqty sheshý.
Qorytyndy.
Venn dıagramsy.
Tabıǵat ásemdiktiń tórkinisiń,
Án salamyz bir seniń kórkiń úshin.
Jan - janýar tabynyp bir ózińe,
Senen asyp turǵandaı bar tynysyn
Úıge tapsyrma: §48 (180 - 183 better), keskin kartaǵa afrıka ishki sýlaryn túsirý.
Baǵalaý.
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
