InfoHub Logo

Kez kelgen memlekettiń, eldiń táýelsizdigin, demokratıalyq qundylyqtaryn aıqyndaıtyn negizgi qujat – Konstıtýsıa. Onda memlekettiń barlyq qurylymdarynyń, jeke azamattardyń, ult pen ulystardyń, áleýmettik toptardyń maqsattary, mindetteri, quqyqtary kórsetiledi. Qazaqstannyń Ata zańy álemdegi eń jas Konstıtýsıalardyń biri bolyp sanalady. Qazaqtan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasy – memleketimizdiń irgesin nyǵaıtýdaǵy qaryshty qadamdardyń qalyptasýy men jańa júıeniń ornyǵýyna, saıasat sahnasynda Qazaqstan Respýblıkasynyń qanat jaıýy jolyndaǵy birden-bir bastaýshy zań, serpindi senim, ádilet jolyn kórseter aıshyqty qujat. Kóptegen zertteýshilerdiń pikirinshe, Qazaqstan Respýblıkasynyń  Konstıtýsıasy álemdegi jalpyadamzattyq qundylyqtardy dáripteıtin eń úzdik 50 konstıtýsıanyń biri bolyp sanalady eken.

1993 jylǵy alǵash qabyldanǵan Konstıtýsıanyń máni men mańyzyna keler bolsaq, Negizgi qujat Prezıdenttiń kórsetken maqsaty boıynsha tórt máselege jaýap berýi tıis. Birinshi, memlekettik bılikti basqarýdyń barlyq júıesin nyǵaıtý, ekinshi – ekonomıkalyq reformany júrgize otyryp, eldi sol kezdegi tereń daǵdarystan shyǵarý, úshinshi – jas memlekettiń syrtqy saıasatyn qalyptastyrý, tórtinshi – ishki saıası turaqtylyqty qamtamasyz etý. Bul tórt maqsatty sheship beretin baptar alǵashqy Konstıtýsıada qamtylmady. Ýaqyt óte kele, zaman aǵymyna, suranysya qaraı, alǵashqy Konstıtýsıamyzdyń keıbir tustary naryqtyq qoǵamdaǵy ózgeristerge sáıkes bolmaı shyqty. Sondyqtan, eki jyl ótken soń 1995 jyldyń 30 tamyzynda qazirgi Negizgi Zań – Konstıtýsıa qabyldandy. Bul Konstıtýsıamyzdyń basty avtory – Tuńǵysh Prezıdent – Elbasy N.Á.Nazarbaev. Qazirgi Konstıtýsıany talqylaý kezinde elimizdegi bedeldi zańgerlerden bólek, Fransıanyń Konstıtýsıalyq keńesiniń ókilderi, osy eldiń Memlekettik Keńesiniń músheleri, Reseı zertteý ortalyǵynyń eń bedeldi zańgerleri jobalyq jumystyń joǵary talqylaý sharalaryna atsalysqan bolatyn. Taǵy da bir eskeretin jaıt, tuńǵysh ret búkilhalyqtyq talqylaýǵa salynǵan da, eldiń kóptegen pikiri eskerilgen Negigzi zań da osy – 1995 jyly qabyldanǵan Konstıtýsıa. Qazir keltirip júrgen málimetterge súıensek, qujatty talqylaýǵa 3 mln. 345 myń adam qatysypty.

Qazirgi Ata Zańymyzdyń basty ereksheligin aıta ketetin bolsaq, ol týraly Parlament Májilisiniń depýtaty Aldan Smaıyl Elbasymyzdyń tórt ustanymynda jatqandyǵyn alǵa tartady. Ol tórt ustanym: birinshi, qoǵamdyq kelisim jáne saıası turaqtylyq, ekinshi, ekonomıkalyq damý, úshinshi, qazaqstandyq patrıotızm, tórtinshi, mańyzdy máselerge referendým jasaý jáne Parlamentte daýys berý arqyly sheshý.

Konstıtýsıa memleketimizdiń tarıhı damýynyń negizgi retinde ǵana tanylyp qoımaı, ol barlyq zańdardyń bastaýy bolyp tabylady.

Jańa qabyldańǵan Qazaqstan Respýblıkasynyń Ata Zańy bizdiń elimizdiń damýyna jol ashyp, jańa táýelsiz memleket býynynyń bekýine sebep boldy. Prezıdent laýazymyna úlken mindetter men jaýapkershilik júktedi.

Bizdiń mindetimiz Qazaqstan Táýelsizdiginiń tiregine aınalǵan Konstıtýsıany qatań ustaný. Basty talap – Ata Zańymyz, Konstıtýsıany qurmettep qorǵaý, onyń mańyzdylyǵyn joǵaltpaı saqtaý respýblıkamyzdyń árbir azamatynyń mindeti men paryzy bolýy tıis. Ata Zańymyz jarqyn bolashaqqa aparatyn aıqyn jolymyz, arqa súıer asqar taýymyz, ardaǵymyz, aıbarymyz.

Q.Jubanov atyndaǵy Aqtóbe óńirlik memlekettik ýnıversıteti
Ekonomıka jáne quqyq fakúlteti
"Quqyqtaný" mamandyǵynyń 3-kýrs stýdenti Aldekova Aıda Abjanovna
Ǵylymı jetekshisi: Zań pánderi kafedrasynyń aǵa oqytýshysy, z.ǵ.m  Mursalova Lázzat Amanǵalıqyzy

---