Telebaǵdarlamalar jelisindegi ıntellektýaldy jańa ınovasıalyq tehnologıalardy paıdalaný is- tájirıbıemnen
Ibraı Sahıev Bazarbaıuly
Sahıev Ybyraı Bazarbaıuly 1983 jyly Saǵyz selosynda dúnıege kelgen. 2003 jyly Atyraý qalasyndaǵy Q. Dútbaeva atyndaǵy gýmanıtarlyq kolejdi bastaýysh synyp muǵalimi mamandyǵy boıynsha bitirip, qazirgi ýaqytta Saǵyz selosynda № 9 orta mektepte dene shynyqtyrý páni muǵalimi qyzmetin atqarady.
Sanaty-İİ. Mektepishilik «KTK» klýbynyń jetekshisi. Synyp jetekshilik is-tájirıbesi oblys kóleminde taratylǵan.
Jas urpaqqa sanaly tárbıe berýdegi jańa ınovasıalyq ádis-tásilder atty kitaptyń avtory
P i k i r
Osy pikir Atyraý oblysy, Qyzylqoǵa aýdany, Saǵyz selosyndaǵy № 9 orta mekteptiń muǵalimi, synyp jetekshi Sahıev Ybyraıǵa beriledi. Ybyraıdyq qazirgi tańdaǵy básekege meılinshe qabiletti urpaq tárbıeleýdegi jańashyl synyp jetekshiler ekenin aıtýǵa bolady. Oqýshylarǵa sanaly tárbıe, sapaly bilim berýdegi jańa ınovasıalyq ádis-tásilderdi paıdalanýda izdenimpaz, shyǵarmashyl ustaz. Inovasıalyq ádis-tásilderdi tárbıelik sharalarda paıdalaný arqyly, tárbıe júıesinde shyǵarmashylyq oılar men ınovasıalyq tásilderdi ashý, qazirgi zamanda sheshimin tappaı júrgen keı máselelerdi ustanýda óz is-tájirıbeleri arqyly aıqyn kórsetip keledi.
Muǵalim Ybyraı Sahıevtyń aýdan kóleminde «Jyl synyp jetekshisi – 2008» jarysyna qatynasyp, «Jańashyl jetekshi» ataǵy boıynsha dıplommen ,2010 jyly aýdan boıynsha “Eń úzdik shashtaraz” saıysynyń bas júldegeri, 2010 aýdandyq ped.oqýdan İ oryn júldegeri ataǵyn alyp,dıplomdarmen marapattaldy. 2010 jyly “Nátıjege baǵyttalǵan bilim berý jaǵdaıynda oqytýdyń sapasyn ınovasıalyq baǵytta damytý” taqyrybynda ótken mektep dırektory orynbasarlarynyń aýdandyq semınarynda erekshe jumystarymen tanylyp, bilim berý bóliminiń Alǵys hattarymen marapattaldy. Synyp jetekshilik is-tájirıbesi oblys kóleminde taratylєan. Atyraý blysy kóleminde ótilgen “Ádistemelik vernısaj-2011” baıqaýynyń İ oryn ıegeri. 2011 jyly Atyraý oblystyќ kadrlar biliktiligin arttyratyn jјne ќaıta daıarlaıtyn ınstıtýtynyń «Qurmet gramotasymen» marapattalєan.
Respýblıkalyќ “Ǵylymı jobalar álemi” atty ǵylymı eńbekteri jýrnalyna “Telebaǵdarlamalar jelisinde ıntellektýaldy jańa ınovasıalyq ádis-tјsilder” atty eńbegi jarıalanyp “Úzdik pedagog - zertteýshi” konkýrsynan İ orynǵa ıe boldy.
Y.Sahıevtyń usynylyp otyrǵan «Telebaǵdarlamalar jelisindegi ıntellektýaldy jańa ınovasıalyq tehnologıalardy paıdalaný» taqyrybyndaǵy ádistemelik kómekshi quralynda mektep oqýshylaryn zaman aǵymyna saı tárbıeleýdiń túrleri naqty kórsetilgen.
Mektep oqýshylarynyń qoǵamdaǵy óz ornyn, ózindik «Menin» qalyptastyrýda quraldyń kómegi zor dep esepteımiz.
№9 orta mektep dırektory: J.Qamysbaev
Dırektordyq tárbıe
isi jóniniń orynbasary: Ó.Ádilov
Telebaǵdarlamalar jelisindegi ıntellektýaldy jańa ınovasıalyq tehnologıalardy paıdalaný is - tájirıbemnen
«Adamǵa eń birinshi bilim emes, tárbıe berilýi kerek, tárbıesiz berilgen bilim adamzattyń qas jaýy,ol keleshekte onyń barlyq ómirine apat ákeledi».
Ábý Nasyr Ál-Farabı
Ǵalamdyq jahandaný jaǵdaıyndaǵy jańa qoǵamda oryn alǵan iri ekonomıkalyq ózgerister men tehnologıalyq jetistikter qoǵam damýynyń qozǵaýshy kúshi bolyp tabylatyn bilim júıesine orasan yqpalyn tıgizip otyr.Álemdik qaýymdastyqtyń birtutas bilim keńistigin qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan ortaq múddege barynsha árekettenýi jalpy adamzattyq jáne ulttyq qundylyqtardy boıyna sińirgen sanaly da parasatty tulǵany tárbıeleý qajettigin kórsetedi.
Tárbıe – halyqtyń ǵasyrlar boıy jınaqtap, iriktep alǵan ozyq tájirıbesi men izgi qasıetterin jas urpaqtyń boıyna sińirý, balanyń qorshaǵan ortadaǵy qarym-qatynasyn, dúnıetanymyn, ómirge degen kózqarasyn jáne soǵan saı minez – qulqyn qalyptastyrý. Adam tárbıesi-uzaq úrdis. Kún saıyn ózgerip jatqan zamanda, keshegi tujyrymdama búgin eskirip jatady. Sondyqtan da jas urpaqqa tárbıe berýde ustazdar qaýymy tárbıeniń qaınar kózin, negizgi altyn dińgegin anyqtap alýymyz qajet. Tárbıe jumysyndaǵy aıqyn baǵyt-baǵdardy elbasymyz N.Á.Nazarbaev «Qazaqstandyq patrıotızm, ultjandylyq, halyqtar dostyǵy» dep kórsetip bergen bolatyn.Mine, osy ustanymdy baǵyt-baǵdar ete otyryp men ózimniń tájirıbemdi baıandamaqpyn.
Qazirgi tańda tárbıe berýdiń barlyq deńgeıleri boıynsha dástúrli tájirıbege ınovasıalyq kózqarastar turǵysynan kelý baǵytyn ustaný qalyptasty.
Inovasıalyq úrdis – bilim berýdiń júıesin jańartý jáne damytý, sonymen qatar qoǵamnyń, elimizdiń óz damýynda jańasha qoǵamnyń, álemniń oqytýshysy qajettiliginen týyndaǵan úrdis.
Inovasıalyq bilim berý quraldary: aýdıo-vıdeo quraldar, kompúter, ınteraktıvti taqta, ınternet, ınovasıalyq veb-saıt jáne t.b.
Búgingi tańda «Ǵasyr mektebi men muǵalimi qandaı bolýy kerek?» degen negizgi suraqqa jaýap izdelýde. Bilim berýdiń ulttyq modeline kóshken qazirgi mektepke oıshyl, zertteýshi, tájirıbelik qyzmette pedagogıkalyq úılestirýdi sheber meńgergen isker muǵalim qajet ekendigi az aıtylyp júrgen joq. Qazir zaman da qoǵam da ózgergen. Búgingi balalardyń maqsattary da, qundylyqtary da , ıdeıalary da burynǵydan múlde basqasha. Óıtkeni olar óziniń bolashaǵyna tıimdilik turǵysynan qaraıtyn, iskerlikke beıim, joǵary talap qoıa biletin adamdar. Ol úshin tárbıe berý salasynda júıeli jumystar atqarý – elimizdegi eń mańyzdy , ári kezek kúttirmeıtin aýqymdy ister bolyp tabylady.
“Bala júregi kishkentaı kúı sandyq. Ol sandyqtyń kiltin tapsań ǵana ashylady. Muǵalim qolynda sol kilt júrýi kerek” dep dana halqymyz
aıtqandaı mekteptegi bala tárbıesin júıeli túrde uıymdastyra otyryp, keshendi túrde jan-jaqty josparlap , jańa tehnologıa úlgisinde tárbıelik sharalardy jasaqtap, óz tájirıbemde qoldanyp kelemin.
Jańa ınovasıalyq tárbıe berýdegi teledıdardyń, aqparat quraldarynyń roli asa mańyzdy. Óıtkeni , ol balanyń talǵamyn damytady, ádemilik pen jaǵymsyz dúnıelerdi ajyrata bilýge úıretedi, sonymen qatar tárbıeniń kóptegen salasymen tyǵyz baılanysta bolady. Ádemilikti kórý, eńbek etý sapalary jan-jaqty damyǵan adamdy tárbıeleýde óte qajet.
Aqparat quraldarynyń ishinde teledıdar – otbasy men mektepten keıin balaǵa tárbıelik jaǵynan áser etetin qural bolyp tabylady. Teledıdar ulttyq jáne mádenı áleýmettenýdiń mańyzdy kózi. Balanyń ózi turatyn ortadaǵy mádenıetti qabyldaýdy teledıdar da úıretedi.
«Habar» arnasyndaǵy «Tań qalmańyz!», «1-arnadaǵy» «Malahov+», «Mınýta slavy», «Pýstgovorát» «Qazaqstan» ulttyq telearnasyndaǵy «Namys doda», «Daraboz», «Dala-dýman», «El arna» arnasyndaǵy «Tapqyr dostar» baǵdarlamalary bilgir rejıserlermen, ózge de shyǵarmashylyq, tehnıkalyq toptyń qajyrly eńbeginiń nátıjesinde kórermen kózaıymyna aınaldy. Qandaı joba bolmasyn, qaı tildegi habar bolmasyn tarıh sahnasynan oıyp turyp oryn alatyn uly qazaq eliniń naǵyz ultjandy azamattaryn tárbıeleýge atsalysýda. Teledıdar – eń kúshti nasıhat quraly. Jalpy, jýrnalısıka halyqtyq bolyp sanalady. Sebebi , jýrnalısıka halyqtyń qamyn oılaıtyn, sonyń qajetin qarastyratyn sala. Jýrnalısıkanyń halyqqa qyzmet etýi – sol halyqtyń realdy qajetterin óteý úshin, ony progreske bastaıtyn, jaqsylyqqa jetkizetin joldy tańdaý degen sóz. Qoǵamdy keleńsiz jaılardan saqtandyrý da aqparat quraldarynyń mindeti. Dinı ekstremızmge, narkomanıa men JQTB-ǵa qarsy kúreste, qylmysqa qarsy kúreste telebaǵdarlamalardyń mańyzy zor. Oqýshy jarty kúnin mektepte ótkizse, jarty kúnin aqparat alý maqsatyna jumsaıdy. Sol ýaqytta ol teledıdardy qaraıdy nemese ınternet jelisi arqyly jańalyqtarmen, baǵdarlamalarmen tanysady, ózindik pikirin bólisetin adam izdeıdi. Sondyqtan balada bolatyn elikteý nemese balanyń óz oılaryn aıtýy sıaqty qubylystardy muǵalim tárbıe jumysynda eskerýi tıis. Biraq baǵdarlamalardy paıdalanýda balanyń jas ereksheligi qatań eskerilýi kerek. Baǵdarlamalardy sol kúıinde kóshirýge bolmaıdy, balanyń oıy baǵdarlama barysynda jańasha jetilýi kerek. Sondyqtan muǵalim baǵdarlamany mektep oqýshysyna tárbıe beretin deńgeıge ıkemdep qaıta qurady. Mysaly tok-shoý, shoý, realıtı - shoý, aksıa, ıntellektýaldyq oıyndar, taǵy da basqa tele jobalar mektep jasyndaǵy oqýshylarǵa ıkemdep ótkizýge qolaıly. Bul baǵytta jumys júrgizý synyptan tys sharalardyń sapasyn joǵary deńgeıge kóterýge kómektesedi.
Tárbıeniń jańasha úrdisi retinde telebaǵdarlamalar jelisinde tárbıe saǵattardy óz tájirıbemde tok – shoý týrinde ótkizdim. Onyń tikeleı aýdarmasy – «áńgime - dýman». Áńgime suhbatqa quralady. Suhbat sátti shyǵý úshin sol sharanyn júrgizýshisine talap ta joǵary. Ol tabandy, zerek, ásershil, jınaqy, tapqyr, baıqampaz, nazarshyl, este saqtaý qabileti joǵary, psıhologıasy turaqty bolý kerek. Tok-shoý kóptegen taqyrypta uıymdastyrylady. Mysal retinde óz tájirıbemnen salaýatty ómir salty baǵytynda «Evrazıa» telearnasyndaǵy «Malahov+» baǵdarlamasy jelisindegi «Jasyl dárihana» atty tok-shoýdyń júrý barysynda oqýshylar salaýatty ómir salty jóninde mekteptiń psıholog, medbıke mamandarymen suhbattasyp, oı bólisti.Atalǵan «Jasyl dárihana» atty shara jáne «Tań qalmańyz» atty synyptan tys shara ınternet jelisi arqyly WWW.SABAK. adamzat.KZ. atty saıtta jarıalandy. Oqýshylar nátıjesinde densaýlyq – adam baqytynyń birinshi baılyǵy ekenin, tabıǵat arqyly árkim óz densaýlyǵynyń korǵaýshysy ekenin, tabıǵattyń árbir bólshegi adamzat balasy úshin asqan baılyq, qaıtalanbas qazynasy, adam ómiriniń qorǵaýshysy, qorǵany ekenindigin uǵyna bildi. Tok- shoýǵa shaqyrylǵan arnaıy qonaqtar, ata-analar qorshaǵan orta, tabıǵatty súıe bilýge tárbıeleý maqsatynda tabıǵatta kezdesetin ósimdikter, jemis – jıdekter jáne emdik qasıeti bar tabıǵı zattar arqyly densaýlyqty kútýge bolatynyn asha otyryp, is júzinde kórsetti.
Mamandyq tańdaý - adam ómirindegi asa mańyzdy máselelerrdiń biri. Árbir adam ózi qalaǵan mamandyqtyń ıesi bolyp, ómirden óz ornyn tabýdy armandaıdy . Mamandyq tańdaý máselesi boıynsha psıhologıalyq turǵydan baǵyt, keńes berý maqsatynda «Kesh qalmańyz» baǵdarlamasynyń jelisinde «Kerek kásip bári de…» atty tok -shoý ótkizip, oǵan ártúrli mamandyq ıeleri men túrli kásip sheberleri, ata-analar, joǵary jáne arnaýly oqý ornynda oqyp júrgen jastar qatysty. Tartymdy qyzý suhbat barysynda oqýshylar qazirgi zamanǵa qajetti kásipterdi tańdaýyna, qoǵamdaǵy ár túrli problemalardy jeńe bilý kerektigi jóninde kóptegen paıdaly keńester ala bildi.
Oqýshylardyń zerdesin ushtaýǵa ıntelektýaldy oıyndar kóp kómegin beredi. Al qoǵamnyń bolashaǵy osyndaı toqyǵany kóp zerdeli órenderdiń qabiletimen tyǵyz baılanysty. Osyǵan oraı búgingi tańda jańasha ádiste kóptegen tele jobalar jaryq kórýde. Solardyń biri «El arna» arnasynda «Tapqyr dostar», «HHİ ǵasyr kóshbasshysy», «Qazaqstan» arnasyndaǵy «Sóz mergen» atty ıntellektýaldy oıyndardyń jelisinde mektepte synyp saǵattaryn uıymdastyrý tárbıeniń jańashyldyq ádisi dep bilemin. Til merekesine oraı kitaphanamen birlese otyryp «Tapqyr dostar» atty ıntellektýaldy toptyq saıysty uıymdastyrdym. Bul baǵdarlama jelisinde tárbıe saǵattaryn túrli taqyrypta uıymdastyra bilý muǵalimniń ózindik ıdeıasyna baılanysty.
Elbasy N.Á. Nazarbaevtyń 2030 jylǵa jasaǵan josparynda óskeleń urpaqty salaýatty etip shyǵarý baǵyty kózdelgen. Keshendi tárbıe berýdegi salaýatty ómir salty baǵyty boıynsha sporttyq oıyndardy túrlendirýdiń jańa úlgileri de telebaǵdarlamalar jelisinde uıymdastyrýǵa bolady. «Qazaqstan» arnasyndaǵy otbasylyq saıys «Tolaǵaı», «Evrazıa» arnasyndaǵy Fransıada ótken sporttyq oıyn estafetasy «Namys doda» da úzdik ıdeıalardyń týyndysy. Joǵarǵy deńgeıde uıymdastyrylǵan bul jobalardy barlyq balalar súısinip qaraıdy jáne ózderi de sondaı sharalarǵa qatynasqysy keledi. Osyndaı jobalardyń jelisinde tárbıe josparyn jańasha ádispen ushtastyra otyryp, oqýshylardy salaýatty ómir saltyna tárbıeleý maqsatynda toptyq saıystardy uıymdastyryp kelemin. Sporttyq jattyǵýlardy oryndata otyryp, densaýlyǵy myqty, shynyqqan, estetıkalyq talǵamy joǵary oqýshy daıyndaý jańasha ádisti talap etedi. Jeńimpaz bolý úshin balalar bar jigerlerin jumsaıdy. Barlyǵy birdeı alǵa umtylyp, óz tobynyń múddesine jumystanady, uıymshyl ujymdyq tártip ornaıdy.
Sondaı - aq realıtı-shoý uıymdastyrýda jańa ınovasıalyq ádis. Sonyń biri «Daraboz». Qazaqtyń ul-qyzdarynyń qatysýymen ulttyq salt - dástúrdi dáripteıtin shynshyl baǵdarlama. Osy jobanyń baǵytyn ala otyryp, «Ulttyq oıyndar» saıysyn ótkizdim. Atalǵan tárbıelik sharalardyń barlyǵy jańashyldyqqa jaqyn, básekege qabiletti tulǵa qalyptastyrýǵa baǵyttalady. Jańa baǵytta ótkizgen sharalarymdy áriptesterime úlgi retinde usynamyn.
Sahıev Ybyraı Bazarbaıuly 1983 jyly Saǵyz selosynda dúnıege kelgen. 2003 jyly Atyraý qalasyndaǵy Q. Dútbaeva atyndaǵy gýmanıtarlyq kolejdi bastaýysh synyp muǵalimi mamandyǵy boıynsha bitirip, qazirgi ýaqytta Saǵyz selosynda № 9 orta mektepte dene shynyqtyrý páni muǵalimi qyzmetin atqarady.
Sanaty-İİ. Mektepishilik «KTK» klýbynyń jetekshisi. Synyp jetekshilik is-tájirıbesi oblys kóleminde taratylǵan.
Jas urpaqqa sanaly tárbıe berýdegi jańa ınovasıalyq ádis-tásilder atty kitaptyń avtory
P i k i r
Osy pikir Atyraý oblysy, Qyzylqoǵa aýdany, Saǵyz selosyndaǵy № 9 orta mekteptiń muǵalimi, synyp jetekshi Sahıev Ybyraıǵa beriledi. Ybyraıdyq qazirgi tańdaǵy básekege meılinshe qabiletti urpaq tárbıeleýdegi jańashyl synyp jetekshiler ekenin aıtýǵa bolady. Oqýshylarǵa sanaly tárbıe, sapaly bilim berýdegi jańa ınovasıalyq ádis-tásilderdi paıdalanýda izdenimpaz, shyǵarmashyl ustaz. Inovasıalyq ádis-tásilderdi tárbıelik sharalarda paıdalaný arqyly, tárbıe júıesinde shyǵarmashylyq oılar men ınovasıalyq tásilderdi ashý, qazirgi zamanda sheshimin tappaı júrgen keı máselelerdi ustanýda óz is-tájirıbeleri arqyly aıqyn kórsetip keledi.
Muǵalim Ybyraı Sahıevtyń aýdan kóleminde «Jyl synyp jetekshisi – 2008» jarysyna qatynasyp, «Jańashyl jetekshi» ataǵy boıynsha dıplommen ,2010 jyly aýdan boıynsha “Eń úzdik shashtaraz” saıysynyń bas júldegeri, 2010 aýdandyq ped.oqýdan İ oryn júldegeri ataǵyn alyp,dıplomdarmen marapattaldy. 2010 jyly “Nátıjege baǵyttalǵan bilim berý jaǵdaıynda oqytýdyń sapasyn ınovasıalyq baǵytta damytý” taqyrybynda ótken mektep dırektory orynbasarlarynyń aýdandyq semınarynda erekshe jumystarymen tanylyp, bilim berý bóliminiń Alǵys hattarymen marapattaldy. Synyp jetekshilik is-tájirıbesi oblys kóleminde taratylєan. Atyraý blysy kóleminde ótilgen “Ádistemelik vernısaj-2011” baıqaýynyń İ oryn ıegeri. 2011 jyly Atyraý oblystyќ kadrlar biliktiligin arttyratyn jјne ќaıta daıarlaıtyn ınstıtýtynyń «Qurmet gramotasymen» marapattalєan.
Respýblıkalyќ “Ǵylymı jobalar álemi” atty ǵylymı eńbekteri jýrnalyna “Telebaǵdarlamalar jelisinde ıntellektýaldy jańa ınovasıalyq ádis-tјsilder” atty eńbegi jarıalanyp “Úzdik pedagog - zertteýshi” konkýrsynan İ orynǵa ıe boldy.
Y.Sahıevtyń usynylyp otyrǵan «Telebaǵdarlamalar jelisindegi ıntellektýaldy jańa ınovasıalyq tehnologıalardy paıdalaný» taqyrybyndaǵy ádistemelik kómekshi quralynda mektep oqýshylaryn zaman aǵymyna saı tárbıeleýdiń túrleri naqty kórsetilgen.
Mektep oqýshylarynyń qoǵamdaǵy óz ornyn, ózindik «Menin» qalyptastyrýda quraldyń kómegi zor dep esepteımiz.
№9 orta mektep dırektory: J.Qamysbaev
Dırektordyq tárbıe
isi jóniniń orynbasary: Ó.Ádilov
Telebaǵdarlamalar jelisindegi ıntellektýaldy jańa ınovasıalyq tehnologıalardy paıdalaný is - tájirıbemnen
«Adamǵa eń birinshi bilim emes, tárbıe berilýi kerek, tárbıesiz berilgen bilim adamzattyń qas jaýy,ol keleshekte onyń barlyq ómirine apat ákeledi».
Ábý Nasyr Ál-Farabı
Ǵalamdyq jahandaný jaǵdaıyndaǵy jańa qoǵamda oryn alǵan iri ekonomıkalyq ózgerister men tehnologıalyq jetistikter qoǵam damýynyń qozǵaýshy kúshi bolyp tabylatyn bilim júıesine orasan yqpalyn tıgizip otyr.Álemdik qaýymdastyqtyń birtutas bilim keńistigin qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan ortaq múddege barynsha árekettenýi jalpy adamzattyq jáne ulttyq qundylyqtardy boıyna sińirgen sanaly da parasatty tulǵany tárbıeleý qajettigin kórsetedi.
Tárbıe – halyqtyń ǵasyrlar boıy jınaqtap, iriktep alǵan ozyq tájirıbesi men izgi qasıetterin jas urpaqtyń boıyna sińirý, balanyń qorshaǵan ortadaǵy qarym-qatynasyn, dúnıetanymyn, ómirge degen kózqarasyn jáne soǵan saı minez – qulqyn qalyptastyrý. Adam tárbıesi-uzaq úrdis. Kún saıyn ózgerip jatqan zamanda, keshegi tujyrymdama búgin eskirip jatady. Sondyqtan da jas urpaqqa tárbıe berýde ustazdar qaýymy tárbıeniń qaınar kózin, negizgi altyn dińgegin anyqtap alýymyz qajet. Tárbıe jumysyndaǵy aıqyn baǵyt-baǵdardy elbasymyz N.Á.Nazarbaev «Qazaqstandyq patrıotızm, ultjandylyq, halyqtar dostyǵy» dep kórsetip bergen bolatyn.Mine, osy ustanymdy baǵyt-baǵdar ete otyryp men ózimniń tájirıbemdi baıandamaqpyn.
Qazirgi tańda tárbıe berýdiń barlyq deńgeıleri boıynsha dástúrli tájirıbege ınovasıalyq kózqarastar turǵysynan kelý baǵytyn ustaný qalyptasty.
Inovasıalyq úrdis – bilim berýdiń júıesin jańartý jáne damytý, sonymen qatar qoǵamnyń, elimizdiń óz damýynda jańasha qoǵamnyń, álemniń oqytýshysy qajettiliginen týyndaǵan úrdis.
Inovasıalyq bilim berý quraldary: aýdıo-vıdeo quraldar, kompúter, ınteraktıvti taqta, ınternet, ınovasıalyq veb-saıt jáne t.b.
Búgingi tańda «Ǵasyr mektebi men muǵalimi qandaı bolýy kerek?» degen negizgi suraqqa jaýap izdelýde. Bilim berýdiń ulttyq modeline kóshken qazirgi mektepke oıshyl, zertteýshi, tájirıbelik qyzmette pedagogıkalyq úılestirýdi sheber meńgergen isker muǵalim qajet ekendigi az aıtylyp júrgen joq. Qazir zaman da qoǵam da ózgergen. Búgingi balalardyń maqsattary da, qundylyqtary da , ıdeıalary da burynǵydan múlde basqasha. Óıtkeni olar óziniń bolashaǵyna tıimdilik turǵysynan qaraıtyn, iskerlikke beıim, joǵary talap qoıa biletin adamdar. Ol úshin tárbıe berý salasynda júıeli jumystar atqarý – elimizdegi eń mańyzdy , ári kezek kúttirmeıtin aýqymdy ister bolyp tabylady.
“Bala júregi kishkentaı kúı sandyq. Ol sandyqtyń kiltin tapsań ǵana ashylady. Muǵalim qolynda sol kilt júrýi kerek” dep dana halqymyz
aıtqandaı mekteptegi bala tárbıesin júıeli túrde uıymdastyra otyryp, keshendi túrde jan-jaqty josparlap , jańa tehnologıa úlgisinde tárbıelik sharalardy jasaqtap, óz tájirıbemde qoldanyp kelemin.
Jańa ınovasıalyq tárbıe berýdegi teledıdardyń, aqparat quraldarynyń roli asa mańyzdy. Óıtkeni , ol balanyń talǵamyn damytady, ádemilik pen jaǵymsyz dúnıelerdi ajyrata bilýge úıretedi, sonymen qatar tárbıeniń kóptegen salasymen tyǵyz baılanysta bolady. Ádemilikti kórý, eńbek etý sapalary jan-jaqty damyǵan adamdy tárbıeleýde óte qajet.
Aqparat quraldarynyń ishinde teledıdar – otbasy men mektepten keıin balaǵa tárbıelik jaǵynan áser etetin qural bolyp tabylady. Teledıdar ulttyq jáne mádenı áleýmettenýdiń mańyzdy kózi. Balanyń ózi turatyn ortadaǵy mádenıetti qabyldaýdy teledıdar da úıretedi.
«Habar» arnasyndaǵy «Tań qalmańyz!», «1-arnadaǵy» «Malahov+», «Mınýta slavy», «Pýstgovorát» «Qazaqstan» ulttyq telearnasyndaǵy «Namys doda», «Daraboz», «Dala-dýman», «El arna» arnasyndaǵy «Tapqyr dostar» baǵdarlamalary bilgir rejıserlermen, ózge de shyǵarmashylyq, tehnıkalyq toptyń qajyrly eńbeginiń nátıjesinde kórermen kózaıymyna aınaldy. Qandaı joba bolmasyn, qaı tildegi habar bolmasyn tarıh sahnasynan oıyp turyp oryn alatyn uly qazaq eliniń naǵyz ultjandy azamattaryn tárbıeleýge atsalysýda. Teledıdar – eń kúshti nasıhat quraly. Jalpy, jýrnalısıka halyqtyq bolyp sanalady. Sebebi , jýrnalısıka halyqtyń qamyn oılaıtyn, sonyń qajetin qarastyratyn sala. Jýrnalısıkanyń halyqqa qyzmet etýi – sol halyqtyń realdy qajetterin óteý úshin, ony progreske bastaıtyn, jaqsylyqqa jetkizetin joldy tańdaý degen sóz. Qoǵamdy keleńsiz jaılardan saqtandyrý da aqparat quraldarynyń mindeti. Dinı ekstremızmge, narkomanıa men JQTB-ǵa qarsy kúreste, qylmysqa qarsy kúreste telebaǵdarlamalardyń mańyzy zor. Oqýshy jarty kúnin mektepte ótkizse, jarty kúnin aqparat alý maqsatyna jumsaıdy. Sol ýaqytta ol teledıdardy qaraıdy nemese ınternet jelisi arqyly jańalyqtarmen, baǵdarlamalarmen tanysady, ózindik pikirin bólisetin adam izdeıdi. Sondyqtan balada bolatyn elikteý nemese balanyń óz oılaryn aıtýy sıaqty qubylystardy muǵalim tárbıe jumysynda eskerýi tıis. Biraq baǵdarlamalardy paıdalanýda balanyń jas ereksheligi qatań eskerilýi kerek. Baǵdarlamalardy sol kúıinde kóshirýge bolmaıdy, balanyń oıy baǵdarlama barysynda jańasha jetilýi kerek. Sondyqtan muǵalim baǵdarlamany mektep oqýshysyna tárbıe beretin deńgeıge ıkemdep qaıta qurady. Mysaly tok-shoý, shoý, realıtı - shoý, aksıa, ıntellektýaldyq oıyndar, taǵy da basqa tele jobalar mektep jasyndaǵy oqýshylarǵa ıkemdep ótkizýge qolaıly. Bul baǵytta jumys júrgizý synyptan tys sharalardyń sapasyn joǵary deńgeıge kóterýge kómektesedi.
Tárbıeniń jańasha úrdisi retinde telebaǵdarlamalar jelisinde tárbıe saǵattardy óz tájirıbemde tok – shoý týrinde ótkizdim. Onyń tikeleı aýdarmasy – «áńgime - dýman». Áńgime suhbatqa quralady. Suhbat sátti shyǵý úshin sol sharanyn júrgizýshisine talap ta joǵary. Ol tabandy, zerek, ásershil, jınaqy, tapqyr, baıqampaz, nazarshyl, este saqtaý qabileti joǵary, psıhologıasy turaqty bolý kerek. Tok-shoý kóptegen taqyrypta uıymdastyrylady. Mysal retinde óz tájirıbemnen salaýatty ómir salty baǵytynda «Evrazıa» telearnasyndaǵy «Malahov+» baǵdarlamasy jelisindegi «Jasyl dárihana» atty tok-shoýdyń júrý barysynda oqýshylar salaýatty ómir salty jóninde mekteptiń psıholog, medbıke mamandarymen suhbattasyp, oı bólisti.Atalǵan «Jasyl dárihana» atty shara jáne «Tań qalmańyz» atty synyptan tys shara ınternet jelisi arqyly WWW.SABAK. adamzat.KZ. atty saıtta jarıalandy. Oqýshylar nátıjesinde densaýlyq – adam baqytynyń birinshi baılyǵy ekenin, tabıǵat arqyly árkim óz densaýlyǵynyń korǵaýshysy ekenin, tabıǵattyń árbir bólshegi adamzat balasy úshin asqan baılyq, qaıtalanbas qazynasy, adam ómiriniń qorǵaýshysy, qorǵany ekenindigin uǵyna bildi. Tok- shoýǵa shaqyrylǵan arnaıy qonaqtar, ata-analar qorshaǵan orta, tabıǵatty súıe bilýge tárbıeleý maqsatynda tabıǵatta kezdesetin ósimdikter, jemis – jıdekter jáne emdik qasıeti bar tabıǵı zattar arqyly densaýlyqty kútýge bolatynyn asha otyryp, is júzinde kórsetti.
Mamandyq tańdaý - adam ómirindegi asa mańyzdy máselelerrdiń biri. Árbir adam ózi qalaǵan mamandyqtyń ıesi bolyp, ómirden óz ornyn tabýdy armandaıdy . Mamandyq tańdaý máselesi boıynsha psıhologıalyq turǵydan baǵyt, keńes berý maqsatynda «Kesh qalmańyz» baǵdarlamasynyń jelisinde «Kerek kásip bári de…» atty tok -shoý ótkizip, oǵan ártúrli mamandyq ıeleri men túrli kásip sheberleri, ata-analar, joǵary jáne arnaýly oqý ornynda oqyp júrgen jastar qatysty. Tartymdy qyzý suhbat barysynda oqýshylar qazirgi zamanǵa qajetti kásipterdi tańdaýyna, qoǵamdaǵy ár túrli problemalardy jeńe bilý kerektigi jóninde kóptegen paıdaly keńester ala bildi.
Oqýshylardyń zerdesin ushtaýǵa ıntelektýaldy oıyndar kóp kómegin beredi. Al qoǵamnyń bolashaǵy osyndaı toqyǵany kóp zerdeli órenderdiń qabiletimen tyǵyz baılanysty. Osyǵan oraı búgingi tańda jańasha ádiste kóptegen tele jobalar jaryq kórýde. Solardyń biri «El arna» arnasynda «Tapqyr dostar», «HHİ ǵasyr kóshbasshysy», «Qazaqstan» arnasyndaǵy «Sóz mergen» atty ıntellektýaldy oıyndardyń jelisinde mektepte synyp saǵattaryn uıymdastyrý tárbıeniń jańashyldyq ádisi dep bilemin. Til merekesine oraı kitaphanamen birlese otyryp «Tapqyr dostar» atty ıntellektýaldy toptyq saıysty uıymdastyrdym. Bul baǵdarlama jelisinde tárbıe saǵattaryn túrli taqyrypta uıymdastyra bilý muǵalimniń ózindik ıdeıasyna baılanysty.
Elbasy N.Á. Nazarbaevtyń 2030 jylǵa jasaǵan josparynda óskeleń urpaqty salaýatty etip shyǵarý baǵyty kózdelgen. Keshendi tárbıe berýdegi salaýatty ómir salty baǵyty boıynsha sporttyq oıyndardy túrlendirýdiń jańa úlgileri de telebaǵdarlamalar jelisinde uıymdastyrýǵa bolady. «Qazaqstan» arnasyndaǵy otbasylyq saıys «Tolaǵaı», «Evrazıa» arnasyndaǵy Fransıada ótken sporttyq oıyn estafetasy «Namys doda» da úzdik ıdeıalardyń týyndysy. Joǵarǵy deńgeıde uıymdastyrylǵan bul jobalardy barlyq balalar súısinip qaraıdy jáne ózderi de sondaı sharalarǵa qatynasqysy keledi. Osyndaı jobalardyń jelisinde tárbıe josparyn jańasha ádispen ushtastyra otyryp, oqýshylardy salaýatty ómir saltyna tárbıeleý maqsatynda toptyq saıystardy uıymdastyryp kelemin. Sporttyq jattyǵýlardy oryndata otyryp, densaýlyǵy myqty, shynyqqan, estetıkalyq talǵamy joǵary oqýshy daıyndaý jańasha ádisti talap etedi. Jeńimpaz bolý úshin balalar bar jigerlerin jumsaıdy. Barlyǵy birdeı alǵa umtylyp, óz tobynyń múddesine jumystanady, uıymshyl ujymdyq tártip ornaıdy.
Sondaı - aq realıtı-shoý uıymdastyrýda jańa ınovasıalyq ádis. Sonyń biri «Daraboz». Qazaqtyń ul-qyzdarynyń qatysýymen ulttyq salt - dástúrdi dáripteıtin shynshyl baǵdarlama. Osy jobanyń baǵytyn ala otyryp, «Ulttyq oıyndar» saıysyn ótkizdim. Atalǵan tárbıelik sharalardyń barlyǵy jańashyldyqqa jaqyn, básekege qabiletti tulǵa qalyptastyrýǵa baǵyttalady. Jańa baǵytta ótkizgen sharalarymdy áriptesterime úlgi retinde usynamyn.
You Might Also Like
-
Adamgershilik qundylyqtardy jeke tulǵa boıynda qalyptastyrý
