InfoHub Logo

Telimsiz oıyq jaraly kolıt — toq ishektiń sozylmaly, qaıtalamaly syrqaty. Ol toq ishek shyryshty qabatynyń oıyq jarasymen jáne qabynýymen qatar aýyr jaıylmaly zaqymdanýymen sıpattalady.

Jaraly kolıttiń týyndaýyna ınfeksıalyq, ımmýnologıalyq, genetıkalyq faktorlar, sondaı-aq syrtqy ortanyń áseri yqpal etedi. Aýtoımmýndyq aýrý degen de boljamdar bar.

Zaqymdaný ádette tik ishekten bastalady. Eger tek qana tik ishek zaqymdansa, aýrý oıyq jaraly proktıt dep atalady. Patologıalyq úderis árdaıym búkil toq ishekke taralady, sondyqtan onda bir de bir saý jer qalmaıdy.

Kron syrqatynan ereksheligi — oıyq jaraly kolıt kezinde patologıalyq úderiske tek shyryshty qabat pen onyń astyndaǵy qabat qana qatysady. Oıyq jaralardyń pishini men ólshemi ár túrli, shetteri tegis.

Jiktelýi

Ornalasýy boıynsha atalmysh syrqat birneshe túrge bólinedi: telimsiz oıyq jaraly kolıt jáne proktosıgmoıdıt, telimsiz oıyq jaraly sol jaq kolıt, telimsiz oıyq jaraly jaıylmaly kolıt, telimsiz oıyq jaraly aımaqtyq kolıt. Aǵymy boıynsha jiktelýi: jiti telimsiz oıyq jaraly kolıt, sozylmaly telimsiz oıyq jaraly kolıt, qaıtalamaly telimsiz oıyq jaraly kolıt. Aýyrlyǵy boıynsha jiktelýi: jeńil, ortasha jáne aýyr dárejeli.

Klınıkalyq kórinisteri

Aýrý birtindep jáne shuǵyl bastalýy múmkin. Telimsiz oıyq jaraly kolıttiń belgileri ishektegi qabyný úderisine táýeldi.

Belgileri

—  ish ótý nemese qan, iriń jáne shyrysh aralas botqa tárizdi nájis, ara-tura úlken dáretke otyrý jalǵan jáne aýyrsynýmen júredi. Júrgizilip jatqan emge qaramastan, úlken dáret jıileýi nemese sıreýi múmkin;

—  ishtiń aýyrýy (kóbine sol jaǵy aýyrady);

— qyzba;

— tábettiń tómendeýi;

— júdeý;

— ár túrli dárejedegi sý-elektrolıttik buzylystar.

Jaraly kolıttiń ishekten tys asqynýlary: artrıtter, spondılıtter, kóz aǵzalarynyń zaqymdanýy, aýyz qýysynyń, baýyrdyń jáne ót shyǵarý joldarynyń syrqattary, sondaı-aq teri men teriasty klechatkasy aýrýlary, tromboflebıtter, tromboembolıalar, nefrolıtıaz.

Telimsiz oıyq jaraly kolıttiń alǵashqy belgisi — qan aralas ish ótý.

Naqtamalaý

Derttiń aýyrlyq dárejesine qaraı onyń klınıkalyq kórinisteri qalypty deńgeıden perıtonıt klınıkasyna deıin aýytqıdy. Toq ishekti saýsaqpen zerttegende — perıanaldi absester, toq ishek jylankózderi, analdi joldyń jaryqtary, sfınkter spazmy, shyryshty qabattyń kedir-budyrlyǵy men qalyndaýy, qannyń, shyryshtyń, irińniń bolýy. Toq ishekti endoskopıalyq zertteý júrgiziledi. Atalǵan syrqatty naqtamalaýdaǵy alǵashqy qadam — rektoromonoskopıa. Zertteý kezinde toq ishek pen sıgma tárizdi ishek shyryshty qabatynyń isinýi, gıperemıasy baıqalady; toq ishek shyryshty qabatynyń qalypty tamyr sýreti joıylady; toq ishek gaýstrasıasy joǵalady. Pishini men kólemi ár túrli oıyq jaralar kórinedi. Jalǵyz oıyq jaranyń bolýy obyrǵa kúdik týdyrady. Fıbrokolonoskopıany qoldaný telimsiz oıyq jaraly kolıtti naqtamalaýda kóp jeńildik ákeledi. Sondaı-aq qajetti jaǵdaılarda naqtamalaýda qursaq qýysy rentgenografıasy, ırrıgoskopıa qoldanylady. Laboratorıalyq zertteýlerde bul syrqattarda qanazdyq, leıkosıtoz, gıpo- dısproteınemıa baıqalady.

Ajyrata naqtamalaý

Telimsiz oıyq jaraly kolıtti Kron syrqatynan ajyrata naqtamalaý kerek.

Emi

Telimsiz oıyq jaraly kolıttiń qaı túriniń de (tesilýmen, ýytty dılátasıamen, proffýzdy qan ketýmen asqynǵandaryn qospaǵanda) emi konservatıvti ádisterden bastalady. Em keshenine enteraldi jolmen tamaqtaný, kortıkosteroıdtar engizý, antıbıotıkter qoldaný, parenteraldi jolmen tamaqtaný kiredi. Emniń bir bóligi — emdám. Emdám jeńil sińetin aqýyzdarǵa (aryq et, balyq, jańa súzbe) baı bolýy tıis. Jemister men kókónisti jemegen durys. Az-azdap bólip tamaqtaný, ystyq jáne sýyq tamaqtan saqtaný kerek.

Konservatıvti em nátıje bermegende jáne aýyr túrlerinde syrqat otalanady.

Qoryta kele aıtarymyz: telimsiz oıyq jaraly kolıt — toq ishektiń shyryshty qabatyn zaqymdaıtyn kúrdeli syrqat. Ony emdeýdiń konservatıvti ádisi — emdám, salısılattar, steroıdty gormondar, ımmýnodepresanttar. Alaıda qabyný úderisi bara-bara búkil toq ishekke taraǵan jaǵdaıda, otalaýǵa týra keledi. Telimsiz oıyq jaraly kolıtten birjolata jazylý úshin toq ishek tolyǵymen alynyp tastalady.

A. D. Mustafına

---