Temir jáne onyń mańyzdy qosylystary
Sabaqtyń taqyryby: Temir jáne onyń mańyzdy qosylystary
Sabaqtyń túri: Kiriktirilgen sabaq.
Sabaqtyń maqsaty: Temir metaly jóninde bilimderin keńeıtý, oqýshylardyń bilimderin júıelendirý, pánge degen birtutas kózqaras qalyptastyrý.
Sabaqtyń mindeti:
Bilimdilik: Temir elementin jan – jaqty zertteý arqyly temir, onyń qosylystary, qoldanylýy, mańyzy jóninde bilimderin keńeıtý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń oılaý, qorytyndylaý, júıeleý qabiletterin damytý.
Tárbıelik: Oqýshylardyń shyǵarmashylyq múmkindigin damytý, qabiletin arttyrý, qosymsha materıaldar arqyly estetıkalyq tárbıe berý.
Kórnekilik: Slaıdtar (ınternetten alynǵan materıaldar), elektrondy oqýlyq (9 synyp hımıa ), metaldar koleksıasy, tabıǵı mıneraldar koleksıasy, perıodtyq keste, sýretter, reaktıvter, ınteraktıvti taqta..
I. Uıymdastyrý. Amandasý, oqýshylardyń kóńil kúıin sabaqqa aýdarý
II. Úıge berilgen tapsyrmany tekserý.
Blıs týrnır:
1. Alúmınıǵa sıpattama berý?
2. Alúmını neshe valentti?
3. Alúmını oksıdiniń formýlasy?
4. Alúmını oksıdi qandaı tústi?
5. Alúmını qandaı elementke jatady?
6. Alúmını gıdroksıdiniń fızıkalyq qasıeti qandaı?
7. Alúmını gıdroksıdin ne sebepti amfoterli qosylysqa jatqyzady?
8. Alúmınıdi qaıda qoldanýǵa bolady?
9. Alúmını súlfatyna soda eritindisin qosqanda ne túziledi?
Jańa taqyrypty túsindirý:
Mashına men traktordyń jany,
qara metalýrgıanyń nany, ol ne? (Temir)
Temir desek bizdiń kóz aldymyzǵa shoıyn men bolat keledi «Jer betinde temir joıylyp ketse, ne bolady dep elestetsek, kóshelerde sumdyq kórinis temir jol da, poezdar da, mashınalar da joq, kópirler úıindige aınalǵan, ósimdikter semip, óle bastaǵan. Adam denesindegi 3g temir joıylsa, tirshiligin toqtatyp, ólip qalar edi.», bul kórinisti sýrettegen, temirdiń mańyzdylyǵyn aıtqan ataqty mıneralog, akademık A. E. Fersman.
Temir perıodtyq júıede:
4 - perıod, 4 - qatar, 8 - top, qosymsha topsha, rettik nómiri 26.
26 elektron, 26 proton, salystyrmaly atomdyq massasy 56, 30 neıtron.
4 elektrondyq qabat, 2) 8) 14) 2), elektrondyq konfıgýrasıasy
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2
Totyǵý dárejesi 0,+2,+4, keıde +6; totyqsyzdandyrǵysh bolyp tabylady.(slaıd)
Fızıkalyq qasıeti: Aq sur tústi, metaldyq jyltyry bar, toq pen jylýdy jaqsy ótkizetin, magnıtke tartylatyn, jumsaq, sozylǵysh metal. Tyǵyzdyǵy 7, 864 g/sm3, balqý t0 ═15390S.
Osydan 2000 jyl buryn Qytaı ǵalymy Sýma Tzán magnıttik kompasty tapqan. Ol temirdiń magnıttik qasıetine súıengen. Magnıttik qasıeti kúshti metaldar: temir, nıkel, kobált. Ferromagnetıkterden magnıt quraly, kompas jasalady. Radıotehnıkada, elektrotehnıkada qoldanylady.
Temirdiń 7690S deıin magnıttik qasıeti saqtalady.(tablısa)
Temirdi ertede «Aspan tasy» dep ataǵan. Jer betine jylyna myńdaǵan meteorıt bólshekteri túsedi, olardyń quramynda 90% temir bar. Eń úlken meteorıt 1920 j Amerıkadan tabylǵan, salmaǵy 60t. 1895 jyly Grenlandıa muzdaǵynan salmaǵy 34t temir meteorıt tabylǵan, qazir Nú - Iorkte saqtalýda. Temir kún júıesinde eń kóp taraǵan element. Jer ıadrosynyń 90%temir quraıdy. Jer mantıasynda 12%, jer qyrtysynda 5%temir bar. Jer qyrtysynda taralýy boıynsha - 6 orynda.
Temir jáne onyń mańyzdy qosylystary. júkteý
Sabaqtyń túri: Kiriktirilgen sabaq.
Sabaqtyń maqsaty: Temir metaly jóninde bilimderin keńeıtý, oqýshylardyń bilimderin júıelendirý, pánge degen birtutas kózqaras qalyptastyrý.
Sabaqtyń mindeti:
Bilimdilik: Temir elementin jan – jaqty zertteý arqyly temir, onyń qosylystary, qoldanylýy, mańyzy jóninde bilimderin keńeıtý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń oılaý, qorytyndylaý, júıeleý qabiletterin damytý.
Tárbıelik: Oqýshylardyń shyǵarmashylyq múmkindigin damytý, qabiletin arttyrý, qosymsha materıaldar arqyly estetıkalyq tárbıe berý.
Kórnekilik: Slaıdtar (ınternetten alynǵan materıaldar), elektrondy oqýlyq (9 synyp hımıa ), metaldar koleksıasy, tabıǵı mıneraldar koleksıasy, perıodtyq keste, sýretter, reaktıvter, ınteraktıvti taqta..
I. Uıymdastyrý. Amandasý, oqýshylardyń kóńil kúıin sabaqqa aýdarý
II. Úıge berilgen tapsyrmany tekserý.
Blıs týrnır:
1. Alúmınıǵa sıpattama berý?
2. Alúmını neshe valentti?
3. Alúmını oksıdiniń formýlasy?
4. Alúmını oksıdi qandaı tústi?
5. Alúmını qandaı elementke jatady?
6. Alúmını gıdroksıdiniń fızıkalyq qasıeti qandaı?
7. Alúmını gıdroksıdin ne sebepti amfoterli qosylysqa jatqyzady?
8. Alúmınıdi qaıda qoldanýǵa bolady?
9. Alúmını súlfatyna soda eritindisin qosqanda ne túziledi?
Jańa taqyrypty túsindirý:
Mashına men traktordyń jany,
qara metalýrgıanyń nany, ol ne? (Temir)
Temir desek bizdiń kóz aldymyzǵa shoıyn men bolat keledi «Jer betinde temir joıylyp ketse, ne bolady dep elestetsek, kóshelerde sumdyq kórinis temir jol da, poezdar da, mashınalar da joq, kópirler úıindige aınalǵan, ósimdikter semip, óle bastaǵan. Adam denesindegi 3g temir joıylsa, tirshiligin toqtatyp, ólip qalar edi.», bul kórinisti sýrettegen, temirdiń mańyzdylyǵyn aıtqan ataqty mıneralog, akademık A. E. Fersman.
Temir perıodtyq júıede:
4 - perıod, 4 - qatar, 8 - top, qosymsha topsha, rettik nómiri 26.
26 elektron, 26 proton, salystyrmaly atomdyq massasy 56, 30 neıtron.
4 elektrondyq qabat, 2) 8) 14) 2), elektrondyq konfıgýrasıasy
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2
Totyǵý dárejesi 0,+2,+4, keıde +6; totyqsyzdandyrǵysh bolyp tabylady.(slaıd)
Fızıkalyq qasıeti: Aq sur tústi, metaldyq jyltyry bar, toq pen jylýdy jaqsy ótkizetin, magnıtke tartylatyn, jumsaq, sozylǵysh metal. Tyǵyzdyǵy 7, 864 g/sm3, balqý t0 ═15390S.
Osydan 2000 jyl buryn Qytaı ǵalymy Sýma Tzán magnıttik kompasty tapqan. Ol temirdiń magnıttik qasıetine súıengen. Magnıttik qasıeti kúshti metaldar: temir, nıkel, kobált. Ferromagnetıkterden magnıt quraly, kompas jasalady. Radıotehnıkada, elektrotehnıkada qoldanylady.
Temirdiń 7690S deıin magnıttik qasıeti saqtalady.(tablısa)
Temirdi ertede «Aspan tasy» dep ataǵan. Jer betine jylyna myńdaǵan meteorıt bólshekteri túsedi, olardyń quramynda 90% temir bar. Eń úlken meteorıt 1920 j Amerıkadan tabylǵan, salmaǵy 60t. 1895 jyly Grenlandıa muzdaǵynan salmaǵy 34t temir meteorıt tabylǵan, qazir Nú - Iorkte saqtalýda. Temir kún júıesinde eń kóp taraǵan element. Jer ıadrosynyń 90%temir quraıdy. Jer mantıasynda 12%, jer qyrtysynda 5%temir bar. Jer qyrtysynda taralýy boıynsha - 6 orynda.
Temir jáne onyń mańyzdy qosylystary. júkteý
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: Alkandar. Alkandardyń qurylysy, alkandardyń tabıǵatta kezdesýi men alynýy jáne qasıetteri.
