Tehnologıa páni boıynsha oqýshylardyń qabiletin ashý arqyly kásiptik baǵdar berý
Tehnologıa páni boıynsha oqýshylardyń qabiletin ashý arqyly kásiptik baǵdar berý
Jospary
İ. Kirispe.
İİ. Negizgi bólim
a) Oqýshylarǵa tehnologıa páni boıynsha kásiptik baǵdar berý.
á) Oqýshylardy tehnologıa páni boıynsha kásibı baǵytta oqytý.
b) Oqýshylardy qolónerge baýlı otyryp sheberligin damytý.
İİİ. Qorytyndy
Kirispe
Qazirgi kezdegi shapshań júrip jatqan jaћandaný úrdisi álemdik básekelestikti kúsheıte túsýde. Elbasy N. Á. Nazarbaev Qazaqstannyń álemdegi básekege qabiletti 50 eldiń qataryna kirý strategıasy atty joldaýynda «Bilim berý reformasy Qazaqstannyń básekege naqtyly qabilettiligin qamtamasyz etýge múmkindik beretin asa mańyzdy quraldarynyń biri» dep atap kórsetti.
Elbasynyń halyqqa joldaýynda aıtylǵandaı, damyǵan elder qataryna talpyný kezeńi barysynda oqýshylardyń tanymyn ulǵaıtyp, jan – jaqty isker azamat etip shyǵarýda tehnologıa pániniń orny erekshe deýge bolady. Qolóner urpaq úshin búgin de erteń de kerek.
HHİ ǵasyr – bul aqparattyq qoǵam dáýiri, tehnologıalyq mádenıet dáýiri, aınaladaǵy dúnıege, adamnyń densaýlyǵyna, kásibı mádenıettiligine muqıat qaraıtyn dáýir.
Bilim salasyndaǵy kez kelgen pán - qandaı ortada bolmasyn óziniń aıtar oıy, ómirge degen kózqarasy, naqty jeke tulǵany qalyptastyrýǵa ózindik úles qosary anyq. Tehnologıa pániniń basty maqsaty - oqýshylardyń shyǵarmashylyqpen jumys jasaýyna yqpal ete otyryp, qazirgi zamannyń tehnologıalyq mádenıetine, ıaǵnı buıymdardy kórkem jobalaýǵa, óńdep, óndirýge beıimdeý bolyp tabylady. Sondaı - aq oqýshylardyń tehnıka men tehnologıa álemin zerttep, zerdeleýin, kásiptik is - áreket elementterinen praktıkalyq tájirıbe alýyn qarastyrady.
Tehnologıa atty jańa ıntegratıvti bilim salasyn meńgerý oqýshylardyń jalpy bilim men daǵdyny meńgerýine múmkindik beredi, ıntellektýaldyq, tulǵalyq, etıkalyq damýyn, ózindik, kásiptik aıqyndalýyn, qazirgi áleýmettik - ekonomıkalyq jaǵdaılarǵa beıimdelýin qamtamasyz etedi.
Sándi qoldanbaly qolóneri adamdardyń kórkemdik talǵamynyń qalyptasýyna erekshe áser etedi, jas urpaqqa estetıkalyq tárbıe berýge qyzmet etip, olardy halqymyzdyń materıaldyq rýhanı muralaryn tereń túsinip, ony baǵalaı bilýge tárbıeleıdi.
Orta mekteptegi oqytýdyń negizgi mindetteri - bilim berip qana qoıý emes, bilim mazmuny arqyly balanyń ómirge, eńbekke, adamdarǵa, aınaladaǵy ortaǵa, durys qarym - qatynasyn qalyptastyrý. Oqytý men tárbıe bir - birimen baılanysty proses, bir nárseniń eki jaǵy sıaqty. Tárbıelik sabaqtyń mazmunyn anyqtaı otyryp, sabaq barysynda oqý jáne tárbıe mindetterin sheshedi.
Tehnologıa sabaǵynda ulttyq tárbıe berýdiń mindeti jan - jaqty damyǵan jeke tulǵany qalyptastyrý bolǵandyqtan, jańa tehnologıa boıynsha ádistemelik júıeniń basty bóligi sándi qoldanbaly qolónerdi tehnologıa sabaǵynda qoldana bilý bolyp tabylady.
Oqýshylarǵa tehnologıa páni boıynsha kásiptik baǵdar berý
Qazirgi kezde mektepter on eki jyldyq bilimge kóshýge daıyndyqqa baılanysty, oqýshylardyń kásibı mamandyq alýyna jete kóńil bólinýde. Jahandaný zamanynda ómir talaby, ýaqyt aǵysy jastardy kásibı mamandyq alýyna ıtermeleıdi. Al jastardyń mamandyq tańdaýyna maqsatty múddemen yqpal etetin negizgi pán – tehnologıa.
Tehnologıa – kásiptik bilim berý júıesi. Tehnologıa páninen bilim berýde oqýshy burynǵydaı oqý baǵdarlamasyn ıgerýshi, muǵalim balaǵa jeke pán boıynsha bilim berip qana qoımaıdy, jeke mamandyqty megeretin jeke tulǵany da qalyptastyrýshy. Bilimniń negizgi jáne aıqyndaýshy máni sol tulǵany damytý bolyp tabylady. Ony júzege asyrýdyń negizgi joldary: oqýshylardyń jeke qabiletin jáne belgili bir kásipke beıimdiligin aıqyndaı otyryp bilim berý, sol negizde oqý baǵdarlamasyn jetildirý. Baǵdarly oqytý – oqýshylardyń ornyqty múddesi men qabilet beıimdiligi negizinde baǵyttalǵan bilim júıesi ekeni belgili. Sondyqtan jalpy bilim berýdiń joǵarǵy satysynda is – áreket tásilderine oqý – kásibı mamandyqqa baǵyttalǵan bilim berý úlken mánge ıe.
Ár balanyń ereksheligin eskerip, taqyrypty ómirmen baılanystyryp, ár oqýshyǵa jeke taqyryp pen baǵyt – baǵdar berip otyryý. Sonda ǵana oqýshynyń pánge degen qyzyǵýshylyǵy artady. Qazirgi tańda jeke tulǵany qalyptastyrý tehnologıa páni muǵalimderine óz qyzmetine óte úlken jaýapkershilikpen qaraýdy talap etedi. Kásiptik baǵdar berý barysynda muǵalim ár oqýshynyń aldynda onyń kemshiligine shyn máninde jaýapty ekenin seziný qajet. Óz is tájirıbemde oqýshylarǵa kásiptik baǵdar berý, belgili bir mamandyqqa beıimdeý jáne ózindik kásiptikti aıqyndaý.
Meniń 5 – 9 synyptarǵa tehnologıa páninen sabaq bergendegi baıqaǵanym, kez kelgen 5 synyp oqýshysy bastaýyshta alǵan bilim negizinde bir salaǵa ynta - yqylasy bolady. Sol sala oǵan unaıdy. Muǵalim oqýshynyń sol qyzyǵýshylyǵyn anyqtap, sol sala boıynsha oqýshyny beıimdeýi kerek. Munda oqýshylardyń kásibı aıqyndalýyna muǵalimniń róli joǵary. Kásiptik mánin ashyp, ómirge, qoǵamǵa qajettiligin únemi sabaqta aıtyp, dálelmen naqtylap túsindirse, árıne sol kásipke beıim oqýshylardyń beıimdiligin damytýǵa bolady. Beıimdiligin durys anyqtaı almaı júrgen oqýshylar qosymsha qosylady.
Oqýshylardy tehnologıa páni boıynsha kásibı baǵytta oqytý
Qazirgi tańda jeke tulǵany qalyptastyrý tehnologıa páni muǵalimderiniń aldaryna qoıatyn maqsattar men mindetterine óte jaýapkershilikpen qaraýdy talap etedi. Oqýshylarǵa bilim, bilik jáne kásiptik baǵdar berý barysynda muǵalim ár oqýshynyń aldynda onyń keleshegine shyn máninde jaýapty ekendigin seziný qajet. Osy úlken mindetti atqarý úshin tehnologıa pániniń muǵaliminiń ózi bilimdi, mádenıetti, jańashyl bolýy qajet dep oılaımyn. Árıne, kóptegen mektepterde burynǵy izben «eńbek sabaǵy» dep kóńil bólmeýi de múmkin, biraq óz pánin joǵary baǵalaıtyn muǵalim paryzyn umytpaýy kerek. Sol sebepten ár sabaǵyn jańashyldandyryp ótkizýdi maqsat etip, kúrdeli daıyndyqpen sabaqty ótkizýge qalyptasqan jón. Sabaqtyń sapasy – ol oqýshynyń bilimdiligi, biliktiligi, mádenıettiligi.
Bul salada birinshi sáttilik:
- muǵalim problemasyn anyqtap, aldyna maqsat qoıady;
Ekinshisi - taqyryptyq kúntizbelik baǵdarlamany jan - jaqty zerttep, mektep ereksheligin eskere otyryp, durys qurýy, muǵalimniń maqsatyna jetý jolynyń ashyqtyǵy.
Oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵy men beıimdiligin damyta otyryp, kásibı aıqyndalýyn jetildirý bolashaq kásibin qatelespeı tabýyna kómek bolady. Kásiptik mektepterde, oqý – óndiristik kombınattarynda kásiptik mamandyq alýyna jol ashady. Bul jumystar jetkinshekterdiń kásiptik baǵdardy sezinýine, eńbekti baǵalaýyna, súıip atqaratyn jumysqa daǵdylanýǵa, jaýapkershilikti sezinýge, minez – qulyq jáne qarym – qatynas mádenıetin qalyptastyrýǵa septigin tıgizedi.
Sapaly bilim berýmen qatar eńbekke de baýlý, úıretý asa qajet, jastarymyzdyń ónerli bolýy qoǵamdyq ómirimizge úlken áserin tıgizedi dep oılaımyn. Tulǵanyń estetıkalyq beınesi óner men tabıǵatty qabyldaýy jáne adamdar arasyndaǵy qarym - qatynastaǵy qyzmeti arqyly kórinedi. Talantty jáne daryndy oqýshylardyń boıynda damý jáne shyǵarmashylyq qabiletter ónerdiń túrli salasynda óz ereksheligine qaraı kórinedi.
Jetkinshek urpaqty ulttyq sezim men rýhta tárbıeleýde ulttyq oıý - órnekterdiń alatyn orny erekshe. Qazaq halqynyń qolóneriniń arnasy keń, túri san alýan. Halqymyzdyń ómir tirshiliginde oıý - órnek qatyspaıtyn salany tabý qıyn. Ónerdiń basqa da túrleri sekildi qoldanbaly qolóneri tehnologıa páninde ulttyq oıý - órnekti qasterleýge jol ashady. Dástúrli qazaq óneriniń ereksheligin aıtqanda, qazaq ómirindegi ejelden damyǵan oıý - órnek erekshe estetıkalyq sezimdi únsiz aıǵaqtaıdy. Óıtkeni talaptanǵan bala árqashan óz maqsatyna jetedi.
Oqýshylardy qolónerge baýlı otyryp sheberligin damytý
Qazirgi zamanǵy mekteptiń aldynda turǵan mańyzdy mindetterdiń biri – oqýshylarda bilim men sheberliktiń qalyptasýy bolyp tabylady. «Jas óspirimniń derbestigi pedagogıkalyq maqsatqa baǵyttalsa, jaqsy nátıjelerge jetkizedi, jaýapkershilik sezimin arttyrady, shyǵarmashylyq bastamany damytady, ony belsendi etedi», - dep jazdy
N. Levıtov. Kórkemdik – qoldanbaly jumystar barysynda oqýshylardyń eńbek bilimi men sheberligin qalyptastyrý úrdisiniń pedagogıkalyq maqsaty bolý úshin oqyp, úıretý barysynda olardyń aqyl – oı qabiletteri men is – áreketter erekshelikterin eskerý kerek.
Qazirgi kezde zaman talabyna saı, mekteptiń, ustazdardyń aldyna qoıǵan maqsaty – mektep qabyrǵasynda tárbıelenip kele jatqan jas urpaqty ultymyzdyń kóneden kele jatqan salt - dástúrimen tanystyrý, eńbekke degen sheberligimen ıkemdiligin, ónerge degen súıispenshiligin arttyrý. Bul tek ustazdardyń ǵana emes, sonymen qatar qazaqtyń kóne salt - dástúrin, ádet – ǵurpyn, turmys – tirshilikterin, qolónerin jadymyzda ustaý, keleshek urpaqqa úıretý, jón silteý, ata – babalarymyzdyń dástúrin umyt qaldyrmaý – barshamyzdyń paryzymyz.
Egemendi qazaq memleketiniń bolashaq urpaqtarynyń sana – sezimin, ulttyq psıhologıasyn, onyń sonaý erte zamandaǵy ata – babalar salt - dástúrimen, mádenıetimen sabaqtastyra otyryp, halyqtyq qolónerin saqtap qalýǵa tárbıeleý – ultjandy ulǵatty ustazdardyń abyroıly isi.
Keleshek mektepter 12 jyldyq oqý baǵdarlamasynda da bizdiń qazaqtyń qoldanbaly qolóneriniń oqýshylarǵa beretin tárbıelik máni óte zor bolmaq. Ulttyq tárbıe berý besigindegi oqýshylardyń ata – baba dástúrin, mádenıetin, qolónerin jáne azamattyq arnadaǵy asyl qasıetterin eńbekke baýlı otyryp, jan - jaqty estetıkalyq tárbıe berý, mádenı murany júıeli meńgerýge, rýhanı murasyn baǵalaı bilýge tárbıeleý múmkindikteri qarastyrylady. Sondyqtan oqý - tárbıe jumysynyń barysynda, tehnologıa sabaǵynda oqýshylarǵa kásibı tehnologıa pániniń úıirme jumystarynda halqymyzdyń ulttyq qolónerin halqymyzdyń salt - dástúrimen, ádet – ǵurpymen tanystyra otyryp, oqýshynyń iskerligin, daǵdysyn, eńbekke degen yntasyn qalyptastyrýdy negizgi maqsat etip qoıý - bizdiń mindetimiz. Ulttyq mádenıetke negizdelgen qazaq mektebiniń qaıta túleýi qazirgi tańdaǵy kókeıkesti másele bolyp otyr. Óıtkeni oqýshylardyń kórkemdik bilim alýyn arttyrý jáne rýhanı deńgeıin damytý, shyǵarmashylyqqa tárbıeleý – qazirgi bilim berýde kózdelip otyrǵan másele. Osy turǵydan kelgende oqýshylardyń jumys isteý ádet – daǵdylaryn kórkem shyǵarmashylyq iskerlikpen jalǵastyryp damytý máselesi qarastyrylady. Oqýshylardy ásemdikti sezinip, túsinip, qadirleı bilýge baýlý estetıkalyq tárbıe berý arqyly iske asyrylady.
Atyraý oblysy, Qyzylqoǵa aýdany,
Qonystaný selosy, Jańasharýa qazaq orta mektebi
beıneleý óneri jáne tehnologıa páni muǵalimi
Balmýhanov Nýrbolat Koblanovıch
Tolyq nusqasyn júkteý
Jospary
İ. Kirispe.
İİ. Negizgi bólim
a) Oqýshylarǵa tehnologıa páni boıynsha kásiptik baǵdar berý.
á) Oqýshylardy tehnologıa páni boıynsha kásibı baǵytta oqytý.
b) Oqýshylardy qolónerge baýlı otyryp sheberligin damytý.
İİİ. Qorytyndy
Kirispe
Qazirgi kezdegi shapshań júrip jatqan jaћandaný úrdisi álemdik básekelestikti kúsheıte túsýde. Elbasy N. Á. Nazarbaev Qazaqstannyń álemdegi básekege qabiletti 50 eldiń qataryna kirý strategıasy atty joldaýynda «Bilim berý reformasy Qazaqstannyń básekege naqtyly qabilettiligin qamtamasyz etýge múmkindik beretin asa mańyzdy quraldarynyń biri» dep atap kórsetti.
Elbasynyń halyqqa joldaýynda aıtylǵandaı, damyǵan elder qataryna talpyný kezeńi barysynda oqýshylardyń tanymyn ulǵaıtyp, jan – jaqty isker azamat etip shyǵarýda tehnologıa pániniń orny erekshe deýge bolady. Qolóner urpaq úshin búgin de erteń de kerek.
HHİ ǵasyr – bul aqparattyq qoǵam dáýiri, tehnologıalyq mádenıet dáýiri, aınaladaǵy dúnıege, adamnyń densaýlyǵyna, kásibı mádenıettiligine muqıat qaraıtyn dáýir.
Bilim salasyndaǵy kez kelgen pán - qandaı ortada bolmasyn óziniń aıtar oıy, ómirge degen kózqarasy, naqty jeke tulǵany qalyptastyrýǵa ózindik úles qosary anyq. Tehnologıa pániniń basty maqsaty - oqýshylardyń shyǵarmashylyqpen jumys jasaýyna yqpal ete otyryp, qazirgi zamannyń tehnologıalyq mádenıetine, ıaǵnı buıymdardy kórkem jobalaýǵa, óńdep, óndirýge beıimdeý bolyp tabylady. Sondaı - aq oqýshylardyń tehnıka men tehnologıa álemin zerttep, zerdeleýin, kásiptik is - áreket elementterinen praktıkalyq tájirıbe alýyn qarastyrady.
Tehnologıa atty jańa ıntegratıvti bilim salasyn meńgerý oqýshylardyń jalpy bilim men daǵdyny meńgerýine múmkindik beredi, ıntellektýaldyq, tulǵalyq, etıkalyq damýyn, ózindik, kásiptik aıqyndalýyn, qazirgi áleýmettik - ekonomıkalyq jaǵdaılarǵa beıimdelýin qamtamasyz etedi.
Sándi qoldanbaly qolóneri adamdardyń kórkemdik talǵamynyń qalyptasýyna erekshe áser etedi, jas urpaqqa estetıkalyq tárbıe berýge qyzmet etip, olardy halqymyzdyń materıaldyq rýhanı muralaryn tereń túsinip, ony baǵalaı bilýge tárbıeleıdi.
Orta mekteptegi oqytýdyń negizgi mindetteri - bilim berip qana qoıý emes, bilim mazmuny arqyly balanyń ómirge, eńbekke, adamdarǵa, aınaladaǵy ortaǵa, durys qarym - qatynasyn qalyptastyrý. Oqytý men tárbıe bir - birimen baılanysty proses, bir nárseniń eki jaǵy sıaqty. Tárbıelik sabaqtyń mazmunyn anyqtaı otyryp, sabaq barysynda oqý jáne tárbıe mindetterin sheshedi.
Tehnologıa sabaǵynda ulttyq tárbıe berýdiń mindeti jan - jaqty damyǵan jeke tulǵany qalyptastyrý bolǵandyqtan, jańa tehnologıa boıynsha ádistemelik júıeniń basty bóligi sándi qoldanbaly qolónerdi tehnologıa sabaǵynda qoldana bilý bolyp tabylady.
Oqýshylarǵa tehnologıa páni boıynsha kásiptik baǵdar berý
Qazirgi kezde mektepter on eki jyldyq bilimge kóshýge daıyndyqqa baılanysty, oqýshylardyń kásibı mamandyq alýyna jete kóńil bólinýde. Jahandaný zamanynda ómir talaby, ýaqyt aǵysy jastardy kásibı mamandyq alýyna ıtermeleıdi. Al jastardyń mamandyq tańdaýyna maqsatty múddemen yqpal etetin negizgi pán – tehnologıa.
Tehnologıa – kásiptik bilim berý júıesi. Tehnologıa páninen bilim berýde oqýshy burynǵydaı oqý baǵdarlamasyn ıgerýshi, muǵalim balaǵa jeke pán boıynsha bilim berip qana qoımaıdy, jeke mamandyqty megeretin jeke tulǵany da qalyptastyrýshy. Bilimniń negizgi jáne aıqyndaýshy máni sol tulǵany damytý bolyp tabylady. Ony júzege asyrýdyń negizgi joldary: oqýshylardyń jeke qabiletin jáne belgili bir kásipke beıimdiligin aıqyndaı otyryp bilim berý, sol negizde oqý baǵdarlamasyn jetildirý. Baǵdarly oqytý – oqýshylardyń ornyqty múddesi men qabilet beıimdiligi negizinde baǵyttalǵan bilim júıesi ekeni belgili. Sondyqtan jalpy bilim berýdiń joǵarǵy satysynda is – áreket tásilderine oqý – kásibı mamandyqqa baǵyttalǵan bilim berý úlken mánge ıe.
Ár balanyń ereksheligin eskerip, taqyrypty ómirmen baılanystyryp, ár oqýshyǵa jeke taqyryp pen baǵyt – baǵdar berip otyryý. Sonda ǵana oqýshynyń pánge degen qyzyǵýshylyǵy artady. Qazirgi tańda jeke tulǵany qalyptastyrý tehnologıa páni muǵalimderine óz qyzmetine óte úlken jaýapkershilikpen qaraýdy talap etedi. Kásiptik baǵdar berý barysynda muǵalim ár oqýshynyń aldynda onyń kemshiligine shyn máninde jaýapty ekenin seziný qajet. Óz is tájirıbemde oqýshylarǵa kásiptik baǵdar berý, belgili bir mamandyqqa beıimdeý jáne ózindik kásiptikti aıqyndaý.
Meniń 5 – 9 synyptarǵa tehnologıa páninen sabaq bergendegi baıqaǵanym, kez kelgen 5 synyp oqýshysy bastaýyshta alǵan bilim negizinde bir salaǵa ynta - yqylasy bolady. Sol sala oǵan unaıdy. Muǵalim oqýshynyń sol qyzyǵýshylyǵyn anyqtap, sol sala boıynsha oqýshyny beıimdeýi kerek. Munda oqýshylardyń kásibı aıqyndalýyna muǵalimniń róli joǵary. Kásiptik mánin ashyp, ómirge, qoǵamǵa qajettiligin únemi sabaqta aıtyp, dálelmen naqtylap túsindirse, árıne sol kásipke beıim oqýshylardyń beıimdiligin damytýǵa bolady. Beıimdiligin durys anyqtaı almaı júrgen oqýshylar qosymsha qosylady.
Oqýshylardy tehnologıa páni boıynsha kásibı baǵytta oqytý
Qazirgi tańda jeke tulǵany qalyptastyrý tehnologıa páni muǵalimderiniń aldaryna qoıatyn maqsattar men mindetterine óte jaýapkershilikpen qaraýdy talap etedi. Oqýshylarǵa bilim, bilik jáne kásiptik baǵdar berý barysynda muǵalim ár oqýshynyń aldynda onyń keleshegine shyn máninde jaýapty ekendigin seziný qajet. Osy úlken mindetti atqarý úshin tehnologıa pániniń muǵaliminiń ózi bilimdi, mádenıetti, jańashyl bolýy qajet dep oılaımyn. Árıne, kóptegen mektepterde burynǵy izben «eńbek sabaǵy» dep kóńil bólmeýi de múmkin, biraq óz pánin joǵary baǵalaıtyn muǵalim paryzyn umytpaýy kerek. Sol sebepten ár sabaǵyn jańashyldandyryp ótkizýdi maqsat etip, kúrdeli daıyndyqpen sabaqty ótkizýge qalyptasqan jón. Sabaqtyń sapasy – ol oqýshynyń bilimdiligi, biliktiligi, mádenıettiligi.
Bul salada birinshi sáttilik:
- muǵalim problemasyn anyqtap, aldyna maqsat qoıady;
Ekinshisi - taqyryptyq kúntizbelik baǵdarlamany jan - jaqty zerttep, mektep ereksheligin eskere otyryp, durys qurýy, muǵalimniń maqsatyna jetý jolynyń ashyqtyǵy.
Oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵy men beıimdiligin damyta otyryp, kásibı aıqyndalýyn jetildirý bolashaq kásibin qatelespeı tabýyna kómek bolady. Kásiptik mektepterde, oqý – óndiristik kombınattarynda kásiptik mamandyq alýyna jol ashady. Bul jumystar jetkinshekterdiń kásiptik baǵdardy sezinýine, eńbekti baǵalaýyna, súıip atqaratyn jumysqa daǵdylanýǵa, jaýapkershilikti sezinýge, minez – qulyq jáne qarym – qatynas mádenıetin qalyptastyrýǵa septigin tıgizedi.
Sapaly bilim berýmen qatar eńbekke de baýlý, úıretý asa qajet, jastarymyzdyń ónerli bolýy qoǵamdyq ómirimizge úlken áserin tıgizedi dep oılaımyn. Tulǵanyń estetıkalyq beınesi óner men tabıǵatty qabyldaýy jáne adamdar arasyndaǵy qarym - qatynastaǵy qyzmeti arqyly kórinedi. Talantty jáne daryndy oqýshylardyń boıynda damý jáne shyǵarmashylyq qabiletter ónerdiń túrli salasynda óz ereksheligine qaraı kórinedi.
Jetkinshek urpaqty ulttyq sezim men rýhta tárbıeleýde ulttyq oıý - órnekterdiń alatyn orny erekshe. Qazaq halqynyń qolóneriniń arnasy keń, túri san alýan. Halqymyzdyń ómir tirshiliginde oıý - órnek qatyspaıtyn salany tabý qıyn. Ónerdiń basqa da túrleri sekildi qoldanbaly qolóneri tehnologıa páninde ulttyq oıý - órnekti qasterleýge jol ashady. Dástúrli qazaq óneriniń ereksheligin aıtqanda, qazaq ómirindegi ejelden damyǵan oıý - órnek erekshe estetıkalyq sezimdi únsiz aıǵaqtaıdy. Óıtkeni talaptanǵan bala árqashan óz maqsatyna jetedi.
Oqýshylardy qolónerge baýlı otyryp sheberligin damytý
Qazirgi zamanǵy mekteptiń aldynda turǵan mańyzdy mindetterdiń biri – oqýshylarda bilim men sheberliktiń qalyptasýy bolyp tabylady. «Jas óspirimniń derbestigi pedagogıkalyq maqsatqa baǵyttalsa, jaqsy nátıjelerge jetkizedi, jaýapkershilik sezimin arttyrady, shyǵarmashylyq bastamany damytady, ony belsendi etedi», - dep jazdy
N. Levıtov. Kórkemdik – qoldanbaly jumystar barysynda oqýshylardyń eńbek bilimi men sheberligin qalyptastyrý úrdisiniń pedagogıkalyq maqsaty bolý úshin oqyp, úıretý barysynda olardyń aqyl – oı qabiletteri men is – áreketter erekshelikterin eskerý kerek.
Qazirgi kezde zaman talabyna saı, mekteptiń, ustazdardyń aldyna qoıǵan maqsaty – mektep qabyrǵasynda tárbıelenip kele jatqan jas urpaqty ultymyzdyń kóneden kele jatqan salt - dástúrimen tanystyrý, eńbekke degen sheberligimen ıkemdiligin, ónerge degen súıispenshiligin arttyrý. Bul tek ustazdardyń ǵana emes, sonymen qatar qazaqtyń kóne salt - dástúrin, ádet – ǵurpyn, turmys – tirshilikterin, qolónerin jadymyzda ustaý, keleshek urpaqqa úıretý, jón silteý, ata – babalarymyzdyń dástúrin umyt qaldyrmaý – barshamyzdyń paryzymyz.
Egemendi qazaq memleketiniń bolashaq urpaqtarynyń sana – sezimin, ulttyq psıhologıasyn, onyń sonaý erte zamandaǵy ata – babalar salt - dástúrimen, mádenıetimen sabaqtastyra otyryp, halyqtyq qolónerin saqtap qalýǵa tárbıeleý – ultjandy ulǵatty ustazdardyń abyroıly isi.
Keleshek mektepter 12 jyldyq oqý baǵdarlamasynda da bizdiń qazaqtyń qoldanbaly qolóneriniń oqýshylarǵa beretin tárbıelik máni óte zor bolmaq. Ulttyq tárbıe berý besigindegi oqýshylardyń ata – baba dástúrin, mádenıetin, qolónerin jáne azamattyq arnadaǵy asyl qasıetterin eńbekke baýlı otyryp, jan - jaqty estetıkalyq tárbıe berý, mádenı murany júıeli meńgerýge, rýhanı murasyn baǵalaı bilýge tárbıeleý múmkindikteri qarastyrylady. Sondyqtan oqý - tárbıe jumysynyń barysynda, tehnologıa sabaǵynda oqýshylarǵa kásibı tehnologıa pániniń úıirme jumystarynda halqymyzdyń ulttyq qolónerin halqymyzdyń salt - dástúrimen, ádet – ǵurpymen tanystyra otyryp, oqýshynyń iskerligin, daǵdysyn, eńbekke degen yntasyn qalyptastyrýdy negizgi maqsat etip qoıý - bizdiń mindetimiz. Ulttyq mádenıetke negizdelgen qazaq mektebiniń qaıta túleýi qazirgi tańdaǵy kókeıkesti másele bolyp otyr. Óıtkeni oqýshylardyń kórkemdik bilim alýyn arttyrý jáne rýhanı deńgeıin damytý, shyǵarmashylyqqa tárbıeleý – qazirgi bilim berýde kózdelip otyrǵan másele. Osy turǵydan kelgende oqýshylardyń jumys isteý ádet – daǵdylaryn kórkem shyǵarmashylyq iskerlikpen jalǵastyryp damytý máselesi qarastyrylady. Oqýshylardy ásemdikti sezinip, túsinip, qadirleı bilýge baýlý estetıkalyq tárbıe berý arqyly iske asyrylady.
Atyraý oblysy, Qyzylqoǵa aýdany,
Qonystaný selosy, Jańasharýa qazaq orta mektebi
beıneleý óneri jáne tehnologıa páni muǵalimi
Balmýhanov Nýrbolat Koblanovıch
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
