InfoHub Logo

Erte, erte, ertede. Óte ádemi, úlken saraıda Aısulý esimdi aqyldy qyz ómir súripti. Onyń kóp qýyrshaǵy, sheksiz ádemi kóılekteri bolsa da, eshteńege kóńili tolmaı alańdaýly boldy. 

Ol ómirden ótken anasynyń qaıta oralmasyn sezinse de, uıyqtar aldynda tym bolmasa anamdy túsimde kórsem eken dep tileıtin. Keı kezde bala tilegi qabyl bolyp, tań atysymen túsinde ne kórgenin, anasymen qaıda barǵanyn ákesine aıtyp beretin.

Júregi qansha syzdasa da ákesi qyzyna eshteńe bildirmeıtin. Aısulý bir kúnderi ákesine qoımastan buryn anasy ekeýi serýendegen ormanǵa barǵysy keletinin aıtty. Ákesi amalsyz kelisimin berip, ony óziniń senimdi serigi Batyrǵa tapsyrdy.

— Qyzyma bas kóz bol. Onda anasynan berilgen bir kúsh bar. Kez-kelgen ýaqytta boıyna kelýi múmkin. Adasyp ketpeýin qadaǵala!-dedi.

Batyr eshteńeni onsha túsinbese de, ádettegi tapsyrma retinde qabyldady.

Kelesi kúni tańmen Aısulý ákesimen qoshtasyp, ormanǵa qaraı bet aldy.

Batyr oǵan:

— Aısulý hansha, qatty alysqa uzamańyz, myna jaqta túrli jyrtqysh ańdar bar-degenshe bolmaı, ormanǵa enip kete berdi. Aısulýdan kóz jazyp qalǵanyna sene almaı Batyr biraz abdyrap, sodan soń izdeýge kiristi.

— Chık-chırık bul kim boldy dep, - Aısulýdy kórgen torǵaılar bir-birinen surastyra bastady. Bir qyzyǵy bul áńgimelerdiń bárin Aısulý estip, ań-tań bop turdy da qaldy. İshteı:

— Nemene men bunyń bárin qalaı túsinip turmyn? Shynymen osylaı sóılesip jatyr ma?-dep ne isterin bilmeı, óz-ózine suraqtar jaýdyra bastady.

Osylardy  estip turǵanyna senimdi bolýy úshin torǵaılarǵa:

— Torǵaılar sender meni  estip tursyńdar ma?-dep suraq qoıdy.

Torǵaılar:

— Iá,ıá chık-chırık — dep til qatty.

— Eı, nege sonsha shýlasyp kettińder? Uıqy bermedińder ǵoı-dep tyshqan ininen shyǵyp, shaǵymdana bastady.

— Mássaǵan túske deıin ne ǵylǵan uıqy-dep Aısulý myrs etip kúlip jiberdi.

Aısulýdyń janyna búkil ańdar men qustar jınala bastady. Ár qaısysymen áńgime aıtyp bolǵansha qarańǵy da túsip ketti. Batyr Aısulýdy áreń degende taýyp kóńili ornyna tústi. Onyń ańdarmen sóılesip otyrǵanyn kórip, qyzdyń sózine túsinse de, janýarlardyń tilin asa túsinbedi. Sodan soń hanshanyń ákesiniń eskertken sózi esine túsip, ózin tezirek jınap aldy. Qarasa bir túlki hanshany qolynan ustap, bir jaqqa alyp bara jatyr eken. Endi keshikse taǵy da kóz jazyp qalar ma edi? 

Aısulý árıne, ákesin ýaıymdatqysy kelmeıdi. Jańa dostaryn qımasa da, orman ıelerimen qoshtasýǵa týra keldi. Jol boıy Batyrǵa ańdarmen ne týraly áńgimeleskenderi týraly aıtyp keldi. Saraıǵa jetip, ákesi qyzymen aman-esen qaýyshty. Batyr bolǵan oqıǵalardyń barlyǵyn Aısulýdyń ákesine aıtyp berdi. Ákesi Batyrǵa rıza boldy.

Aısulýdyń búgingi tańy keremet atty. Sebebi, ol taǵy da túsinde anasyn kórgen bolatyn.Túsinde anasy oǵan:

— Altyn qyzym, Aısulý! Men seniń osy qabilet boıyńa berilgenine qýanyshtymyn. Degenmen bul jerde sen bilý kerek kóptegen dúnııeler men erejeler bar. Meniń  aqylyma qulaq asyp, men jibergen qatelikti jibermeıdi degen úmittemin. Bul ómirde jaqsylyqpen qatar jamandyq ta qatar júredi. Sol sekildi osy qabiletińdi sen jaqsy nemese jaman baǵytqa qoldana alasyń. Ormanda bir barýǵa bolmaıtyn jer bar. Ol jerde úlken úı, syrty temir qaqpamen qorshalǵan. Eger  onyń qaqpasyn qaǵatyn bolsań, ol úı seni ózine tartyp alyp, ol jerden eshqashan shyǵa almaısyń. Meni oǵan bir kempir ertip aparǵan bolatyn. Ol óte aıanyshty bolatyn. Ózine kómek kerektigin aıtyp, ańdardy meniń kúshim arqyly jemtigine aınaldyrdy. Men ol kezde qabiletimmen endi ǵana tanysyp júrgen edim. Oǵan aldanyp, aqyr sońynda meni naǵyz jaýyzǵa aınaldyryp, osy qaqpanyń esigin qaqtyrdy. Sondyqtan qyzym saq bol-dep sózin aıaqtady. Aısulý shoshyp oıandy.

Anasynyń osy túni aıtqan sózderi jadynda máńgi saqtalardaı boldy. Hansha anasynyń tiri ekendigin jáne ony qaıdan tabý kerektigin biletindeı kúı keshti. Aısulý hansha ádettegishe ákesine kórgen túsin aıtyp berdi. Ákesi de dál sol sátte anasy týraly bar shyndyqty aıtý kerektigin túsindi:

— Qyzym qazir sendegi bolyp jatqan erekshe qasıet anańnan berilgen. Ol alǵashynda terezege qonǵan torǵaı, kógershindermen sóıleskenine asa mán bermedim. Keıinnen ormanǵa kóp baryp, janýarlarmen sóılesetindigin ańǵardym. Surastyra kele oǵan bul erekshe qabilet marqum ákesinen kelgenin bildim. Ókinishke oraı anań bul qasıetti durys baǵytta basqara almady. Ol tuıyqtalyp, menimen ashyq sóılesýdi qoıdy. Aqyr sońynda qara kúsh ony jaýlap alyp, qalaǵanyn jasatyp otyrdy. Sodan soń ony bizden máńgilikke alyp ketti. Sondyqtan senen ótinerim anańnyń saǵan aıtqan sózderin umytpaı, árkez erejemen júrýge tyrys,-dep sózin aıaqtady.

Aısulý:

— Áke, anam tiri sekildi. Men ol jerde taýyp, anamdy qutqaryp ákelemin. Men onyń tiri ekendigine senemin -dedi.

Ákesi:

— Joq qyzym, bulaı bolýy múmkin emes. Men seni ol jaqqa jibere almaımyn-dedi. Qyzy ustanǵan baǵytynan taımady.  Sondyqtan osy túnde saraıdan qashýǵa bel býdy.

Qarańǵydan qorqatyn ol sol anasyna jetý jolynda búkil qorqynyshyn artqa tastady. Bar kúsh-jigerin jıyp, anasymen qaýyshýdy arman etti. 

Ormanda neshe túrli aǵashtardyń arasynan ótti. Qıyndyqtarǵa da kezdesti. Degenmen sol qupıasy mol úıge de aqyry jetti. Esigin qaǵyp edi, birden qyzdy jutyp aldy. İshi sondaı qorqynyshty. Esikterden ótken saıyn torlarda  turǵan  neshe túrli jyrtqysh ańdar men qustardy kórdi. Ýly jylandar men jıirkenishti órmekshiler. Olardyń barlyǵy Aısulýdyń júregine qorqynysh sala qoımady. Eń sońǵy esikke bettedi. Ol óte ádemi esik bolatyn. Altyn tústes, tutqalary sondaı berik. Kire bergeni sol edi, bólme buryshynda talyp qajyp ketken anasy otyr eken. Dereý júgirip baryp, qushaqtaǵysy kelgenimen, tikenekti shynjyrlary oǵan múmkindik bere qoımady. Kenetten bir kempir ashyq esikti kórip, júgirip kirdi. Aısulýdy kórip, uryp qulatqysy kelip edi, hansha ákesi úıretken qımyldardyń arqasynda sytylyp ketti.

Kempir oǵan:

— Á, á, aqyry anańdy izdep taýypsyń ǵoı. Meniń jemtigime aınalýǵa keldiń be?

Hansha:

— Joq men endi anamdy eshkimge bermeımin. Ony ózimen birge alyp ketemin-dep edi.

Kempir:

— Jyldar boıy azyǵymdy taýyp otyrǵan quralymdy saǵan beredi dep oılap pa eń? Tapqan ekensiń! Anańnyń qasıetin men kún saıyn ózime alyp otyramyn. Sonyń arqasynda ańdardy aldap, jemtigime aınaldyryp kelemin, olardyń tilin taýyp otyrmyn. Endi mine sen barsyń. Seni kópten baqylap kelem. Apanǵa kelip óziń tústiń. Qosh keldiń!-dedi sózin aıaqtap.

Aısulý qatty ashýlanyp, belgi arqyly ańdardy kómekke shaqyrdy. Qustar kempirdiń shashyn tartyp, basyn shuqyp, tyshqandar tesik kıimine kirip, ábden tıtyǵyna tıdi. Basy aınalyp jerge qulaǵan kempirdiń birdeńe jasaýǵa qaýqary bolmady. Aısulý anasyn shynjyrdan bosatyp, kempirdi baılap, zyndanda qaldyrdy. Shyqqan betteri sol edi, ákesi de izdep kelgen eken. Ol jan-jaryn kórip, qatty tańyrqap, sileıip turyp qaldy. Aýzyna sóz túspeı:

— Bul shynymen sen be? Senbisiń? — dep qushaqtap aldy. Aısulý da endi maýqyn bassa bolady. Anasyn qatty qysyp qushaqtap, saraıǵa qaraı jolǵa shyqty. Saraıǵa jetip, endi eshqashan ajyramastaı otbasy bolǵan. Aısulý áli kúnge ormanǵa baryp, ańdarmen sóılesip, qabiletiniń jańa qyrlaryn ashýda. Adamnyń múmkindigi sheksiz...

---