InfoHub Logo

Ol bir jaýgershilik zaman edi. Qatar otyrǵan el sál nársege talasyp birin-biri barymtalap, birin-biri shaýyp alyp otyratyn. Soǵysqa shynyqqan elden batyr kóp shyǵa ma? Qalaı? Sonda da Bóribaı batyrdan órbigen jan bári batyr boldy. Toqym tyqqan Qystaýbaı batyr, Qoıanbaı batyr, onyń balasy Mámbet batyr — bári Bóribaıdan órbigen jandar. Jalbyr Bóribaıdyń kenje balasy. Bul kisi alyp deneli, aqkókirek, ańqaý, kem- ketikke meıirimdi, bala minezdi, kishipeıil adam edi. Daýsy óte zor, aıqaılaǵanda kúnshe kúńirenetin.

Aqmeshit qalasynyń mańyndaǵy jappas eli men qypshaq eli qonysqa talasyp bir-birimen soǵysa beripti. Bizdiń bala kezimiz. Qypshaqtyń basty adamdary Qoqan qalasyndaǵy Qudıar hanǵa kisi jiberip, Qudıar han aýyr qoldy áskermen kelip, jerimizdi alyp, halyqty bılep-tóstep, qypshaqtyń basty adamdaryn «datqa» degen mansap berip, dar quryp, adam óltirýge erikti etip, jappastardy qysymǵa alypty. Salyqtyń sanyn kóbeıtip, «zeket, úshir, pitir t.s.s.» eń aıaǵy «oıma tazǵa on teńge, qyrma tazǵa qyryq teńge, sol quıryǵyńdy kerseńge syısa da ber bes teńge, syılasa da bes teńge» dep semiz ben tazǵa da salyp, jappasty qyndaı qyryp, kónbegenderin darǵa asyp óltirip, aýyr kúıge ushyratty.

Sol kezdegi Syrdaǵy eginshilerdiń máteli: «zeketshiniń astynda jorǵasy bar, alty ennen tikken dorbasy bar. Alǵýlam dep bir alady, at jemim dep bir alady, sonda bizge ne qalady?» deıdi eken.

Bul azarǵa shydamaǵan jappas eli kóktemde kóship bara jatqanda «Qalmaq qyrylǵan» ózeniniń boıynda eldi ıirip kóshirmeı zekettep jatqanda, Jalbyr bastaǵan jappastyń bir top jigitteri júz kisisimen Qoqan hanynyń zeketshisin qyryp salyp, kóshpeli jappastar tegis kóship qashyp, Qostanaı qoltyǵyndaǵy jaılaýlaryna kelip, Qostanaı qalasyndaǵy orys áskerimen tildesip, kelisip, sol jyldyń kúzinde Aqsúıir jappas Sátbaıdy bajaq etip, gýbernator Perovskııdi on myń áskerin ákelip, qoqannyń ústinen túsiredi. Sonymen jappastar tegisimen orys áskeriniń kómegin kórip, Qoqan handyǵyna qarsy soǵysqa belsene qatysyp, kóp uzatpaı han dáýirin joıyp, orys úkimetin ornatady.

Budan bylaı jappastarǵa dás tıip, soǵysta kózge kórine kúsh kórsetken batyrlarǵa ataq berip, shen-shekpen kıgizedi. Jalbyrdyń ataǵy, shen-shekpeni bar edi. gýbernator Perovskıı Jalbyr, Mámbetti artyqsha baǵalaıdy, óıtkeni Jalbyr Mámbettiń aǵasy, toqym tyqqan Qystaýbaı batyr Kenesary, Naýryzbaıdyń úsh júz kisisin óltirip, Kenesaryny qýyp, jappas elin hannyń qysymynan qutqarǵany. Jalbyr, Mámbettiń Qoqannyń júz kisisin qyryp, orys elimen dostasyp, Qoqan handyǵyn joıǵanyn eske aldy.

Oqýǵa keńes beremiz:

Jalbyr batyr (İ nusqa)

Syrymnyń Nuraly handy shabýy (İİ nusqa)

Baımaǵambet sultan men Syrym batyr

---