Til taǵdyry - el taǵdyry
6 - synyp
Sabaqtyń taqyryby: Kirispe sabaq. Til taǵdyry - el taǵdyry.
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: Oqýshylardy óz ana tiliniń qadir - qasıetin bilip, óz ana tiliniń kórkemdigin sezinip, sóz qudiretin túsinip, onyń adam ómirindegi mańyzyn uǵynýǵa úıretý.
2. Damytýshylyq: Til áýezdiligin, kórkemdigin, baılyǵyn, sheshendigin kórsetetin naqyl sózder, maqal - mátelder arqyly oqýshy dúnıetanymyn, catylaı keshendi taldaý tehnologıasyn qoldana otyryp oqýshylardyń oı - órisin damytý.
3. Tárbıelik: Til tazalyǵyn saqtaý, mádenıetti sóıleý, sheshendik ónerdi oqýshy boıyna sińire otyra, ana tiline súıispenshiligin qalyptastyrý, memlekettik til mártebesin kóterýge at salysýǵa shaqyrý.
Sabaqtyń túri: Jańa sabaq.
Sabaqtyń ádisi: Suraq - jaýap, dáleldeý, keńeıtý, naqyl sózder, maqal - mátelder.
Sabaqtyń kórnekiligi: Til týraly naqyl sózder, prezentasıa, aqparattyq tehnıkalar.
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
- Sálemdesý.
- Oqýshylardy túgendeý.
- Sabaqqa nazar aýdartý.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý.
Qazaq tili týraly óleńdi mánerlep jatqa oqý.
İİİ. Úı tapsyrmasyn bekitý.
« Oramal tastamaq» oıyny. Oqýshylar bir - birine til týraly maqal - mátelder aıtyp, oramal laqtyrady. Qaǵyp alǵan oqýshy maqal aıtyp, kelesi oqýshyǵa laqtyrady
İV. Jańa sabaq.
Sabaqtyń dáıeksózi.
Ana tilin umytqan adam óz halqynyń ótkeninen de, bolashaǵynan da qol úzedi...
Ǵabıt Músirepov.
1. Oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn oıatýǵa arnalǵan logıkalyq jumys.
A) Ulttyq ereksheligimizdi aıqyndaıtyn tańbalar neler?
( Eltańba, ánuran, til)
Á) Ult bop jaratylý úshin basty qajet qural ne? ( Til, din, dástúr)
B) Qazaq tili qandaı til? ( Memlekettik til)
V) Memlekettik til týraly zań qashan qabyldandy?
(1989 jyly 22 qyrkúıek)
G) Qaıta qaralyp qaı jyly qabyldandy?
( 1997 jyly 11 shilde)
D) Qazaq tili qandaı til?
2. Oı shaqyrý.
Til – sózin estigende oılaryńa ne keledi?
( baı, kórkem, damyǵan, qunarly, yrǵaqty, mura, paryz, qurmet, ana tili, qazyna, memlekettik til, otbasy, rýhanı baılyq, táýelsizdik, qorǵaý, ata - baba)
3. Muǵalim sózi:
Ár halyqtyń tili - ózine tán qymbatty da qımas qazynasy. Sol sıaqty bizdiń ana tilimiz de – altyndaı asylymyz, móldir marjanymyz, ǵajap gaýharymyz.
Ótken ǵasyrda ómir súrgen fransýz ǵalymy A. Jorrı de Mansı
« Qazaq tili túrki tilderi ishindegi eń taza tilderdiń biri» degen.
4. Mátinmen jumys. « Asyl qazyna.»
Óte ertede bir dana qarıa ómir súripti. Ol dúnıeden kóz jumar aldynda qasyna ulyn shaqyryp alyp:
- Balam, meniń myna dúnıemen qoshtasar kúnim jaqyn. Ózińe qaldyryp bara jatqan bir asyl qazynam bar. Sen sony izdep tap, uqypty paıdalan, uqypty qoldan,- depti....
Kúnderdiń kúninde bala ákesi qaldyrǵan qazynany izdeımin dep ábden sharshaıdy. Biraq ákeden qalǵan qazyna taptyrmaıdy. Amaly taýsylǵan bala el ishindegi kópti kórgen bir qarıadan suraıdy.
- Ákeńniń sózi ras, balam. Onyń saǵan qaldyrǵan murasy – til. Seniń ákeń sózge sheshen kisi edi ǵoı. Bárimiz de sóz asylyn sol kisiden úırendik. Tilden qymbat qazyna joq,- dep aqylgóı qarıa ataly sózdiń sheshýin aıtyp beripti.
1. Mátindi mánerlep oqý.
2. Mátindi oqýshylarǵa oqytý.
3. Mátin boıynsha pikirlesim.
A) Fılosofıalyq suraq.
1) Tildi nelikten mura etip qaldyrǵan?
( Halyqtyń talaı ǵasyrlar barysynda jasaǵan materıaldyq baılyǵy men rýhanı mádenıetin, ádebıetin, ulttyq dástúrin urpaqtan - urpaqqa jetkizetin til. Qarıanyń balasyna qaldyrǵan asyl murasy - til arqyly jetetin óner - bilim, mádenıet, ǵylym, ótken - ketken tarıh, ata - baba dástúri.
Á) Máselelik suraqtar.
1) Tilden qymbat qazyna joq degenge kelisesińder me?
2) Ana tilin nelikten qymbat qazynaǵa teńeıdi?
B) Jeńil suraqtar.
1) Qazaq tili qaı tilder tobyna jatady?
2) Tildi úırený ne úshin kerek?
3) Seniń dosyń qazaqsha sóıleı me?
4) Úıde ata - anańmen qaı tilde sóılesesiń?
5) Polıglot degen kim?
5. Elbasy N. Á. Nazarbaevtyń 2007 jylǵy « Jańa álemdegi jańa Qazaqstan» atty halyqqa joldaýynda « Tilderdiń úshtuǵyrlylyǵy» atty mádenı jobany kezeń - kezeńmen iske asyrýdy usyndy.
Qazaqstan halqynyń rýhanı damýymen qatar, bul ıdeıa ishki saıasatymyzdyń jeke baǵyty bolyp belgilendi. Iaǵnı, ıdeıanyń negizi mynadaı: Qazaqstandy búkil álem halqy úsh tildi birdeı paıdalanatyn joǵary bilimdi memleket retinde tanýy kerek. Olar: qazaq tili - memlekettik til, orys tili – ultaralyq qarym - qatynas tili jáne aǵylshyn tili - jahandyq ekonomıkaǵa oıdaǵydaı kirigý tili. Basqasha aıtqanda, úshtuǵyrly til ıdeıasyn mynadaı ári qarapaıym, ári túsinikti formýlamen kórsetýge bolady: memlekettik tildi damytamyz, orys tilin qoldaımyz jáne aǵylshyn tilin úırenemiz.
6. «Tuǵyr» sózine túsinik berý. ( ornyqqan jer nemese tuǵyryna tigildi)
Úsh tuǵyrly tilge qandaı tilder kiredi? ( qazaq, orys, aǵylshyn)
7. Berilgen frazeologızmderdiń mánin ashyp, maǵynasyn úsh tilde aıtý.
1. Kózdi ashyp jumǵansha (tez - bystro - quickly )
2. Tóbe shashy tik turý ( qorqý - boıatsá - be afraid)
3. Tóbesi kókke jetý (qýaný - radovatsá - reqoice)
4. Qaıran qalý ( tańdaný - ýdıvlátsá - wonder)
5. Qoı aýzynan shóp almas ( momyn - skromnyı - modest)
6. Jaqsylyǵyń aldyńnan shyqsyn (tilek – pojelanıe - wish)
7. Qara qyldy qaq jarý (ádil - spravedlıvyı -)
8. Tapsyrma oryndaý.
Satylaı keshendi taldaý tehnologıasy boıynsha «Qazyna» sózindegi dybystarǵa matematıkalyq tásilmen dybystyq taldaý jasaý.
9. Tatar ǵalymy A. Saadı qazaq tili jóninde: « Qazirgi eń taza, eń baı, eń tabıǵı jáne buzylmaı, burynǵy qalpynda saqtalyp qalǵan til bolsa, ol qazaq tili jáne qazaq ádebıeti»- dep atap kórsetken.
10. Pikirlesim.
Oqýshylardan qazirgi tańda qazaq tiliniń mártebesi jáne qoldaný aıasy týraly oı - pikirlerin suraý.
V. Sabaqty qorytyndylaý.
Zamanymyzdyń zańǵar jazýshysy, bizdiń jerlesimiz Ǵabıt Músirepov:
Ana tilin umytqan adam óz halqynyń ótkeninen de, bolashaǵynan da qol úzedi... – degen.
Músirepov Ǵabıt Mahmutuly (1902 - 1985) – qazaqtyń áıgili jazýshysy, qoǵam jáne memleket qaıratkeri, Qazaq KSR Ǵylym akademıasynyń akademıgi, ádebı synshy, aýdarmashy, Sosıalısik Eńbek Eri, Qazaqstannyń halyq jazýshysy, Qazaq KSR Ǵylym akademıasynyń Abaı atyndaǵy jáne Sh. Ýálıhanov atyndaǵy memlekettik syılyqtyń laýreaty.
Ana tilimizdiń damýynda, ony qurmetteýde eńbegi zor. Ol sanaly ǵumyrynda halqymyzdy ulttyq ereksheliginen, tilinen, tarıhynan, mádenıetinen adastyrmaýǵa tyrysty.
Pikirtalas.
1. Qazaq tiliniń mártebesi memlekettik til statýsyna laıyq pa?
2. Buǵan qosar óz úlesim qandaı?
Tolǵanys.
Búgingi sabaqtan ne túıdim?
Vİ. Oqýshylardyń bilimin baǵalaý.
Vİİ. Úıge tapsyrma.
«Asyl qazyna» mátini negizinde qysqasha mazmunyn jazý.
Sabaqtyń taqyryby: Kirispe sabaq. Til taǵdyry - el taǵdyry.
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: Oqýshylardy óz ana tiliniń qadir - qasıetin bilip, óz ana tiliniń kórkemdigin sezinip, sóz qudiretin túsinip, onyń adam ómirindegi mańyzyn uǵynýǵa úıretý.
2. Damytýshylyq: Til áýezdiligin, kórkemdigin, baılyǵyn, sheshendigin kórsetetin naqyl sózder, maqal - mátelder arqyly oqýshy dúnıetanymyn, catylaı keshendi taldaý tehnologıasyn qoldana otyryp oqýshylardyń oı - órisin damytý.
3. Tárbıelik: Til tazalyǵyn saqtaý, mádenıetti sóıleý, sheshendik ónerdi oqýshy boıyna sińire otyra, ana tiline súıispenshiligin qalyptastyrý, memlekettik til mártebesin kóterýge at salysýǵa shaqyrý.
Sabaqtyń túri: Jańa sabaq.
Sabaqtyń ádisi: Suraq - jaýap, dáleldeý, keńeıtý, naqyl sózder, maqal - mátelder.
Sabaqtyń kórnekiligi: Til týraly naqyl sózder, prezentasıa, aqparattyq tehnıkalar.
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
- Sálemdesý.
- Oqýshylardy túgendeý.
- Sabaqqa nazar aýdartý.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý.
Qazaq tili týraly óleńdi mánerlep jatqa oqý.
İİİ. Úı tapsyrmasyn bekitý.
« Oramal tastamaq» oıyny. Oqýshylar bir - birine til týraly maqal - mátelder aıtyp, oramal laqtyrady. Qaǵyp alǵan oqýshy maqal aıtyp, kelesi oqýshyǵa laqtyrady
İV. Jańa sabaq.
Sabaqtyń dáıeksózi.
Ana tilin umytqan adam óz halqynyń ótkeninen de, bolashaǵynan da qol úzedi...
Ǵabıt Músirepov.
1. Oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn oıatýǵa arnalǵan logıkalyq jumys.
A) Ulttyq ereksheligimizdi aıqyndaıtyn tańbalar neler?
( Eltańba, ánuran, til)
Á) Ult bop jaratylý úshin basty qajet qural ne? ( Til, din, dástúr)
B) Qazaq tili qandaı til? ( Memlekettik til)
V) Memlekettik til týraly zań qashan qabyldandy?
(1989 jyly 22 qyrkúıek)
G) Qaıta qaralyp qaı jyly qabyldandy?
( 1997 jyly 11 shilde)
D) Qazaq tili qandaı til?
2. Oı shaqyrý.
Til – sózin estigende oılaryńa ne keledi?
( baı, kórkem, damyǵan, qunarly, yrǵaqty, mura, paryz, qurmet, ana tili, qazyna, memlekettik til, otbasy, rýhanı baılyq, táýelsizdik, qorǵaý, ata - baba)
3. Muǵalim sózi:
Ár halyqtyń tili - ózine tán qymbatty da qımas qazynasy. Sol sıaqty bizdiń ana tilimiz de – altyndaı asylymyz, móldir marjanymyz, ǵajap gaýharymyz.
Ótken ǵasyrda ómir súrgen fransýz ǵalymy A. Jorrı de Mansı
« Qazaq tili túrki tilderi ishindegi eń taza tilderdiń biri» degen.
4. Mátinmen jumys. « Asyl qazyna.»
Óte ertede bir dana qarıa ómir súripti. Ol dúnıeden kóz jumar aldynda qasyna ulyn shaqyryp alyp:
- Balam, meniń myna dúnıemen qoshtasar kúnim jaqyn. Ózińe qaldyryp bara jatqan bir asyl qazynam bar. Sen sony izdep tap, uqypty paıdalan, uqypty qoldan,- depti....
Kúnderdiń kúninde bala ákesi qaldyrǵan qazynany izdeımin dep ábden sharshaıdy. Biraq ákeden qalǵan qazyna taptyrmaıdy. Amaly taýsylǵan bala el ishindegi kópti kórgen bir qarıadan suraıdy.
- Ákeńniń sózi ras, balam. Onyń saǵan qaldyrǵan murasy – til. Seniń ákeń sózge sheshen kisi edi ǵoı. Bárimiz de sóz asylyn sol kisiden úırendik. Tilden qymbat qazyna joq,- dep aqylgóı qarıa ataly sózdiń sheshýin aıtyp beripti.
1. Mátindi mánerlep oqý.
2. Mátindi oqýshylarǵa oqytý.
3. Mátin boıynsha pikirlesim.
A) Fılosofıalyq suraq.
1) Tildi nelikten mura etip qaldyrǵan?
( Halyqtyń talaı ǵasyrlar barysynda jasaǵan materıaldyq baılyǵy men rýhanı mádenıetin, ádebıetin, ulttyq dástúrin urpaqtan - urpaqqa jetkizetin til. Qarıanyń balasyna qaldyrǵan asyl murasy - til arqyly jetetin óner - bilim, mádenıet, ǵylym, ótken - ketken tarıh, ata - baba dástúri.
Á) Máselelik suraqtar.
1) Tilden qymbat qazyna joq degenge kelisesińder me?
2) Ana tilin nelikten qymbat qazynaǵa teńeıdi?
B) Jeńil suraqtar.
1) Qazaq tili qaı tilder tobyna jatady?
2) Tildi úırený ne úshin kerek?
3) Seniń dosyń qazaqsha sóıleı me?
4) Úıde ata - anańmen qaı tilde sóılesesiń?
5) Polıglot degen kim?
5. Elbasy N. Á. Nazarbaevtyń 2007 jylǵy « Jańa álemdegi jańa Qazaqstan» atty halyqqa joldaýynda « Tilderdiń úshtuǵyrlylyǵy» atty mádenı jobany kezeń - kezeńmen iske asyrýdy usyndy.
Qazaqstan halqynyń rýhanı damýymen qatar, bul ıdeıa ishki saıasatymyzdyń jeke baǵyty bolyp belgilendi. Iaǵnı, ıdeıanyń negizi mynadaı: Qazaqstandy búkil álem halqy úsh tildi birdeı paıdalanatyn joǵary bilimdi memleket retinde tanýy kerek. Olar: qazaq tili - memlekettik til, orys tili – ultaralyq qarym - qatynas tili jáne aǵylshyn tili - jahandyq ekonomıkaǵa oıdaǵydaı kirigý tili. Basqasha aıtqanda, úshtuǵyrly til ıdeıasyn mynadaı ári qarapaıym, ári túsinikti formýlamen kórsetýge bolady: memlekettik tildi damytamyz, orys tilin qoldaımyz jáne aǵylshyn tilin úırenemiz.
6. «Tuǵyr» sózine túsinik berý. ( ornyqqan jer nemese tuǵyryna tigildi)
Úsh tuǵyrly tilge qandaı tilder kiredi? ( qazaq, orys, aǵylshyn)
7. Berilgen frazeologızmderdiń mánin ashyp, maǵynasyn úsh tilde aıtý.
1. Kózdi ashyp jumǵansha (tez - bystro - quickly )
2. Tóbe shashy tik turý ( qorqý - boıatsá - be afraid)
3. Tóbesi kókke jetý (qýaný - radovatsá - reqoice)
4. Qaıran qalý ( tańdaný - ýdıvlátsá - wonder)
5. Qoı aýzynan shóp almas ( momyn - skromnyı - modest)
6. Jaqsylyǵyń aldyńnan shyqsyn (tilek – pojelanıe - wish)
7. Qara qyldy qaq jarý (ádil - spravedlıvyı -)
8. Tapsyrma oryndaý.
Satylaı keshendi taldaý tehnologıasy boıynsha «Qazyna» sózindegi dybystarǵa matematıkalyq tásilmen dybystyq taldaý jasaý.
9. Tatar ǵalymy A. Saadı qazaq tili jóninde: « Qazirgi eń taza, eń baı, eń tabıǵı jáne buzylmaı, burynǵy qalpynda saqtalyp qalǵan til bolsa, ol qazaq tili jáne qazaq ádebıeti»- dep atap kórsetken.
10. Pikirlesim.
Oqýshylardan qazirgi tańda qazaq tiliniń mártebesi jáne qoldaný aıasy týraly oı - pikirlerin suraý.
V. Sabaqty qorytyndylaý.
Zamanymyzdyń zańǵar jazýshysy, bizdiń jerlesimiz Ǵabıt Músirepov:
Ana tilin umytqan adam óz halqynyń ótkeninen de, bolashaǵynan da qol úzedi... – degen.
Músirepov Ǵabıt Mahmutuly (1902 - 1985) – qazaqtyń áıgili jazýshysy, qoǵam jáne memleket qaıratkeri, Qazaq KSR Ǵylym akademıasynyń akademıgi, ádebı synshy, aýdarmashy, Sosıalısik Eńbek Eri, Qazaqstannyń halyq jazýshysy, Qazaq KSR Ǵylym akademıasynyń Abaı atyndaǵy jáne Sh. Ýálıhanov atyndaǵy memlekettik syılyqtyń laýreaty.
Ana tilimizdiń damýynda, ony qurmetteýde eńbegi zor. Ol sanaly ǵumyrynda halqymyzdy ulttyq ereksheliginen, tilinen, tarıhynan, mádenıetinen adastyrmaýǵa tyrysty.
Pikirtalas.
1. Qazaq tiliniń mártebesi memlekettik til statýsyna laıyq pa?
2. Buǵan qosar óz úlesim qandaı?
Tolǵanys.
Búgingi sabaqtan ne túıdim?
Vİ. Oqýshylardyń bilimin baǵalaý.
Vİİ. Úıge tapsyrma.
«Asyl qazyna» mátini negizinde qysqasha mazmunyn jazý.
You Might Also Like
-
«Qasıetti ana tilim» taqyrybyndaǵy «Til merekesi»onkúndiginiń qorytyndy keshi.
-
Taqyryby: Ondyq bólshekterge amaldar qoldaný taqyrybyna esepteshyǵarý. (prezentasıasymen)
