Sońǵy jańartý

(Ózgertilgen ýaqyty 5 kún buryn)
Til talapkeri
Aqtóbe oblysy, Muǵaljar aýdany,
Eńbek aýyly, Eńbek negizgi mektebiniń
qazaq tili jáne ádebıeti pániniń muǵalimi
Jaılhanova Aknýr Jantýrenovna

Klasy: 5, 7, 8
Qazaq tili, qazaq ádebıeti
Taqyryby: «Til talapkeri» synyptan tys jumys
Maqsaty: Jalpy orta bilim beretin mektep oqýshylarynyń óz eline, týǵan jerine, tiline degen qurmet sezimin qalyptastyrý. Elimizdiń táýelsizdigin saqtaýǵa, qazaq tiliniń mártebesin kóterý, oqýshylardyń tez oılanyp, jaýapty júıeli túrde shapshań qaıtara bilýine úıretý.
Júrgizýshi: - Armysyzdar, qurmetti ustazdar men oqýshylar! Búgingi «Til talapkeri» atty synyptan tys sharamyzǵa qosh keldińizder!
Týǵan tilim – tirligimniń aıǵaǵy,
Tilim barda aıtylar syr oıdaǵy.
Ósse tilim, men de birge ósemin,
Óshse tilim, men de birge óshemin,- demekshi, til - óte mańyzdy qural.
Tilin bilmegen, túbin bilmeıdi. Ondaı adam kúldiremin dep kúıdiredi, súısindiremin dep súrindiredi, bildiremin dep búldiredi. Qýantamyn dep qýartady, keltiremin dep ketiredi, jubatamyn dep jylatady. (Ǵabıt Músirepov)
Til bolmasa adam óz oıyn bireýge jetkize almas edi. Ótken tarıhymyz, halqymyzdyń ádet - ǵuryptary, dástúrleri bizge ana tilimiz arqyly jetedi. Qazaq tili óte baı, ári kórkem tilderdiń biri. QR - nyń memlekettik tili - qazaq tili. Memlekettik tildi meńgerý – QR - nyń azamatynyń paryzy. – demekshi tilder kúnine baılanysty on kúndigimizde búgingi ótileıin dep jatqan «Til talapkeri»atty synyptan tys sharamyzdy ashyq dep jarıalaımyn.
Qazir sizderdiń aldyńyzǵa «Til talapkeri» atty ıntelektýaldyq shoýdyń qatysýshylaryn shaqyramyz. Qoshemet etińizder! Aldaryńyzda «Ulan», «Qyran» toby.
(Qatysýshylar ózderin tanystyrady.)
Ádilqazylarmen tanysý...
Búgingi saıys alty asýdan turady.
İ týr Tanystyrý
İİ týr Báıge
İİİ týr Maqal – mátelder saıysy
İV týr Doda
V týr Kókpar
Vİ týr Jorǵa
İ týr. Tanystyrý
Bul týrda «Ulan», «Qyran» toby ózderin tanystyrady.

İİ týr. Báıge
Oıynda barlyqtaryńa sáttilik tileı otyryp, 1 týr Báıgeni bastaımyz.
Bastamas buryn oıynnyń shartyn muqıat tyńdańyzdar. Bul týrda aldaryńyzǵa aq paraq taratylady. Test suraqtary oqylady, durys dep eseptegen jaýapty aq paraqqa jazasyzdar. Jaýap berip bolǵannan keıin muǵalim árbir durys jaýapqa 1 upaıdan beredi.
Qyran tobyna
Suraqtar.
1. Turmys - salt jyrlaryn ata
A) Jar - jar
B) Betashar
S) Bata - tilek
D) Barlyq jaýap durys
2. Jatys septiginiń jalǵaýlaryn ata.
A) - da, - de, - ta, - te, - nda, - nde
B) - ǵa, - ge, - qa, - ke, - na, - ne, - a, - e
S) – dy, - di, - ty, - ti, - ny, - ni, - n
D)- nyń, - niń, - dyń, - diń, - tyń, - tiń
3. Qazaq tilinde neshe sóz taby bar?
A) 5
B ) 9
S) 2
D) 8
4. Aq kıimdi deneli, aq saqaldy,
Soqyr, mylqaý, tanymas tiri jandy.
Ústi - basy aq qyraý, túsi sýyq,
Basqan jeri syqyrlap kelip qaldy degen óleń joldarynyń avtory kim?
A) Ábý Sársenbaev
B ) Abaı Qunanbaıuly
S) Maǵjan Jumabaev
D) Ahmet Baıtursynuly
5. San esimniń neshe maǵynalyq toby bar?
A) 5
B) 9
S) 2
D) 6
Ulan tobyna
1. Shoqan – súıgen jarymyz,
Suńqarym ushty uıadan.
Jigittiń gúli – narymyz.
Súıgen jarym búginde
Ajalǵa toqtaý bola almaı.
Ótti ketti dúnıeden
Sarqyldy qolda barymyz óleń joldary turmys – salt jyrlarynyń qaı janry bolyp tabylady?
A) syńsý
B) kóńil aıtý
C) joqtaý
D) sheshendik sóz.
2. Asan qaıǵy babamyz qaı ǵasyrda ómir súrgen?
A) 15
B) 13
S) 18
D) 17
3. Ókpesi qara qazandaı – turaqty tirkesiniń maǵynasy qandaı?
A) renjimeý
B) renishi taýdaı
S) renishi joq
D) renishin aıtpaý.
4. Tórt qandaı býyndy sóz?
A) biteý
B) tuıyq
S) ashyq
D) jalań
5. Belgisizdik esimdigi qaısysy?
A) men, sen, siz, ol
B) bul, osy, sonaý, mynaý
S) eshkim, eshqaıda, eshbireý
D) bireý, birdeme, qaısybir, áldekim

Ádilqazylar 1 týr boıynsha baǵalaryn aıtady.
Júrgizýshi:

İİİ týr. Maqal – mátel saıysy.
Bul týrda oıynshylar kezekpen til týraly maqal - mátelderdi aıtyp jarysady. Eki toptan da ár bir oqýshy kezekpen tilge baılanysty maqal – mátel aıtýy tıis. Kim - kim toqtap qalsa, kelesi oıynshyǵa kezek keledi. Kim qansha maqal aıtsa, sonsha upaı alady. Ár top qansha maqal – mátel aıtqanyna baılanysty baǵalanady. Ár jaýap úshin 5 upaıdan beriledi.
Júrgizýshi:
Kelesi İV týr «Doda»dep atalady. Munda bizde 10. 20. 30 upaıy bar uıashyqtar berilgen. Árqaısysynda 3 suraqtan. Oqýshylar uıashyqtardy ózderi tańdap alady.
Suraqtar upaıdyń ósýine oraı qıyndatylyp otyrady. Birinshi bolyp uıashyqty upaıdy kóp jınaǵan top tańdaıdy. Eger oıynshy suraqqa jaýap bere almasa, basqa oıynshylardyń jaýap berýge múmkindikteri bar.

«Qazaq tili» páni
10 upaı
1. Anyq sózin qandaı turaqty tirkespen aýystyryp aıtýǵa bolady? (Taıǵa tańba basqandaı)
2. Qazaq tilinde syn esimniń túrlenýi dep neni ataımyz? (Syn esimniń shyraılaryn)
3. Qazirgi ómir talabyna qoıylatyn tilder. (Qazaq tili, orys tili, shet tili)

20 upaı
1. Qazaq tilinde neshe sóz taby bar, olardy ata? (9, zat esim, syn esim, san esim, etistik, esimdik, ústeý, odaǵaı, shylaý, elikteý sóz)
2. «Azýy alty qarys» turaqty tirkesiniń maǵynasyn tabyńyz? (Qaharly)
3. Suraýly shylaýlardy ata.( Ma, me, ba, be, pa, pe, she)

30 upaı
1. Qazaq tiliniń morfologıa salasy neni zerttedi? (Sóz quramyn zertteıdi)
2. Qazaq til biliminiń zertteıtin neshe salasy bar? (Fonetıka, leksıka, gramatıka)
3. «Kóz shyrymyn alý» turaqty tirkesiniń maǵynasyn tabyńyz? (Uıyqtaý)
«Qazaq ádebıeti» páni

10 upaı
1. Abaıdyń qara sózderi neshe bólimnen turady? (45)
2. Mahambet Ótemisulynyń óleńderin ata. (Tarlanym, Qyzǵysh qus)
3. Abaıdyń «Ǵylym tappaı maqtanba» óleńiniń avtory kim? (Abaı Qunanbaıuly)

20 upaı
1. Abaıdyń qara sózderi neshe bólimnen turady? (45)
2. «Aqqýdyń aıyrylýy» poemasynyń avtory kim? (S. Seıfýllın)
3. Abaı Qunanbaıuly qaı jyldar aralyǵynda ómir súrgen? (1845 - 1904j)

30 upaı
1. Abaıdyń «Ǵylym tappaı maqtanba» óleńiniń avtory kim? (Abaı Qunanbaıuly)
2. Abaı Qunanbaıuly qaı jyldar aralyǵynda ómir súrgen? (1845 - 1904j)
3. Qyzǵysh qus óleńiniń avtory kim? (Mahambet Ótemisuly)

Osy týrdy qorytyndylaý. Upaıy az eki oıynshy oıynnan shyǵady.
V týr. Kókpar.
Júrgizýshi: Oıynnyń sharty bylaı:«Túrkistan»sózinen neǵurlym kóp sóz qurastyrý kerek. Áripter eki ret qaıtalanbaıdy. Ár sózge 1 upaıdan beriledi. Kókpar týrynyń oıynshylarynyń jazǵan sózderin oqytqyzyp upaıy az oqýshy oıynnan shyǵady.

Vİ týr. Jorǵa.
Júrgizýshi: Kelesi týr sońǵy týr «Jorǵa» dep atalady. Bul týrdyń sharty bylaı. Árbir topqa 15 suraqtan qoıylady. Árbir durys jaýapqa 10 upaı beriledi. Eki oıynshy shyǵady. Upaıy kóp oıynshy bastaıdy. (Kezekpen jaýap beredi.)

«Ulan» tobyna
1. Bir jylda neshe aı bar? (12)
2. qazaq tilinde neshe septik bar? (7)
3. Kómektes septiktiń neshe jalǵaýy bar, ata? (- Men, - ben, - pen )
4. QR - nyń valútasy? (Teńge)
5. QR - nyń Ata Zańy kúni? (30 tamyz)
6. Qazaq halqynyń ulttyq mýzykalyq aspaby. (Dombyra)
7. Aqmola oblysynyń ortalyǵy? (Kókshetaý)
8. Jalǵaýdyń neshe túri bar, olardy ata? (4, kóptik, septik, táýeldik, jiktik)
9. Uıqas, jyr, roman termınderi qaı ǵylym salasynda qoldanylady? (Ádebıet)
10. Kishkentaı sóziniń dıalektisi? (Tıtteı)
11. Muǵalim sóziniń sınonımderi. (Oqytýshy, ustaz).
12. Silesi qatý – turaqty sóz tirkesiniń maǵynasy qandaı. (Sharshaý)
13. Jıi - sóziniń antonımin ata. (Sırek)
14. Maqaldy jalǵastyr: «Kóppen kórgen....» ( Uly toı)
15. Jazýshy Muqanovtyń esimi kim? (Sábıt).

«Qyran»tobyna
1. Alǵashqy ret mektep ashqan kim? (Y. Altynsarın)
2. Qazaqtyń batyr qyzdary kim? (Álıa, Mánshúk)
3. Qazaqtyń úsh bıin ata. (Áıteke, Tóle bı, Qazybek bı)
4. Fonetıka neni zertteıdi? (Dybys)
5. Maqaldy aıaqta. «Til tas jarady, tas jarmasa... (Bas jarady)
6. Qazirgi zaman talabyna qoıylatyn 3 til. (Qazaq tili, orys tili, aǵylshyn tili)
7. Qoramsaq qandaı sóz: arhaızm., neologızm., dıalekt sóz... (Arhaızm)
8. Bas espek bolsa da,... maqaldy aıaqtańyz (Til kespek joq)
9. Pýnktýasıa sózi qazaq tilinde qandaı magyna beredi?(Núkte)
10. Dıftoń dybystardy ata. (Ia – ıa. Iý – ıý)
11. Qazaq tilinde neshe árip bar?(42)
12.«Tyryq», «kóterem» dıalektileriniń ádebı tildegi balamasyn tabyńyz. (Aryq)
13. Antonım degenimiz ne? (Bir - birine qarama - qarsy sózder)
14. Istorızm sózderge mysal keltir? (Kóp qoldanyla bermeıtin sózder. Mysaly: han, patsha, bolys, ýázir)
15. Sóılem aıtylý maqsatyna qaraı neshege bólinedi?(Habarly, lepti, suraýly, buıryqty)

Júrgizýshi: Ózge tildiń bárin bil.
Óz tilińdi qurmette – dep búgingi «Til talapkeri» atty ıntellektýaldy
shoý aıaqtaldy. Jeńimpaz bolǵan oıynshylardy quttyqtaımyz. Bıik belesterden kórine berińizder! Qosh saý bolyńyzdar!

You Might Also Like

Jańalyqtar

Jarnama