InfoHub Logo

Siz memlekettik tilde sóılesesizbe?

Ana tilimizdi bilý, ony erkin sóıleý maqsat emes, mindet. Qazaqstan Respýblıkasynyń egemendi, táýelsiz memleket ekendigin aıqyndaıtyn negizgi konstıtýsıalyq quqyq belgileriniń biri - memlekettik til. Memlekettik til – qazaq tili. Al siz memlekettik tilde sóıleısizbe jáne ony qoldanasyzba?

Til – ulttyń jany, rýhy, onyń bet-beınesi, ótkeni men búgini jáne bolashaǵy. Til – babalar amanaty. Ár qazaqtyń óz tilin qurmetteýi – ol mindet. Qazirgi tańda úshtildilikti qoldanamyz dep qazaq tilin ekinshi sanatqa qoıyp tastaǵan sekildimiz. Osy rette, tuńǵysh prezıdentimiz N.Á.Nazarbaevtyń: «Qazir biz balalarymyz qazaq tilimen qatar orys jáne aǵylshyn tilderin de belsendi meńgerý úshin jaǵdaı jasaýǵa sharalar qabyldap jatyrmyz. Úshtildilik memlekettik deńgeıde yntalandyrylýy kerek» degen bolatyn 2012 jyly 14 jeltoqsandaǵy joldaýynda. Osy kúnge deıin Keńes Odaǵy kezinen kele jatqan azamattarymyz qazaq tilin jetik meńgere almaı jatqanda, úshtildilik olardy bosańsytyp jibergen sekildi. Oǵan mysal, ózim tanıtyn kóptegen orta jastaǵy azamattar, jumys orynymdaǵy azamattar óziniń oıyn orys tilinde erkin jetkize alady. Tipti, qazaq tilin bilmeıtin azamattar jetip asady dep aıtsam da bolady. Olardyń túsinýi úshin orys tilinde sóılesýge týra keledi. Osy jerde «nege?» degen suraq týady.Tárbıe – tal besikten. Tildi, patrıotızmdi jastarǵa úıretetin ózimizdiń orta býyndaǵy kisiler. Árbir qazaq otbasy urpaqtaryn týylǵanynan qazaq tiliniń maıyna shomyldyryp ósirse, til máselesi osyndaı aýqymdy bolmas edi.Bilim ortasynyń jas urpaqty tárbıeleýde mańyzy zor. Men, ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıtetinde bilim alyp, maman atandym. Meniń oqý ornymnyń meniń til týraly oıyma qosqan úlesi kóp. Oqý ornyna túskennen bastap, maman atanǵanyma deıingi kezeńde maǵan patrıotızm degen sezimdi mıyma quıyp keldi. Úsh tildi jetik meńgerip, qazaq tilinde erkin sóıleýime shekteý qoıǵan joq. Qazaq tilinde oqytylý kerek pán qazaq tilinde ıgerildi, aǵylshyn tilde oqytylý kerek pán aǵylshyn tilde oqytyldy. Tárbıe saǵattary, stýdenttik is sharalar qazaq tilinde uıymdastyryldy. «Ár eldegi qazaq ár eldiń tilin myqtap ıgerse, ol – bilim. On shet el tilinde sóılese tipti jaqsy, biraq on shet tiline orap, ana tilin tunshyqtyryp tastasa, ol – keshirilmes kúná. Sol sebepti de,memlekettik til – ol bizdiń memleketimizdi qulatpaı ustap turatyn myqty bir dińgek ekenin urpaqtarymyz bilip ósýge tıis» degen edi tuńǵysh prezıdentimiz N.Á. Nazarbaev. Eldiń bolashaǵy – jastardyń qolynda. Biz memlekettik tildi qasterlep, ony bilmeıtin jandarǵa úıretsek, orta býyn jáne artymyzdan ergen jetkinshekter bizge qarap boı túzeıdi. Ana tili – jas urpaqqa amanat. Qazaq tiliniń orys tiliniń kóleńkesinde qalyp ketýine jol bermeý kerek. «Ózge tildiń bárin bil, óz tilińdi qurmette!» dep Abaı atamyz aıtqandaı qazaq tilin barlyq jerde birinshi qoıýymyz kerek. Óz basym til úırenýge onyń qatarynda qazaq tilin bilýge degen qushtarlyǵymnyń arqasynda qazaq halqynyń aýyz toltyryp aıtatyn tarıhyn bilip, mádenıeti men ádebıetine qushtarlyǵym artyp, qazaq ádebıetiniń jyr marjanymen sýsynymdy qandyryp kelemin.

Qorytyndylaı kele, eldiń tarıhy, salt-dástúri, bolashaǵynyń damýy ana tilin qurmettegen adamnan bastaý alady. Men óz tilimdi maqtan tutamyn, qasterleımin, qoldanamyn, kez-kelgen ortada birinshi qazaq tilinde sóıleımin, onda sen de nege dál solaı istemeske? Memlekettik tildi qurmetteý senen, menen bastalady!

Ábdikarim Á. Fızıka-tehnıkalyq fakúltetiniń magıstranty

Jarımbetova R.N. Shet tilder kafedrasynyń aǵa oqytýshysy

---