InfoHub Logo

«Tilimniń erteńi – elimniń erteńi» pikirsaıys sabaǵynyń ázirlemesi.
Maqsaty:
• Tyńdaýshylardyń ana tilinde taza sóıleýge, sózdik qorlaryn damytýǵa qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý.
• Zaman talabyna saı ana tilin týǵannan bilý, ózge tildi úırený qajettigine kózderin jetkizý, taza mádenıetti tilde óz oılaryn syrtqa shyǵaryp, pikir almasa bilýge daǵdylandyrý.
• Ana tilinde tek sabaqta ǵana sóıleýmen shektelmeı, kúndelikti ómirde, turmysta, qyzmetterinde sóıleýge nasıhattaý.

Eı, tákappar dúnıe,
Maǵan da bir qarashy.
Tanımysyń sen meni
Men qazaqtyń balasy!- dep aqyn Q. Amanjolov aǵamyz aıtqandaı osy sabaqqa qatysýshylarmen tanysyp óteıik. Árbir tyńdaýshy óz atyn jáne óziniń bir jaqsy qasıetin aıtady. Ol qasıet óz atyńyzdyń birinshi árpinen bastalsa tipti jaqsy bolar edi. Mysaly: meniń atym Ardaq men adalmyn.
Negizgi is - áreketke kóshpes buryn eki topqa bólinip, birinshi tapsyrma oryndalady. Kelgen konverttiń syrtyndaǵy sýretke baılanysty ár top ózine at qoıady. (Bir konverttiń syrtynda «Shańyraq», ekinshi konverttiń syrtynda «Qyran»)

İ tapsyrma. «Sóz mergen» dep atalady.

Sharty: Ár top bir konvertten tańdaıdy. Konverttiń ishinde oryssha sózder jazylǵan paraqshalar, top músheleri jyldamdyqpen sózderdi aýdara otyryp, birinshi áripterimen sóz quraıdy, sol shyqqan sózderden qanatty sóz nemese maqal quraý kerek. Qanatty sózdiń quramyndaǵy sózder qansha bolsa paraqshalar sany sonsha bolady (İ konvertte syn esimder 6 paraqsha, İİ konvertte zat esimder 5 paraqsha)
Usynylatyn maqaldar: « Bal tamǵan tilden ý da tamar», «Ana tili alpys tilge tatıdy»

İ konvert
№1 paraqsha
Znaıýshıı
Vernyı
Doljnostnoı

№2 paraqsha
Ýspeshnyı
Dragosennyı
Dobryı (mıloserdnyı)
Ýchenyı
Znamenıtyı
Gordyı

№3 paraqsha
Prırodnyı
Delovoı
Podhodáshıı
Mýdryı
Trýdolúbıvyı
Nastoıashıı
№4 paraqsha
Pesımıs

№5 paraqsha
Odarennyı
Grajdanın

№6 paraqsha
Rodnoı
Zolotoı
Hvastýn
Ýmnyı
Ofısıalnyı

İİ konvert
№1 paraqsha
Nebo
Chest
Gýmanızm
№2 paraqsha
Istorıa
Jemchýg
Doljnost
Delo
№3 paraqsha
Informasıa
Planerka
Kvartıra
Posýda
Doverıe
№4 paraqsha
Drýjnyı
Sled
Mýtnaıa voda
Svetok
Ekzamen
№5 paraqsha
Sýdba
Instrýment
Volna
Hozáın
Prospekt
Prımeta

Eki maqalda da ortaq tirek bolyp turǵan qandaı sóz? «Til» degen sóz. Bul – halyqtyń arqasynda eshqashan eskirmeıtin, máńgi jasaıtyn sóz. Búgingi sabaqtyń taqyryby da osy sózden týyndaıdy: «Tilimniń erteńi – elimniń erteńi»
KİRİSPE SÓZ
Týǵan elim – tirligimniń aıǵaǵy,
Tilim barda aıtylar syr oıdaǵy,
Ósse tilim, mende birge ósemin,
Óshse tilim, men de birge óshemin! – dep, aqyn Ábdildá Tájibaev jyrlaǵandaı til qaı elde bolsa da qasterli, qudiretti. Til árbir adamǵa ana sútimen birge enip, qalyptasady. Ár ulttyń eń birinshi, eń qasıetti sıpaty – onyń ana tili. Til baılyǵy - árbir eldiń ulttyq maqtanyshy. Ol – atadan balaǵa mıras bolyp qalyp otyratyn baǵa jetpes mura.
Konstıtýsıamyzdyń jetinshi babynyń birinshi tarmaǵynda Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy memlekettik til - qazaq tili dep anyq jazǵan, "Til týraly” zańda da osy jaǵdaı berik qamtylǵan. Ol tilderdi qoldaný men damytýǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamalarda da kórinis tapty. Bizdiń azamattyq paryzymyz – til zańyndaǵy talaptardy júıeli túrde júzege asyrý.
Týǵan tildiń abyroıyn asqaqtatý - árbir azamattyń abzal boryshy. Bizdiń barsha ulttyq kelbetimiz ben bolmysymyz, salt - sanamyz ben dinimiz osy ulttyq mádenıet pen tilimizde jatyr. Qansha til bilseń, ózgeden sonsha kez bıiksiń. Degenmen, aldymen týǵan elińniń memlekettik tilin bilýge mindettisiń.
Qazaq tili - óte baı til. Amal ne, osyndaı ádemi týǵan tilimiz bola tura ózge tilde sóıleıtinder de kóp. Ana tilin umytqan adam óz halqynyń ótkeninen de bolashaǵynan da qol úzedi.
Týǵan tilge degen súıispenshilik bala kezeńnen bastalýy tıis. Aınalańdy tanyp bilý, týǵan tilińdi bilýden bastalady.

Sabaq pikir almasý túrinde ótedi, sondyqtan oıymyzdy jınaqtap, sózimiz barynsha kórkem bolyp shyǵýy úshin aldymen biraz oı - qozǵaý tapsyrmalaryn oryndaıyq.
İ kezeń. «Sóz atasy – maqal»

Sharty: Oqylǵan maqaldy jalǵastyrý.
İ top:
1. Eń tátti de til,...(eń ashshy da til).
2. Ádep pen tártip...(tilden bastalar).
3. Til - qylyshtan...(da ótkir).
4. Til mártebesi -... (el mártebesi).
5. Sóz tapqanǵa... (qolqa joq).
İİ top:
1. Sheberdiń qoly - ortaq,...(sheshenniń tili - ortaq).
2. Til joq jerde -... (ult joq).
3. Óner aldy -...(qyzyl til).
4. Til tas jarady, tas jarmasa,... (bas jarady).
5. Jylatatyn da – til,... (jubatatyn da – til)

Ezýtartar. Qyzyqty logıkalyq suraqtar.

Bizdiń búgingi sabaqtaǵy negizgi is - áreketimiz – pikirsaıysqa kósheıik. Birinshi suraq boıynsha ár tyńdaýshy óz oıyn ortaǵa salady:
Sizdiń oıyńyzsha, ózińizdi qorshaǵan ortada (ana tilińizdiń) memlekettik tildiń qazirgi tańdaǵy jaǵdaıy qandaı?
Jetekshi suraqtar:
 Otbasynda qaı tilde sóılesesizder?
 Dostaryńyzben jınalǵanda tilekti qaı tilde aıtasyzdar?
 Jumysta qaı tilde sóılesesiz?

Tyńdaýshylardyń oılaryn tyńdaǵan soń, oılaý qabiletterin shyńdaı túsý maqsatynda, gramatıka taqyryby boıynsha JUMBAQ jasyrylady:

Aqmola oblysy, Býrabaı aýdany
Tilderdi oqytý ortalyǵynyń oqytýshysy
Madıeva Aıman Káribaıqyzy