Tynys alý júıesi
BQO, Oral qalasy,
№46 jalpy orta bilim beretin mektebiniń
hımıa - bıologıa páni muǵalimi Alpysbaev Nurjan Orynqululy
Taqyryby: Tynys alý júıesi.
Maqsaty: 1. Tynys músheleriniń qurylysyn, qyzmetin, gazdardyń almasý sebebin túsindirý, ókpeniń tirshilik syıymdylyǵy týraly maǵlumat berý jáne onyń organızm úshin mańyzyn aıtý, tynys alýdyń júıkelik jáne gýmoraldi rettelýi týraly bilim jınaqtaý.
2. Oqýshylardyń jeke jáne topta jumystaný belsendiligin arttyrý, bilimin damytý.
3. Tynys músheleriniń aýrýlary jáne olardyń aldyn alý joldarymen tanystyra otyryp,, salaýatty ómir saltymen júrýge baýlý.
Túri: Jeke - toptyq jumys.
Ádisi: Suraq - jaýap, jeke, toptyq jumystar, taldaý.
Kórnekiligi: Sýretter, syzbanusqalar, slaıdtar, ınteraktıvti taqta, tirek - syzba.
Sabaq barysy: 1. Uıymdastyrý /1 mınýt/
Topqa bólý, jetekshi saılaý, baǵalaý paraǵyn berý, sabaqtyń maqsaty men mindetin tanystyrý. Synyp tórt topqa bólinedi.
Jospary:
1. «Kim jyldam?»
2. «Suraqtar sheńberi»
3. Toptyq jumystar.
4.«Termınder sóıleıdi»
2. Úı tapsyrmasyn tekserý.
"Kim jyldam?". /5 mınýt/
A. Tynys alý múshesi?
B. Ókpe qaıda ornalasqan?
V. Dıafragma degen ne?
S. Ókpeni qaptaǵan juqa qabyqsha
D. Seroz degen ne?
E. Ókpe qandaı bólikterge bólingen?
J. Ókpe kópirshigi mólsheri qansha?
Z. Ókpeniń tirshilik syıymdylyǵy
I. Adam bir ret tynys alǵanda aýa mólsheri
K. Keńirdek sheńberiniń sany
L. Dybys qaı jerden shyǵady?
M. Gaz almasý degen ne?
N. Tynys alýǵa qandaı bulshyqetter qatysady?
O. Tynys alý ortalyǵy ornalasqan jeri
S. Ottegi qaıda sińiriledi?
3. Jańa taqyrypty meńgerý.
«Suraqtar sheńberi» tásili /20mınýt/
Bul ádis boıynsha oqýshylar kezekpen suraq qoıady. Oqýshylar topta sheńberler qurady. Taqyryp jáne oılanýǵa birshama ýaqyt beriledi. Sosyn talqylaýdy bastaıdy, ár oqýshy belgilengen ýaqyt boıynsha úzbeı sóıleıdi. Bul ýaqytta eshkimge esh nárse aıtýǵa ruqsat etilmeıdi. Oqýshy sózin, óz oıymen emes, aldynda aıtyp ketken oqýshynyń aıtqanymen qurý kerek, sondaı - aq olar jańa ıdeıalar keltirmeý kerek.
1 - top tapsyrmalary.
1. Qandaı músheler tynys alý júıesin quraıdy?
2. Nelikten tynys alýdy tirshiliktiń negizi deıdi?
3. Er adamdardaǵy bıdaıyq (kadyk) neden paıda bolǵan, áıelderge nege joq?
4. Muryn qýysy qurylysynyń ereksheligi men mańyzy nede?
5. Dybystar neden paıda bolady?
6. Dybystyń jýan ne jińishke bolyp shyǵýyn nemen túsindiresiń?
2 - top tapsyrmasy.
1. Tynys alýdyń yrǵaqtylyǵyn nemen túsindiresiń?
2. Tynys alý men tynys shyǵarý qalaı júredi?
3. Qursaqty tynys alý tıpin túsindirińder.
4. Tynys alý ortalyǵy qandaı qorǵanysh refleksin týǵyzady?
5. Ol nemen baılanysty?
6. Gaz almasý degen ne?
3 - top tapsyrmasy.
1. Ókpeniń tirshilik syıymdylyǵy degendi qalaı túsindiresiń?
2. Adam nege júgirý kezinde kóp aýany qajet etedi?
3. Ókpedegi aýa syıymdylyǵyn nemen jáne nege ólshenedi?.
4. Tynys alýdyń tereńdigi men jıiligi nege baılanysty?
5. Tynys alýǵa qandaı faktorlar keri áser etedi?
Tapsyrma suraqtaryn túsindirýde tirek - syzbalar, men slaıdtardy paıdalanýǵa bolady.
4 - top tapsyrmasy.
Tapsyrma suraqtaryn oryndaýda «róldik oıyn» negizinde qurastyryp, túsindir.
Roldik oıyndar:
«dáriger men syrqat» terapevt, lor, ftezıolog, narkolog t. b. dárigerler rolinde aýrýdyń belgilerin, saqtaný sharalaryn, juqtyrý joldaryn, zıandylyǵyn, emdelý joldaryn túsindirý.
1. Týberkýlez aýrýy degen ne? Odan emdelýge bola ma? Belgileri qandaı?
Nege áleýmettik aýrý dep aıtylady? Halyqtyq emdeý ádisteri qandaı?
2. Temekiniń tynys alý múshelerine qandaı zıandy áseri bar?
3. Quramyndaǵy zıandy zattar týraly ne bilesińiz?
4. Demikpe aýrýy qandaı músheniń aýrýy?.
5. Tumaý, sýyq tıý, pnevmonıa /ókpeniń qabynýy/, plevrıt jáne basqa da tynys aýrýlary týraly ne bilesińder?
6. Nelikten júregi aýratyn adamdarǵa taýly jerge barýǵa, nemese bıikke shyǵýǵa, ushaqpen ushýǵa bolmaıdy?
Toptyq jumys: 11 mınýt
1 - top.
Ókpedegi jáne ulpadaǵy gaz almasýdyń shemasyn, tirek syzbasyn syzyńdar.
2 - top.
«Sáıkesin tap».
Berilgen suraqtardyń (a - j ) durys jaýabyn tizilgen tynys alý júıesiniń múshelerinen (1 - 8) taýyp, belgile.
1. Kómeıge tamaqty jibermeıdi......
2. Kirgen aýany jylytady, ylǵaldandyrady, zalalsyzdandyrady.....
3. Muryn qýysynyń ishki qabatynyń betin qaptaıdy.
4. Ókpeniń syrtyn qaptaıdy...................
5. İshinde dybys sińirleri bar..................
6. Ókpedegi gazdy qanǵa ótkizedi.
7. Kómeıden keıin ornalasady................
8. Alveola ornalasqan múshe.............
A. Kilegeıli qabyqsha
Á. Ókpe kópirshikteri.
B. Ókpe.
V. Bóbeshik.
G. Kómeı.
D. Keńirdek.
E. Plevra.
J. Muryn qýysy.
3 - top.
Músheler qurylysyna keste toltyryńdar.
Tynys alý músheleriniń qurylysynyń atqaratyn qyzymetine sáıkes kelýi.
Tynys alý músheleri Atqaratyn qyzmeti Erekshelikteri, qurylysy.
Muryn, keńsirik
Kómeı
Keńirdek
Aýa tamyr
Ókpe
4 - top.
Oıly suraqtar. Esep shyǵar.
1. Eger bir oqýshy 1 mınýtta 500 sm aýa jutatyn bolsa, synyptaǵy 35 adam 45 mınýttyq sabaqta qansha (m3) aýa shyǵyndaıdy.
2. Aýasy jeldetilmegen bólmede otyrǵan adamdar jıi - jıi, tereń tynys ala bastady, nege?
Bekitý. 5 mınýt
«Termınder sóıleıdi»
Plevra -
Seroz -
Alveol -
Bıdaıyq (kadyk)-
Bronh -
Bronhıola -
Dıafragma -
Spırometr -
Gaz almasý -
Tirshilik syıymdylyǵy -
Baǵalaý./2 mınýt/. Baǵalaý paraǵyndaǵy baldar eseptelinip, belsene qatysqan oqýshylar baǵalanady.
Úıge tapsyrma. /1 mınýt/. Tynys alý júıesi
№46 jalpy orta bilim beretin mektebiniń
hımıa - bıologıa páni muǵalimi Alpysbaev Nurjan Orynqululy
Taqyryby: Tynys alý júıesi.
Maqsaty: 1. Tynys músheleriniń qurylysyn, qyzmetin, gazdardyń almasý sebebin túsindirý, ókpeniń tirshilik syıymdylyǵy týraly maǵlumat berý jáne onyń organızm úshin mańyzyn aıtý, tynys alýdyń júıkelik jáne gýmoraldi rettelýi týraly bilim jınaqtaý.
2. Oqýshylardyń jeke jáne topta jumystaný belsendiligin arttyrý, bilimin damytý.
3. Tynys músheleriniń aýrýlary jáne olardyń aldyn alý joldarymen tanystyra otyryp,, salaýatty ómir saltymen júrýge baýlý.
Túri: Jeke - toptyq jumys.
Ádisi: Suraq - jaýap, jeke, toptyq jumystar, taldaý.
Kórnekiligi: Sýretter, syzbanusqalar, slaıdtar, ınteraktıvti taqta, tirek - syzba.
Sabaq barysy: 1. Uıymdastyrý /1 mınýt/
Topqa bólý, jetekshi saılaý, baǵalaý paraǵyn berý, sabaqtyń maqsaty men mindetin tanystyrý. Synyp tórt topqa bólinedi.
Jospary:
1. «Kim jyldam?»
2. «Suraqtar sheńberi»
3. Toptyq jumystar.
4.«Termınder sóıleıdi»
2. Úı tapsyrmasyn tekserý.
"Kim jyldam?". /5 mınýt/
A. Tynys alý múshesi?
B. Ókpe qaıda ornalasqan?
V. Dıafragma degen ne?
S. Ókpeni qaptaǵan juqa qabyqsha
D. Seroz degen ne?
E. Ókpe qandaı bólikterge bólingen?
J. Ókpe kópirshigi mólsheri qansha?
Z. Ókpeniń tirshilik syıymdylyǵy
I. Adam bir ret tynys alǵanda aýa mólsheri
K. Keńirdek sheńberiniń sany
L. Dybys qaı jerden shyǵady?
M. Gaz almasý degen ne?
N. Tynys alýǵa qandaı bulshyqetter qatysady?
O. Tynys alý ortalyǵy ornalasqan jeri
S. Ottegi qaıda sińiriledi?
3. Jańa taqyrypty meńgerý.
«Suraqtar sheńberi» tásili /20mınýt/
Bul ádis boıynsha oqýshylar kezekpen suraq qoıady. Oqýshylar topta sheńberler qurady. Taqyryp jáne oılanýǵa birshama ýaqyt beriledi. Sosyn talqylaýdy bastaıdy, ár oqýshy belgilengen ýaqyt boıynsha úzbeı sóıleıdi. Bul ýaqytta eshkimge esh nárse aıtýǵa ruqsat etilmeıdi. Oqýshy sózin, óz oıymen emes, aldynda aıtyp ketken oqýshynyń aıtqanymen qurý kerek, sondaı - aq olar jańa ıdeıalar keltirmeý kerek.
1 - top tapsyrmalary.
1. Qandaı músheler tynys alý júıesin quraıdy?
2. Nelikten tynys alýdy tirshiliktiń negizi deıdi?
3. Er adamdardaǵy bıdaıyq (kadyk) neden paıda bolǵan, áıelderge nege joq?
4. Muryn qýysy qurylysynyń ereksheligi men mańyzy nede?
5. Dybystar neden paıda bolady?
6. Dybystyń jýan ne jińishke bolyp shyǵýyn nemen túsindiresiń?
2 - top tapsyrmasy.
1. Tynys alýdyń yrǵaqtylyǵyn nemen túsindiresiń?
2. Tynys alý men tynys shyǵarý qalaı júredi?
3. Qursaqty tynys alý tıpin túsindirińder.
4. Tynys alý ortalyǵy qandaı qorǵanysh refleksin týǵyzady?
5. Ol nemen baılanysty?
6. Gaz almasý degen ne?
3 - top tapsyrmasy.
1. Ókpeniń tirshilik syıymdylyǵy degendi qalaı túsindiresiń?
2. Adam nege júgirý kezinde kóp aýany qajet etedi?
3. Ókpedegi aýa syıymdylyǵyn nemen jáne nege ólshenedi?.
4. Tynys alýdyń tereńdigi men jıiligi nege baılanysty?
5. Tynys alýǵa qandaı faktorlar keri áser etedi?
Tapsyrma suraqtaryn túsindirýde tirek - syzbalar, men slaıdtardy paıdalanýǵa bolady.
4 - top tapsyrmasy.
Tapsyrma suraqtaryn oryndaýda «róldik oıyn» negizinde qurastyryp, túsindir.
Roldik oıyndar:
«dáriger men syrqat» terapevt, lor, ftezıolog, narkolog t. b. dárigerler rolinde aýrýdyń belgilerin, saqtaný sharalaryn, juqtyrý joldaryn, zıandylyǵyn, emdelý joldaryn túsindirý.
1. Týberkýlez aýrýy degen ne? Odan emdelýge bola ma? Belgileri qandaı?
Nege áleýmettik aýrý dep aıtylady? Halyqtyq emdeý ádisteri qandaı?
2. Temekiniń tynys alý múshelerine qandaı zıandy áseri bar?
3. Quramyndaǵy zıandy zattar týraly ne bilesińiz?
4. Demikpe aýrýy qandaı músheniń aýrýy?.
5. Tumaý, sýyq tıý, pnevmonıa /ókpeniń qabynýy/, plevrıt jáne basqa da tynys aýrýlary týraly ne bilesińder?
6. Nelikten júregi aýratyn adamdarǵa taýly jerge barýǵa, nemese bıikke shyǵýǵa, ushaqpen ushýǵa bolmaıdy?
Toptyq jumys: 11 mınýt
1 - top.
Ókpedegi jáne ulpadaǵy gaz almasýdyń shemasyn, tirek syzbasyn syzyńdar.
2 - top.
«Sáıkesin tap».
Berilgen suraqtardyń (a - j ) durys jaýabyn tizilgen tynys alý júıesiniń múshelerinen (1 - 8) taýyp, belgile.
1. Kómeıge tamaqty jibermeıdi......
2. Kirgen aýany jylytady, ylǵaldandyrady, zalalsyzdandyrady.....
3. Muryn qýysynyń ishki qabatynyń betin qaptaıdy.
4. Ókpeniń syrtyn qaptaıdy...................
5. İshinde dybys sińirleri bar..................
6. Ókpedegi gazdy qanǵa ótkizedi.
7. Kómeıden keıin ornalasady................
8. Alveola ornalasqan múshe.............
A. Kilegeıli qabyqsha
Á. Ókpe kópirshikteri.
B. Ókpe.
V. Bóbeshik.
G. Kómeı.
D. Keńirdek.
E. Plevra.
J. Muryn qýysy.
3 - top.
Músheler qurylysyna keste toltyryńdar.
Tynys alý músheleriniń qurylysynyń atqaratyn qyzymetine sáıkes kelýi.
Tynys alý músheleri Atqaratyn qyzmeti Erekshelikteri, qurylysy.
Muryn, keńsirik
Kómeı
Keńirdek
Aýa tamyr
Ókpe
4 - top.
Oıly suraqtar. Esep shyǵar.
1. Eger bir oqýshy 1 mınýtta 500 sm aýa jutatyn bolsa, synyptaǵy 35 adam 45 mınýttyq sabaqta qansha (m3) aýa shyǵyndaıdy.
2. Aýasy jeldetilmegen bólmede otyrǵan adamdar jıi - jıi, tereń tynys ala bastady, nege?
Bekitý. 5 mınýt
«Termınder sóıleıdi»
Plevra -
Seroz -
Alveol -
Bıdaıyq (kadyk)-
Bronh -
Bronhıola -
Dıafragma -
Spırometr -
Gaz almasý -
Tirshilik syıymdylyǵy -
Baǵalaý./2 mınýt/. Baǵalaý paraǵyndaǵy baldar eseptelinip, belsene qatysqan oqýshylar baǵalanady.
Úıge tapsyrma. /1 mınýt/. Tynys alý júıesi
You Might Also Like
