Tóte jazý. Qazaqtyń tuńǵysh álipbıi
Sabaqtyń taqyryby: Tóte jazý. Qazaqtyń tuńǵysh álipbıi
Sabaqtyń maqsaty:
a) bilimdilik: Ulttyq til tarıhynyń qalyptasý jolymen jáne uly ǵalym A. Baıtursynuly negizin qalaǵan tóte jazý júıesi erekshelikterimen tanysý, onyń tarıhı mańyzyn uǵyný.
á) tárbıelik: «Máńgilik El» ıdeıasynyń qundylyqtaryn uǵynýǵa baýlý.
b) damytýshylyq: Óz oı - pikirin erkin, júıeli jetkize bilýge úırete otyryp, til baılyǵyn, saýatty jazý daǵdysyn arttyrý
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: Toptastyrý, túsindirý, STO tehnologıasynyń ádisteri.
Sabaqtyń kórnekiligi: Slaıd, úlestirmeli paraqshalar, ınteraktıvti taqta.
Paıdalanylǵan ádebıet:
R. Berdibaı, R. Nurǵalı, B. Ybyraıym «Qazaq tili 10 - synyp»
Almaty: «Mektep»2006. Internet jelisi.
Pánaralyq baılanys: ádebıet, tarıh
Sabaqtyń júrý tártibi:
İ. Uıymdastyrý. Bilim alýshylarmen amandasý, túgendeý
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý:
«Mıǵa shabýyl» - ádisi. Ótken sabaqta berilgen taqyryp boıynsha suraqqa jaýap beredi.
Bilim alýshylardyń sózdik qory, aýyzeki sóıleýi damıdy.
«Bir aınalym sóılem» ádisi boıynsha úı tapsyrmasyn bir - eki bilim alýshy qorytyndylaıdy.
İİİ. Qyzyǵýshylyqty oıatý.
«Oı qozǵaý» ádisin paıdalana otyryp, suraqtarqoıý:
1. Eski jazba tili qaı ǵasyrdan bastaldy?
2. Túrki tilderine ortaq tarıhı jazba muralar negizinen neshe dáýirdi qamtıdy?(kóne, orta, jańa dáýirler)
3. Álipbı degenimiz ne?(áripterdiń júıeli tizbegi)
İY. Maǵynany taný.
«Ózim úshin jazý»- ádisi arqyly bilim alýshylar ózine kerekti málimetti jazyp alady.
HH ǵasyrdyń basynda halqymyzdyń uly perzenti, ǵulama ǵalym A. Baıtursynuly eski qazaq jazba tilin kúlli qazaq halqynyń ıgiligine aınaldyrý ıdeıasyn usyndy. Jazý - syzýdy demokratıalandyrý arqyly kúlli halyqty saýattandyrý isine bar bilimin, kúsh – jigerin saldy. halyqty jappaı saýattandyrýdy, bilim berýdi tezirek qolǵa almasa, qazaq qoǵamynyń zaman aǵymyna ilese almaı, qalyp qoıatynyn tereń túsine bilgen ǵalym júıesi asa kúrdeli eski jazba tiline túbegeıli reforma jasady. Aldymen arab álipbıin paıdalana otyryp, halyq tiliniń toǵyz daýysty(a - á, y - i, o - ó, u - ú, e) turatyn dybys júıesin negizge alyp qazaq álipbıin túzdi.
Qazaq álipbıi — qazaq tiliniń áripteriniń júıeli tizbegi, qazaq halqynyń mádenı ómirinde basqa da túrki halyqtarymen birge paıdalanyp kelgen ár túrli árip tańbalarynan turatyn dybystyq jazý júıesi. A. Baıtursynuly usynǵan jazý júıesi jalpaq jurtshylyqtyń yqylasyna bólendi. 24 áripten turatyn júıesi uǵymǵa jeńil, emlesi ońaı boldy. Jurtshylyq sondyqtan bul jazýdy burynǵy jazýdan bólektep,, tóte jazý, tóte oqý dep atady. A. Baıtursynulynyń tóte jazýyn tek qazaq zıalylary emes, álemdik til ǵylymynyń kórnekti ókilderiniń biri E. D. Polıvanov,, fonetıka zertteýshisi Iakovlevter joǵary baǵalady. Alaıda tóte jazýdyń keńester odaǵyndaǵy ǵumyry uzaqqa barmady. 1929jyly qazaq jazýy latyn grafıkasyna negizdelgen, 29 áripten turatyn jazýǵa kóshti. Al 1940 jyly qarasha aıynan bastap latyn negizdi qazaq jazýy 41 áripten turatyn orys grafıkasyna beıimdelgen jazýǵa kóshti.
İİİ. Bilimdi bekitý.
«Suraq – jaýap» - ádisi. Ótilgen taqyryp boıynsha suraqqa jaýap bere otyryp, uıymshyldyqqa, birlese jumys jasaýǵa jumystanady.
«Bes jol óleń / Senkveın»- ádisi boıynsha bilim alýshynyń qanshalyqty taqyrypty meńgergendigin anyqtaýǵa bolady. Bilim alýshylar alǵan aqparattaryn túıindep aıtýǵa, ózderiniń oılaryn az sózben, naqty jetkizýge jumystanady.
«Ystyq oryndyq» - ádisi. Ótilgen taqyrypty qanshalyqty meńgergendigin anyqtaý maqsatynda, sabaqty jaqsy meńgerdim degen bilim alýshy shyǵyp, ystyq oryndyqqa otyrady, osy bilim alýshyǵa ótken taqyryp boıynsha suraqtar qoıylady.
İÚ. Úıge tapsyrma. Jańa latyn álipbıi týraly oı - pikirlerin jazyp kelý.
V. Baǵalaý.
«Telegramma»- ádisi. Bilim alýshylar búgingi kúni alǵan áserin nemese óz suraqtaryn stıkerge jazyp konvertke jabystyrady. Bul suraqtar men usynystar kelesi sabaqtyń basynda talqylanady.
Atyraý oblysy, Maqat aýdany,
«Maqat munaı jáne gaz tehnologıalyq koleji» KMQK
qazaq tili jáne ádebıeti pán oqytýshysy
Ahatova Mereke Qusymqyzy
Tóte jazý. Qazaqtyń tuńǵysh álipbıi. júkteý
Sabaqtyń maqsaty:
a) bilimdilik: Ulttyq til tarıhynyń qalyptasý jolymen jáne uly ǵalym A. Baıtursynuly negizin qalaǵan tóte jazý júıesi erekshelikterimen tanysý, onyń tarıhı mańyzyn uǵyný.
á) tárbıelik: «Máńgilik El» ıdeıasynyń qundylyqtaryn uǵynýǵa baýlý.
b) damytýshylyq: Óz oı - pikirin erkin, júıeli jetkize bilýge úırete otyryp, til baılyǵyn, saýatty jazý daǵdysyn arttyrý
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: Toptastyrý, túsindirý, STO tehnologıasynyń ádisteri.
Sabaqtyń kórnekiligi: Slaıd, úlestirmeli paraqshalar, ınteraktıvti taqta.
Paıdalanylǵan ádebıet:
R. Berdibaı, R. Nurǵalı, B. Ybyraıym «Qazaq tili 10 - synyp»
Almaty: «Mektep»2006. Internet jelisi.
Pánaralyq baılanys: ádebıet, tarıh
Sabaqtyń júrý tártibi:
İ. Uıymdastyrý. Bilim alýshylarmen amandasý, túgendeý
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý:
«Mıǵa shabýyl» - ádisi. Ótken sabaqta berilgen taqyryp boıynsha suraqqa jaýap beredi.
Bilim alýshylardyń sózdik qory, aýyzeki sóıleýi damıdy.
«Bir aınalym sóılem» ádisi boıynsha úı tapsyrmasyn bir - eki bilim alýshy qorytyndylaıdy.
İİİ. Qyzyǵýshylyqty oıatý.
«Oı qozǵaý» ádisin paıdalana otyryp, suraqtarqoıý:
1. Eski jazba tili qaı ǵasyrdan bastaldy?
2. Túrki tilderine ortaq tarıhı jazba muralar negizinen neshe dáýirdi qamtıdy?(kóne, orta, jańa dáýirler)
3. Álipbı degenimiz ne?(áripterdiń júıeli tizbegi)
İY. Maǵynany taný.
«Ózim úshin jazý»- ádisi arqyly bilim alýshylar ózine kerekti málimetti jazyp alady.
HH ǵasyrdyń basynda halqymyzdyń uly perzenti, ǵulama ǵalym A. Baıtursynuly eski qazaq jazba tilin kúlli qazaq halqynyń ıgiligine aınaldyrý ıdeıasyn usyndy. Jazý - syzýdy demokratıalandyrý arqyly kúlli halyqty saýattandyrý isine bar bilimin, kúsh – jigerin saldy. halyqty jappaı saýattandyrýdy, bilim berýdi tezirek qolǵa almasa, qazaq qoǵamynyń zaman aǵymyna ilese almaı, qalyp qoıatynyn tereń túsine bilgen ǵalym júıesi asa kúrdeli eski jazba tiline túbegeıli reforma jasady. Aldymen arab álipbıin paıdalana otyryp, halyq tiliniń toǵyz daýysty(a - á, y - i, o - ó, u - ú, e) turatyn dybys júıesin negizge alyp qazaq álipbıin túzdi.
Qazaq álipbıi — qazaq tiliniń áripteriniń júıeli tizbegi, qazaq halqynyń mádenı ómirinde basqa da túrki halyqtarymen birge paıdalanyp kelgen ár túrli árip tańbalarynan turatyn dybystyq jazý júıesi. A. Baıtursynuly usynǵan jazý júıesi jalpaq jurtshylyqtyń yqylasyna bólendi. 24 áripten turatyn júıesi uǵymǵa jeńil, emlesi ońaı boldy. Jurtshylyq sondyqtan bul jazýdy burynǵy jazýdan bólektep,, tóte jazý, tóte oqý dep atady. A. Baıtursynulynyń tóte jazýyn tek qazaq zıalylary emes, álemdik til ǵylymynyń kórnekti ókilderiniń biri E. D. Polıvanov,, fonetıka zertteýshisi Iakovlevter joǵary baǵalady. Alaıda tóte jazýdyń keńester odaǵyndaǵy ǵumyry uzaqqa barmady. 1929jyly qazaq jazýy latyn grafıkasyna negizdelgen, 29 áripten turatyn jazýǵa kóshti. Al 1940 jyly qarasha aıynan bastap latyn negizdi qazaq jazýy 41 áripten turatyn orys grafıkasyna beıimdelgen jazýǵa kóshti.
İİİ. Bilimdi bekitý.
«Suraq – jaýap» - ádisi. Ótilgen taqyryp boıynsha suraqqa jaýap bere otyryp, uıymshyldyqqa, birlese jumys jasaýǵa jumystanady.
«Bes jol óleń / Senkveın»- ádisi boıynsha bilim alýshynyń qanshalyqty taqyrypty meńgergendigin anyqtaýǵa bolady. Bilim alýshylar alǵan aqparattaryn túıindep aıtýǵa, ózderiniń oılaryn az sózben, naqty jetkizýge jumystanady.
«Ystyq oryndyq» - ádisi. Ótilgen taqyrypty qanshalyqty meńgergendigin anyqtaý maqsatynda, sabaqty jaqsy meńgerdim degen bilim alýshy shyǵyp, ystyq oryndyqqa otyrady, osy bilim alýshyǵa ótken taqyryp boıynsha suraqtar qoıylady.
İÚ. Úıge tapsyrma. Jańa latyn álipbıi týraly oı - pikirlerin jazyp kelý.
V. Baǵalaý.
«Telegramma»- ádisi. Bilim alýshylar búgingi kúni alǵan áserin nemese óz suraqtaryn stıkerge jazyp konvertke jabystyrady. Bul suraqtar men usynystar kelesi sabaqtyń basynda talqylanady.
Atyraý oblysy, Maqat aýdany,
«Maqat munaı jáne gaz tehnologıalyq koleji» KMQK
qazaq tili jáne ádebıeti pán oqytýshysy
Ahatova Mereke Qusymqyzy
Tóte jazý. Qazaqtyń tuńǵysh álipbıi. júkteý
You Might Also Like
-
5 sanyna kóbeıtý jáne bólý kestesin qurastyrý.
