InfoHub Logo

Taqyryby: Uryqtyń damýy (prezentasıasymen)
Sabaqtyń maqsaty: Uryqtyń damýynyń negizgi kezeńderi týraly, júktilik kezeń týraly túsindirý.
Sabaqtyń mindeti.
Bilimdiligi: oqýshylarǵa adamnyń jynyspen kóbeıýiniń erekshelikteri, jynys bezderiniń qurylysy jáne jynys jasýshalary týraly túsinik berý; Uryqtyq kezeńnen bastap, dúnıege kelgenge deıingi kezeńder jaıynda bilimderin nyǵaıtý; Oqýshylardyń bilimin naqtylap, óz betimen izdenýge jeteleý jáne jan - jaqty oılaý qabiletterin jetildirý.
Damytýshylyǵy: uryqtyń damýy týraly oqyta kele, oqýshylardyń taldaý, oılaý, salystyrý, qorytyndylaý qabiletterin damytý
Tárbıeliligi: Uryqtaný kezinde qursaqtaǵy nárestege durys tamaqtaný, juqpaly aýrýlardyń aldyn alý, taza aýada tynyǵý týraly túsinikterdi bere otyryp, sanıtarlyq – gıgıenalyq daǵdysyn qalyptastyrý. Salaýatty ómir súrýge tárbıeleý.
Sabaq túri: aralas
Ádisi: Aýyzsha, jazbasha, suraq – jaýap, toppen jumys, modýldik tehnologıasynyń elementterin paıdalaný.
Qural – jabdyqtar: «jynys músheleri» kestesi, «uryqtaný» vıdeo kórinisi, oqýlyqtaǵy sýretter, ınteraktıvti taqta, tirek - syzba, úlestirmeli qıma qaǵazdar,

İ. Uıymdastyrý kezeńi.
1. Oqýshylarmen amandasyp,
2. Joq oqýshylardy túgendeý,
3. Zeıinderin sabaqqa aýdarý.
Paıǵambarymyz Muhammed bilim alýdyń 4 jolyn nusqaǵan:
1. Jazyp úırený
2. Kórip úırený
3. Oqyp úırený
4. Surap úırený
Al bizdiń sabaǵymyz da 4 baǵytta júrgizilmek
1. Oı qozǵaý (neni bilemiz?)
2. İzdený ( neni bilgimiz keledi?)
3. Oı qorytý (neni bildik?)
4. Oı damytý

İİ. Úı tapsyrmasyn suraý kezeńi. «Oı qozǵaý» (neni bilemiz?)
1. Organıkalyq dúnıede kóbeıýdiń qandaı túrleri bar?

İİİ. Jańa sabaq: İzdený ( neni bilgimiz keledi?)
Uryq jeke damý prosesinde birden adamǵa uqsamaıdy. Uryqta alǵashynda bizdiń arǵy tegimizge tán kóptegen belgiler (uzyn quıryq, jelbezek sańylaýy, t. b) paıda bolady. Uryq damýynyń úshinshi aptasynyń sońynda deneniń keıbir jeke bólikteri áli de damymaıdy. Tórtinshi aptada uryqtyń uzyndyǵy 3 mm bolady. Aıaq – qol nyshany, qulaq, kóz, muryn nyshany baıqalady. Keıinirek uryqtyń júregi soǵyp, aıaq - qoldary damı bastaıdy. Bul kezde uryq ósip. Onyń uzyndyǵy 15 mm - deı bolady.
Uryqtyń damý kezeńi: dene qurylymy jetinshi, segizinshi aptada qalyptasady. Damýdyń bul kezeńinde keýde qýysy, qaryn, bas, muryn, kóz, qulaq ajyratylady. Uryq 2, 5 sm – ge jetedi. Aıaq - qoldaryndaǵy saýsaqtary ajyratylady. Damýdyń osy ýaqytynan bastap, uryq sharana dep atalady. Ári qaraı damý kezinde dene bólikterine baılanysty keıbir ózgerister baıqalady.
Júktilik: uryqtanýdan bastap náreste týylǵanǵa deıingi kez júktilik dep atalady. Ananyń 280 táýlikke sozylǵan fızıologıalyq jaǵdaıy – júktilik náresteniń týylýymen aıaqtalady. Júktilik kezinde analyq bezden gormondardyń bólinýi artady. Osyǵan baılanysty sút bezderi úlkeıip, jatyrdyń massasy men mólsheri ulǵaıady, arterıalyq qysym joǵarlaıdy, qan quramy ózgeredi. Uryqtyń qańqasy men júıke júıesin qalyptastyrýǵa qajet zat almasý kúsheıedi, sý ishýdiń qajetsinýi artady.
Uryqtyń qajetti qorektik zattarmen qamtamasyz etý ana organızmine úlken salmaq salady jáne eger ana aýrý bolsa nemese durys tamaqtanbasa, onyń densaýlyǵy buzylýy múmkin. Bul – ana úshin óte jaýapty kezeń. Ol óz densaýlyǵyn kútip, durys tamaqtanyp, qajetti gıgıenalyq talaptardy saqtap, medısınalyq baqylaýda bolýy kerek.
Júkti áıelge spırttik ishimdik ishýge, temeki tartýǵa, múlde bolmaıdy. Óıtkeni spırttik ishimdik pen nıkotın uryq joldas arqyly ótip, uryq qanyna túsip, dene kemistigi men psıhıkasynyń buzylýyna áser etetin ózgerister týǵyzady. Júktilik kezinde dárini dárigerdiń baqylaýymen ishý kerek. 7 - 8 saǵat uıyqtaý, taza aýada serýendeý, úırenshikti jeńil jumystardy jasaý, keń ári jyly kıim kıý, t. b. júkti áıelge qoıylatyn talaptarǵa jatady. Júktilik kezeńniń basynda áıel psıhıkasy óte názik: ashýshań bolyp, uıqysy buzylady. Júktiliktiń ekinshi jartysynda áıel salmaqty bolyp, analyq sezimi qalyptasa bastaıdy.
Júktilik – kúrdeli fızıologıalyq proses. Sondyqtan úıde, jumysta, kóshede, qoǵamdyq oryndar men kólikte aınalasyndaǵylar júkti áıelge qamqorlyq kórsetýi tıis. Qoǵamdyq kólikte oryn berip, aýyr júgin kóterisip, kómektesý qajet.
Júktilik merzimi aıaqtalǵanda, áıel bosanady. Bosaný kezinde jatyr qabyrǵasy jıyrylyp, uryqty syrtqa qaraı jyljyta otyryp, qatty aýyrtatyn tolǵaq bastalady. Náreste týylǵannan keıin kindigin kesip baılaıdy. Ana organızminen bólingen bala óz betinshe tynys alýǵa kirisedi. Jańa týǵan bala qanynda jınaqtalǵan kómirqyshqyl gazy tynys alý ortalyǵyn qozdyrady. Qozý tynys alý bulshyq etterine beriledi de, olardyń jıyrylýynan alǵashqy tynys alý júzege asady. Bul jańa týǵan náresteniń óz betinshe tynys alýynyń bastamasy bolyp tabylady.

İV. Bilimdi qorytyndylaý: Oı qorytý (neni bildik?) «Mal tabar»

1. sáıkestendirý testi.
4 aptaly uryqta neler damı bastaıdy (qulaq, kóz, muryn nyshany)
8 shi aptada uryqtyń uzyndyǵy (2, 5 sm)
Qaı kezde uryq sharana dep atalady (8 shi aptada)
Ana qursaǵynda náreste neshe kún jatady (280)

2. bıologıalyq dıktant.
Uryqtanýdan bastap náreste týylǵanǵa deıingi kez............(júktilik) dep atalady. Júkti áıelge................ (spırttik ishimdik ishýge, temeki tartýǵa), múlde bolmaıdy........(7 - 8) saǵat uıyqtaý, taza aýada serýendeý, úırenshikti jeńil jumystardy jasaý, keń ári jyly kıim kıý, t. b. júkti áıelge qoıylatyn.............. (talaptarǵa) jatady.

3. sýretter syr shertedi.
Taqtada qaı kezeńde qandaı músheler damıdy sáıkes sýretterdi tańdaý.

4. «Baǵdarsham» kabıneti Aýyryp em izdegenshe....?
Qyzyl (slaıd.........)
Eseptep shyǵar
Júkti áıeldiń qursaǵyndaǵy nárestege 20 apta bolǵan, sonda qursaqtaǵy náreste neshe aılyq? (5)
Sary (slaıd......)
Zıandy ádetterden aýlaq bolý úshin júkti áıelderge jarnama qurastyrý.
Jasyl (slaıd.....)
Joldastaryńdy salaýatty ómir – saltyna shaqyr.
Sýretterdiń ishinen zıandy zattardy tabý.

V. Baǵalaý. Qaı top kóp aq bota jınasa sol top óte jaqsy degen baǵaǵa ıe bolady.
Vİ. Úıge Kesteni aıaqtaý. «Oı damytý»
«Janýarlar dúnıesi men adamdardyń júktilik kezderine slaıd jáne býklet jasap kelý»