Uıaly telefon. Zat esimniń kóptelýi
Pavlodar oblysy, Kachır aýdany,
Oktábr jalpy orta bilim berý
mektebiniń qazaq tili men ádebıeti
pániniń muǵalimi Mırmanova Laǵyl Baltabekqyzy
Sabaqtyń taqyryby: Uıaly telefon. Zat esimniń kóptelýi.
Sabaqtyń maqsaty:
a) Bilimdik: Zat esimniń túrlenýi týraly jalpy túsinik berý. Zat esimniń kóptelýin, onyń erekshelikterin meńgertý. Uıaly telefonnyń adam ómirine paıdasy men zıanyn bilý;
á) Damytýshylyq: Aýyzsha jáne jazbasha tildi damytý, qyzyǵýshylyǵyn arttyra otyryp, tanymdyq kózqarastaryn qalyptastyrý;
b) Tárbıelik: Óz elin, jerin, Otanyn súıýge, memlekettik tildi qurmetteýge, qoǵamdyq ortada ózin - ózi ustaýǵa tárbıeleý;
Kútiletin nátıjeler: Zat esimniń túrlenýi týraly jalpy túsinik alady. Zat esimniń kóptelýi men onyń erekshelikterin meńgeredi. Uıaly telefonnyń adam ómirine paıdasy men zıanyn biledi.
Sabaqtyń túri: jańa sabaq
Sabaqtyń ádis - tásilderi: sergitý sáti (Oqýshylardy jas erekshelikterine sáıkes oqytý men oqý), klaster, ereje shyǵarý ( Synı turǵydan oılaýǵa úıretý), toppen jumys (qalaı oqý kerektigin úıretý), rólge bólý (Talantty jáne daryndy balalarmen jumys), demonstrasıa (Aqparattyq tehnologıalardy qoldaný) «Bir sózben» ádisi (Oqý úshin baǵalaý jáne oqytý úshin baǵalaý)
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, kespe qaǵazdar, marker, stıker, baǵalaý paraqtary, flıpchart
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý bólimi
- Oqýshylarmen amandasý
Trenıń «Meni tany»
Sheńberge turyp, óz esimin aıtady oǵan qosa esimi qaı áripten bastalsa soǵan sáıkes sóz aıtady. Ásem ádemi
- Kezekshiniń málimeti
II. Úı tapsyrmasyn tekserý
«Akvarıýmdaǵy altyn balyq» ádisi boıynsha úı tapsyrmasyn aıtqyzamyn. «Akvarıýmdaǵy altyn balyq» ádisi boıynsha sheńber jasap otyrady. Ortaǵa bir oqýshy shyǵyp, úı tapsyrmasyn oqıdy. Basqa oqýshylar oǵan suraqtar beredi. Jaýap bere almasa ózderi aıtady.
Zat esimniń septikteri jáne suraqtary men jalǵaýlaryn aıtyp, mysal keltirý kerek
«Oıynshyqty qaǵyp al, jaýabyn tez taýyp al!» oıyny
1. Zat esim degenimiz ne, suraqtary?
2. Zat esim tulǵasyna qaraı neshege bólinedi?
3. Negizgi zat esim degenimiz ne?
4. Týyndy zat esim degenimiz ne?
5. Jalpy esim degenimiz ne? Mysaly:
6. Jalqy esim degenimiz ne? Mysaly:
Psıhologıalyq daıyndyq:
Shattyq sheńberi:
Kóterińki kóńilmenen
Shattanaıyq bárimiz
Kóńildi etip sabaqty da
Ótkizeıik qane biz!
Qaıyrly kún, álem!
Qaıyrly kún, aspan!
Qaıyrly kún, sen!
Qaıyrly kún, men!
Qaıyrly kún, muǵalim!
Qaıyrly kún, qonaqtar!
- Búgingi sabaǵymyz erekshe, bizge qonaqtar kelipti.
«Kelgenshe qonaq uıalady,
Kelgen soń úı ıesi uıalady» demekshi, biz uıatqa qalmaýǵa tyrysaıyq. Senderdiń bilimdi de, zerek oqýshy ekenderińe kýá bolsyn!
- Men de senderge sáttilik tileımin.
Topqa bólý (Oqýshylardy eki topqa bólý). (Telefon túrleri boıynsha oqýshylar topqa bólinedi: SAMSUNG, NOKIO). Topta hatshy, jetekshi, kómekshi rólderi bólinip beriledi. Topta top basshysy taǵaıyndalady.
İİİ. Jańa sabaq: Osy sýretterdiń birinshi árpin qurastyrý arqyly búgingi sabaǵymyzdyń taqyrybyn taýyp alamyz
Ia
Jańa sabaq.
a) Taqtada:
Jıyrma úshinshi jeltoqsan
Uıaly telefon.
Zat esimniń kóptelýi
Oqýshylarǵa teorıalyq bilim berý.
Zat esimdi túrlendiretin tulǵalar onyń jalǵaýlary bolyp tabylady. Jalǵaýlar, bir jaǵynan, ózi jalǵanǵan sózge belgili bir gramatıkalyq maǵyna ústese, sóıtip, zat esimniń sóz túrlendirý júıesiniń bir kórinisi bolyp tabylsa, ekinshi jaǵynan, ózi jalǵanǵan sózdi ekinshi bir sózben baılanystyrady. Qazaq tilinde jalǵaý tórt túrli: kóptik jalǵaý, táýeldik jalǵaý, septik jalǵaý jáne jiktik jalǵaý.
Zat esim negizinen kópteledi, táýeldenedi jáne septeledi. Tek adamǵa baılanysty, adamǵa qatysty zat esimder ǵana jiktele alady. Mysaly: men bala - myn, sen bala - syń, siz bala - siz, ol bala. Keıde salystyrý úshin adam máninde qoldanylǵan zat esimder de jikteledi. Mysaly: Men asqar taýmyn, Sen tóbesiń, Sen temirsiń, Men kómirmin, eritkeli kelgenmin.
Kóptik jalǵaý alty túrli: - lar, - ler, - dar, - der, - tar, - ter. Sózge (zat esimge) úndestik zańy boıynsha osylardyń bireýi jalǵanyp, zattyń kóptigin bildiredi. Mysaly: oqýshy - lar, úı - ler, qyz - dar, mektep - ter t. b.
Kóptik jalǵaý ózi jalǵanǵan sóz zattyń tek kóptigin ǵana emes sonymen birge sol zat kópke ortaq ekenin de bildiredi. Mysaly: úılerińe qaıtyńdar, qonaqtar shaılaryn ishti degende, úıdiń, shaıdyń kóptigi emes sol zattarǵa qatysty bolyp turǵan adamdar (sender jáne qonaqtar) kóp ekenin, sol kisiniń kóptigin emes, onyń qasynda kóp kisi bar ekenin kórsetedi. Mysaly: Zeınepter áli esik aldynda tur degende Zeıneptiń kóptigi emes, Zeınep jáne onyń qasynda birneshe adam bar ekendigi týraly oı jınaqtaý túrinde berilip tur.
Eskertý: Leksıkalyq maǵynasy kóptik uǵymdy bildiretin sózderge kóptik jalǵaýy jalǵanbaıdy: mal, munaı, gaz, tary t. b.
İİ. Negizgi bólim.
1 - tapsyrma. Uıaly telefon degenimiz ne? Erejesin shyǵarý. Ár top basshysy shyǵyp qorǵaıdy. Oqýshylardyń jaýaby men sózdik jaýaby
salystyrylady. Ýıkıpedıa — ashyq ensıklopedıasynan alynǵan málimet
Uıaly telefon — radıojeli arqyly baılanys jasaýǵa arnalǵan qural.
2 - tapsyrma. Kóptik jalǵaýlaryn jalǵap, kóptelmeıtin zat esimder taýyp dápterge jazyp, daýystap oqyp shyǵý.
Munaı, pyshaq, balyq, mys, tamaq, dáriger, kómir, oqýshy, qonaq, qus, mal, aýdan, qala, el, dastan, adam, sý, qalam, mátin, ýran, maqal, qarǵa, ózen, jún, óleń, toı, kún, kól, dápter, maqta, sen, septik, keste, altyn, taqta, astyq.
3 - tapsyrma. Telefonnyń paıdasy men zıany qandaı? dep 1 top paıdasy bar ekendigin, 2 top zıandy ekendigin flıpchart arqyly qorǵaýlary kerek.
Sergitý sáti: Kóńildi kún
4 - tapsyrma. «Túıindi sózder» tapsyrmasynda oqýshylarǵa sózder men sóz tirkesteri ǵana beriledi. Oqýshylar berilgen sózderden áńgime qurastyrý kerek.
Oıdy jetkizýdiń san túrli tásili bar. Olardyń qatarynda hat jazý, teledıdar, radıo, kompúter jáne taǵy basqa qarym - qatynas túri bar.
Baılanysýdaǵy basty maqsat - basqalarǵa óziń týraly, oı - pikiriń týraly aqparat berý, habarlama jiberý. Baılanystyń arqasynda alysta turatyn týystarymyz ben dostarymyzdyń hal - jaǵdaıyn bilip otyramyz.
1. Mátin boıynsha 5 suraq qurastyrý.
2. Mátinge jospar qurastyrý.
3. Mátinge at qoıý.
İV. Bekitý bólimi
Suraqtar qoıý arqyly bekitý..
1. Uıaly telefonnyń adam densaýlyǵyna zıandylyǵyn bilesiz be?
2. Adam qansha ýaqyt uıaly telefonmen sóılese alady?
3. Uıaly telefon qandaı aýrýlarǵa dýshar etýi yqtımal?
4. Uıaly telefon qandaı dene múshelerine zıandy áser etedi?
5. Uıaly telefonnyń zıandylyǵyn qalaı bilýge bolady?
V. Úıge tapsyrma
1. Óz uıaly telefondaryńnyń markasy týraly jarnama daıyndaý.
2. Dıalog qurastyrý. Basqa qaladaǵy týystarymen, dostaryna uıaly telefon arqyly qońyraý shalý.
Vİ. Baǵalaý bólimi
Sabaqqa qatysqan oqýshylardy baǵalaý
Vİİ. Sabaqty qorytyndylaý
Sabaqty qorytý. «Bir sózben» ádisi - Oqýshylar ózderine berilgen 12 sózdiń ishinen, ózderiniń búgingi sabaqtaǵy jaǵdaıyn sıpattaıtyndaı 3 sózdi tańdap aıtady.
*Tózimsizdik, *Ashý, * Qýanysh, * Nemquraılylyq,*Qanaǵattaný, *Shabyt,
*Zerigý,* Alańdaý, * Tynyshtyq, * Senimdilik, * Senimsizdik, *Rahattaný.
Baǵalaý. Eki juldyz, bir tilek. Ár top ózara birin - biri baǵalaıdy.
Oktábr jalpy orta bilim berý
mektebiniń qazaq tili men ádebıeti
pániniń muǵalimi Mırmanova Laǵyl Baltabekqyzy
Sabaqtyń taqyryby: Uıaly telefon. Zat esimniń kóptelýi.
Sabaqtyń maqsaty:
a) Bilimdik: Zat esimniń túrlenýi týraly jalpy túsinik berý. Zat esimniń kóptelýin, onyń erekshelikterin meńgertý. Uıaly telefonnyń adam ómirine paıdasy men zıanyn bilý;
á) Damytýshylyq: Aýyzsha jáne jazbasha tildi damytý, qyzyǵýshylyǵyn arttyra otyryp, tanymdyq kózqarastaryn qalyptastyrý;
b) Tárbıelik: Óz elin, jerin, Otanyn súıýge, memlekettik tildi qurmetteýge, qoǵamdyq ortada ózin - ózi ustaýǵa tárbıeleý;
Kútiletin nátıjeler: Zat esimniń túrlenýi týraly jalpy túsinik alady. Zat esimniń kóptelýi men onyń erekshelikterin meńgeredi. Uıaly telefonnyń adam ómirine paıdasy men zıanyn biledi.
Sabaqtyń túri: jańa sabaq
Sabaqtyń ádis - tásilderi: sergitý sáti (Oqýshylardy jas erekshelikterine sáıkes oqytý men oqý), klaster, ereje shyǵarý ( Synı turǵydan oılaýǵa úıretý), toppen jumys (qalaı oqý kerektigin úıretý), rólge bólý (Talantty jáne daryndy balalarmen jumys), demonstrasıa (Aqparattyq tehnologıalardy qoldaný) «Bir sózben» ádisi (Oqý úshin baǵalaý jáne oqytý úshin baǵalaý)
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, kespe qaǵazdar, marker, stıker, baǵalaý paraqtary, flıpchart
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý bólimi
- Oqýshylarmen amandasý
Trenıń «Meni tany»
Sheńberge turyp, óz esimin aıtady oǵan qosa esimi qaı áripten bastalsa soǵan sáıkes sóz aıtady. Ásem ádemi
- Kezekshiniń málimeti
II. Úı tapsyrmasyn tekserý
«Akvarıýmdaǵy altyn balyq» ádisi boıynsha úı tapsyrmasyn aıtqyzamyn. «Akvarıýmdaǵy altyn balyq» ádisi boıynsha sheńber jasap otyrady. Ortaǵa bir oqýshy shyǵyp, úı tapsyrmasyn oqıdy. Basqa oqýshylar oǵan suraqtar beredi. Jaýap bere almasa ózderi aıtady.
Zat esimniń septikteri jáne suraqtary men jalǵaýlaryn aıtyp, mysal keltirý kerek
«Oıynshyqty qaǵyp al, jaýabyn tez taýyp al!» oıyny
1. Zat esim degenimiz ne, suraqtary?
2. Zat esim tulǵasyna qaraı neshege bólinedi?
3. Negizgi zat esim degenimiz ne?
4. Týyndy zat esim degenimiz ne?
5. Jalpy esim degenimiz ne? Mysaly:
6. Jalqy esim degenimiz ne? Mysaly:
Psıhologıalyq daıyndyq:
Shattyq sheńberi:
Kóterińki kóńilmenen
Shattanaıyq bárimiz
Kóńildi etip sabaqty da
Ótkizeıik qane biz!
Qaıyrly kún, álem!
Qaıyrly kún, aspan!
Qaıyrly kún, sen!
Qaıyrly kún, men!
Qaıyrly kún, muǵalim!
Qaıyrly kún, qonaqtar!
- Búgingi sabaǵymyz erekshe, bizge qonaqtar kelipti.
«Kelgenshe qonaq uıalady,
Kelgen soń úı ıesi uıalady» demekshi, biz uıatqa qalmaýǵa tyrysaıyq. Senderdiń bilimdi de, zerek oqýshy ekenderińe kýá bolsyn!
- Men de senderge sáttilik tileımin.
Topqa bólý (Oqýshylardy eki topqa bólý). (Telefon túrleri boıynsha oqýshylar topqa bólinedi: SAMSUNG, NOKIO). Topta hatshy, jetekshi, kómekshi rólderi bólinip beriledi. Topta top basshysy taǵaıyndalady.
İİİ. Jańa sabaq: Osy sýretterdiń birinshi árpin qurastyrý arqyly búgingi sabaǵymyzdyń taqyrybyn taýyp alamyz
Ia
Jańa sabaq.
a) Taqtada:
Jıyrma úshinshi jeltoqsan
Uıaly telefon.
Zat esimniń kóptelýi
Oqýshylarǵa teorıalyq bilim berý.
Zat esimdi túrlendiretin tulǵalar onyń jalǵaýlary bolyp tabylady. Jalǵaýlar, bir jaǵynan, ózi jalǵanǵan sózge belgili bir gramatıkalyq maǵyna ústese, sóıtip, zat esimniń sóz túrlendirý júıesiniń bir kórinisi bolyp tabylsa, ekinshi jaǵynan, ózi jalǵanǵan sózdi ekinshi bir sózben baılanystyrady. Qazaq tilinde jalǵaý tórt túrli: kóptik jalǵaý, táýeldik jalǵaý, septik jalǵaý jáne jiktik jalǵaý.
Zat esim negizinen kópteledi, táýeldenedi jáne septeledi. Tek adamǵa baılanysty, adamǵa qatysty zat esimder ǵana jiktele alady. Mysaly: men bala - myn, sen bala - syń, siz bala - siz, ol bala. Keıde salystyrý úshin adam máninde qoldanylǵan zat esimder de jikteledi. Mysaly: Men asqar taýmyn, Sen tóbesiń, Sen temirsiń, Men kómirmin, eritkeli kelgenmin.
Kóptik jalǵaý alty túrli: - lar, - ler, - dar, - der, - tar, - ter. Sózge (zat esimge) úndestik zańy boıynsha osylardyń bireýi jalǵanyp, zattyń kóptigin bildiredi. Mysaly: oqýshy - lar, úı - ler, qyz - dar, mektep - ter t. b.
Kóptik jalǵaý ózi jalǵanǵan sóz zattyń tek kóptigin ǵana emes sonymen birge sol zat kópke ortaq ekenin de bildiredi. Mysaly: úılerińe qaıtyńdar, qonaqtar shaılaryn ishti degende, úıdiń, shaıdyń kóptigi emes sol zattarǵa qatysty bolyp turǵan adamdar (sender jáne qonaqtar) kóp ekenin, sol kisiniń kóptigin emes, onyń qasynda kóp kisi bar ekenin kórsetedi. Mysaly: Zeınepter áli esik aldynda tur degende Zeıneptiń kóptigi emes, Zeınep jáne onyń qasynda birneshe adam bar ekendigi týraly oı jınaqtaý túrinde berilip tur.
Eskertý: Leksıkalyq maǵynasy kóptik uǵymdy bildiretin sózderge kóptik jalǵaýy jalǵanbaıdy: mal, munaı, gaz, tary t. b.
İİ. Negizgi bólim.
1 - tapsyrma. Uıaly telefon degenimiz ne? Erejesin shyǵarý. Ár top basshysy shyǵyp qorǵaıdy. Oqýshylardyń jaýaby men sózdik jaýaby
salystyrylady. Ýıkıpedıa — ashyq ensıklopedıasynan alynǵan málimet
Uıaly telefon — radıojeli arqyly baılanys jasaýǵa arnalǵan qural.
2 - tapsyrma. Kóptik jalǵaýlaryn jalǵap, kóptelmeıtin zat esimder taýyp dápterge jazyp, daýystap oqyp shyǵý.
Munaı, pyshaq, balyq, mys, tamaq, dáriger, kómir, oqýshy, qonaq, qus, mal, aýdan, qala, el, dastan, adam, sý, qalam, mátin, ýran, maqal, qarǵa, ózen, jún, óleń, toı, kún, kól, dápter, maqta, sen, septik, keste, altyn, taqta, astyq.
3 - tapsyrma. Telefonnyń paıdasy men zıany qandaı? dep 1 top paıdasy bar ekendigin, 2 top zıandy ekendigin flıpchart arqyly qorǵaýlary kerek.
Sergitý sáti: Kóńildi kún
4 - tapsyrma. «Túıindi sózder» tapsyrmasynda oqýshylarǵa sózder men sóz tirkesteri ǵana beriledi. Oqýshylar berilgen sózderden áńgime qurastyrý kerek.
Oıdy jetkizýdiń san túrli tásili bar. Olardyń qatarynda hat jazý, teledıdar, radıo, kompúter jáne taǵy basqa qarym - qatynas túri bar.
Baılanysýdaǵy basty maqsat - basqalarǵa óziń týraly, oı - pikiriń týraly aqparat berý, habarlama jiberý. Baılanystyń arqasynda alysta turatyn týystarymyz ben dostarymyzdyń hal - jaǵdaıyn bilip otyramyz.
1. Mátin boıynsha 5 suraq qurastyrý.
2. Mátinge jospar qurastyrý.
3. Mátinge at qoıý.
İV. Bekitý bólimi
Suraqtar qoıý arqyly bekitý..
1. Uıaly telefonnyń adam densaýlyǵyna zıandylyǵyn bilesiz be?
2. Adam qansha ýaqyt uıaly telefonmen sóılese alady?
3. Uıaly telefon qandaı aýrýlarǵa dýshar etýi yqtımal?
4. Uıaly telefon qandaı dene múshelerine zıandy áser etedi?
5. Uıaly telefonnyń zıandylyǵyn qalaı bilýge bolady?
V. Úıge tapsyrma
1. Óz uıaly telefondaryńnyń markasy týraly jarnama daıyndaý.
2. Dıalog qurastyrý. Basqa qaladaǵy týystarymen, dostaryna uıaly telefon arqyly qońyraý shalý.
Vİ. Baǵalaý bólimi
Sabaqqa qatysqan oqýshylardy baǵalaý
Vİİ. Sabaqty qorytyndylaý
Sabaqty qorytý. «Bir sózben» ádisi - Oqýshylar ózderine berilgen 12 sózdiń ishinen, ózderiniń búgingi sabaqtaǵy jaǵdaıyn sıpattaıtyndaı 3 sózdi tańdap aıtady.
*Tózimsizdik, *Ashý, * Qýanysh, * Nemquraılylyq,*Qanaǵattaný, *Shabyt,
*Zerigý,* Alańdaý, * Tynyshtyq, * Senimdilik, * Senimsizdik, *Rahattaný.
Baǵalaý. Eki juldyz, bir tilek. Ár top ózara birin - biri baǵalaıdy.
You Might Also Like
-
Muǵalim: elimiz táýelsizdik alǵannan beri Naýryz meıramyn aıryqsha ótkizip keledi. Naýryzdyń 22 - shi juldyzynda kún menen tún teńeledi. Qys ótip, kóktem kelip, mal tóldeıdi. Bar tirshilik jandanyp, a...
