Halyq ólshemderi
Sabaqtyń taqyryby: Halyq ólshemderi
Sabaqtyń maqsaty: Halyq tájirıbesindegi zattyń uzyndyǵy men syıymdylyǵyn saýsaqpen ólsheý joldary jaıynda túsindirý. Shákirtter boıyna halqymyzdyń qadir - qasıetin sińirtip, ata - babasynyń tynys tirshiliginen habardar etip, este saqtaýǵa tárbıeleý.
Kórnekiligi: Qazaqsha uzyndyq, syıymdylyq ólshemderin ólsheý úshin paıdalanǵan ádisterdi beıneleıtin sýretter; metrlik, lıtr ydysy. Tuz, bıdaı, kúrish.
Tárbıe saǵatynyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi.
- Balalar, búgin biz burynǵy atalarymyzdyń ózi ómir súrgen dáýirde, ózderiniń kúndelikti turmys - tirshiligindegi zattardy alyp, berý jáne qajetine paıdalaný úshin uzyndyqty, syıymdylyqty qalaı paıdalanylǵanyn týrýly tanysamyz.
Buryn qazirgideı uzyndyqty ólsheıtin daıyn metrlik, syıymdylyqty ólsheıtin l, metrólsheýish quraldary kóp bolmaǵan, bolsa da kóp adamdar túsine bilmegen. Sondyqtan kóz, qol, saýsaq mólsherlerimen zattardy dál ólshep otyrǵan. Qazaq halqyna ortaq ólsheýishterge jalpy halyq sengen jáne túsingen. Biz sol ólshemderge kóz jetkizýimiz kerek. Mysaly: Úlkender bes saýsaqty qalaı ataǵan?
«Akterlik sheberlikti kórsetý» oıyny:
Bir oqýshy saýsaǵyn kórsetip otyryp ataıdy.
Oqýshy:
1. Bas barmaq.
2. Suq saýsaq.
3. Ortan saýsaq.
4. Aty joq saýsaq.
5. Shynashaq.
- Durys.
- Al, osy saýsaqtar birdeı me?
- Joq
- Nege?
- Bilmeımiz.
- Endeshe bes saýsaq týraly halyqtyń ańyzyn áńgimelep bereıin. Eń alǵashqyda birdeı bolyp jaratylypty. Bastary bir qosylǵanda bas barmaq basqalarǵa qarap:
- Urlyq jasaımyz ba?- depti
Suq saýsaq onyń sózin qoldap,
- Jasasaq, jasaıyq - depti.
Ortan saýsaq:
- Qudaıdan qoryqpaısyńdar ma?- depti.
Aty joq saýsaq
- Qudaı ne qylar deısiń?- depti.
Sonda shynashaq: Alaıyq ta qashaıyq, urlaıyq ta soıaıyq - depti shydamsyzdana.
Saýsaqtardyń osy aıtqandaryn jaratýshy qudaı estip, olardy ár túrli etip jaratqan eken.
Keıde ómirde adamdardyń is - áreketi, qadir - qasıetin baǵalap, basqamen salystyrǵanda «bes saýsaq birdeı emes» degen sózdi mátel esebinde úlkender jıi aıtyp otyrady.
- Balalar, matematıka sabaǵynda uzyndyq ólshemderin óttińder, atańdarshy.
- Mılımetr, santımetr, metr, desımetr.
- Durys, al salmaq ólsheýishteri qandaı?
- Gram, kılogramm, sentner, tonna.
- Balalar, ertede kóshpeli qazaq halqynyń turmysynda syzǵysh, metrlik, tarazy bolmaǵan.
Mine, sondyqtan olar ólshem birlik retinde saýsaqtardy paıdalanǵan.
Qazaqsha uzyndyq ólshemderin bylaı ataǵan.
1. Eli.
2. Súıem.
3. Synyq súıem.
4. Qarys súıem.
5. Qarys.
6. Tutam.
Qazaqsha uzyndyq ólshemderine jeke - jeke toqtalaıyq.
1 - oqýshy: Eli – saýsaqtyń kóldeneń qalyndyǵy.
2 - oqýshy: Synyq súıem - bas barmaq pen suq saýsaqtyń býyny búgilip baryp belgilenetin ólshem. Bir súıemnen tórtten úsh bóligi.
3 - oqýshy: Súıem - bas barmaqpen suq saýsaq aralyǵyndaǵy ólshem.
4 - oqýshy: Qarys súıem - bas barmaq pen ortan saýsaqtyń aralyq mólsheri.
5 - oqýshy: Qarys - bas barmaq pen shynashaqtyń aralyq mólsheri.
6 - oqýshy: Tutam - bes saýsaqpen tutqandaǵy kólemge shamalas tórt elige teń uzyndyq.
- Durys. Mysaly: pisip turǵan sútti muzdaı jerge qoısa, qaımaq betine jınalady, úlkender ony bir eli qaımaq jınaldy deıdi. Al, matematıkadaǵy uzyndyq ólshemi boıynsha aıtsaq 1sm. Qaımaq jınaldy der edik.
Kishkentaı alasa boıly adamdy bir qarys dep tilge tıek etedi, Sonymen birge tájrıbesin syıymdylyq ólshemderin bylaı ataǵan:
7 - oqýshy: Shymshym - usaq zatty bas barmaq jáne suq saýsaqpen qosyp alǵandaǵy ólshem.
8 - oqýshy: Shókim - usaq zatty úsh saýsaqtyń ushymen qysyp alǵandaǵy ólshem.
9 - oqýshy: Bir ýys - qol saýsaqtaryn jymdastyra búkkendegi ólshem.
10 - oqýshy: Qos ýys - qos qoldyń saýsaqtaryn birge jumdastyra búkkendegi ólshem. Kesedegi turǵan tuzdy ólshep kórsetý.
Tamaqtyń bir shymshym tuzy kem. Birshókim tuzy kem.
Bıdaı: Bir ýys bıdaıdy taýyqqa shash. Qos ýys shash.
«Kim kóregen»oıyny:
Syıymdylyq - ólshemderin sýret boıynsha balalardyń ózderine oryndatý.
- Balalar, búgin sender ata - babalarymyzdyń uzyndyq ólsheýishteri jáne syıymdylyq ólshemderin qalaı paıdalanǵandyǵymen tanystyńdar.
11 - oqýshy: Bes saýsaq.
Bas barmaǵym baýǵa bardy,
Suq saýsaǵym sýǵa bardy,
Ortan saýsaq oraq oryp,
Aty joǵym aǵash jardy,
Jumsamapty alaqanym
Tek shynashaq balapanyn.(On saýsaq)
«Zeńger kóktem» ánine salyp tórt oqýshyǵa oryndatý.
1. Jalǵyz saýsaq tipti de
Ustaı almas jipti de.
2. Eki saýsaq birikti,
Ine qolǵa ilikti.
3. Úsh saýsaǵym oramdy,
Júgirtedi qalamdy.
4. Ónerli eken on saýsaq,
Qalam jazsaq, jol salsaq.
Qorytyndy: «Sóz jumbaqty, kim tappaq»oıyny:
Kóldenen: 1. Shókim. 2. Eli. 3. Shymshyq. 4. Súıem. 5. Tutam.
Tiginen: 1. Ólshem.
Sonymen qoryta kelgende qol, saýsaqtyń adam úshin atqaratyn qyzmeti óte kóp. Ony joǵarǵy synypqa barǵanda keńirek tanysasyńdar. Ázirge búgingi úırengenderińdi úıdegi otbasylaryńa, dostaryńa aıta júrińder.
Sabaqtyń maqsaty: Halyq tájirıbesindegi zattyń uzyndyǵy men syıymdylyǵyn saýsaqpen ólsheý joldary jaıynda túsindirý. Shákirtter boıyna halqymyzdyń qadir - qasıetin sińirtip, ata - babasynyń tynys tirshiliginen habardar etip, este saqtaýǵa tárbıeleý.
Kórnekiligi: Qazaqsha uzyndyq, syıymdylyq ólshemderin ólsheý úshin paıdalanǵan ádisterdi beıneleıtin sýretter; metrlik, lıtr ydysy. Tuz, bıdaı, kúrish.
Tárbıe saǵatynyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi.
- Balalar, búgin biz burynǵy atalarymyzdyń ózi ómir súrgen dáýirde, ózderiniń kúndelikti turmys - tirshiligindegi zattardy alyp, berý jáne qajetine paıdalaný úshin uzyndyqty, syıymdylyqty qalaı paıdalanylǵanyn týrýly tanysamyz.
Buryn qazirgideı uzyndyqty ólsheıtin daıyn metrlik, syıymdylyqty ólsheıtin l, metrólsheýish quraldary kóp bolmaǵan, bolsa da kóp adamdar túsine bilmegen. Sondyqtan kóz, qol, saýsaq mólsherlerimen zattardy dál ólshep otyrǵan. Qazaq halqyna ortaq ólsheýishterge jalpy halyq sengen jáne túsingen. Biz sol ólshemderge kóz jetkizýimiz kerek. Mysaly: Úlkender bes saýsaqty qalaı ataǵan?
«Akterlik sheberlikti kórsetý» oıyny:
Bir oqýshy saýsaǵyn kórsetip otyryp ataıdy.
Oqýshy:
1. Bas barmaq.
2. Suq saýsaq.
3. Ortan saýsaq.
4. Aty joq saýsaq.
5. Shynashaq.
- Durys.
- Al, osy saýsaqtar birdeı me?
- Joq
- Nege?
- Bilmeımiz.
- Endeshe bes saýsaq týraly halyqtyń ańyzyn áńgimelep bereıin. Eń alǵashqyda birdeı bolyp jaratylypty. Bastary bir qosylǵanda bas barmaq basqalarǵa qarap:
- Urlyq jasaımyz ba?- depti
Suq saýsaq onyń sózin qoldap,
- Jasasaq, jasaıyq - depti.
Ortan saýsaq:
- Qudaıdan qoryqpaısyńdar ma?- depti.
Aty joq saýsaq
- Qudaı ne qylar deısiń?- depti.
Sonda shynashaq: Alaıyq ta qashaıyq, urlaıyq ta soıaıyq - depti shydamsyzdana.
Saýsaqtardyń osy aıtqandaryn jaratýshy qudaı estip, olardy ár túrli etip jaratqan eken.
Keıde ómirde adamdardyń is - áreketi, qadir - qasıetin baǵalap, basqamen salystyrǵanda «bes saýsaq birdeı emes» degen sózdi mátel esebinde úlkender jıi aıtyp otyrady.
- Balalar, matematıka sabaǵynda uzyndyq ólshemderin óttińder, atańdarshy.
- Mılımetr, santımetr, metr, desımetr.
- Durys, al salmaq ólsheýishteri qandaı?
- Gram, kılogramm, sentner, tonna.
- Balalar, ertede kóshpeli qazaq halqynyń turmysynda syzǵysh, metrlik, tarazy bolmaǵan.
Mine, sondyqtan olar ólshem birlik retinde saýsaqtardy paıdalanǵan.
Qazaqsha uzyndyq ólshemderin bylaı ataǵan.
1. Eli.
2. Súıem.
3. Synyq súıem.
4. Qarys súıem.
5. Qarys.
6. Tutam.
Qazaqsha uzyndyq ólshemderine jeke - jeke toqtalaıyq.
1 - oqýshy: Eli – saýsaqtyń kóldeneń qalyndyǵy.
2 - oqýshy: Synyq súıem - bas barmaq pen suq saýsaqtyń býyny búgilip baryp belgilenetin ólshem. Bir súıemnen tórtten úsh bóligi.
3 - oqýshy: Súıem - bas barmaqpen suq saýsaq aralyǵyndaǵy ólshem.
4 - oqýshy: Qarys súıem - bas barmaq pen ortan saýsaqtyń aralyq mólsheri.
5 - oqýshy: Qarys - bas barmaq pen shynashaqtyń aralyq mólsheri.
6 - oqýshy: Tutam - bes saýsaqpen tutqandaǵy kólemge shamalas tórt elige teń uzyndyq.
- Durys. Mysaly: pisip turǵan sútti muzdaı jerge qoısa, qaımaq betine jınalady, úlkender ony bir eli qaımaq jınaldy deıdi. Al, matematıkadaǵy uzyndyq ólshemi boıynsha aıtsaq 1sm. Qaımaq jınaldy der edik.
Kishkentaı alasa boıly adamdy bir qarys dep tilge tıek etedi, Sonymen birge tájrıbesin syıymdylyq ólshemderin bylaı ataǵan:
7 - oqýshy: Shymshym - usaq zatty bas barmaq jáne suq saýsaqpen qosyp alǵandaǵy ólshem.
8 - oqýshy: Shókim - usaq zatty úsh saýsaqtyń ushymen qysyp alǵandaǵy ólshem.
9 - oqýshy: Bir ýys - qol saýsaqtaryn jymdastyra búkkendegi ólshem.
10 - oqýshy: Qos ýys - qos qoldyń saýsaqtaryn birge jumdastyra búkkendegi ólshem. Kesedegi turǵan tuzdy ólshep kórsetý.
Tamaqtyń bir shymshym tuzy kem. Birshókim tuzy kem.
Bıdaı: Bir ýys bıdaıdy taýyqqa shash. Qos ýys shash.
«Kim kóregen»oıyny:
Syıymdylyq - ólshemderin sýret boıynsha balalardyń ózderine oryndatý.
- Balalar, búgin sender ata - babalarymyzdyń uzyndyq ólsheýishteri jáne syıymdylyq ólshemderin qalaı paıdalanǵandyǵymen tanystyńdar.
11 - oqýshy: Bes saýsaq.
Bas barmaǵym baýǵa bardy,
Suq saýsaǵym sýǵa bardy,
Ortan saýsaq oraq oryp,
Aty joǵym aǵash jardy,
Jumsamapty alaqanym
Tek shynashaq balapanyn.(On saýsaq)
«Zeńger kóktem» ánine salyp tórt oqýshyǵa oryndatý.
1. Jalǵyz saýsaq tipti de
Ustaı almas jipti de.
2. Eki saýsaq birikti,
Ine qolǵa ilikti.
3. Úsh saýsaǵym oramdy,
Júgirtedi qalamdy.
4. Ónerli eken on saýsaq,
Qalam jazsaq, jol salsaq.
Qorytyndy: «Sóz jumbaqty, kim tappaq»oıyny:
Kóldenen: 1. Shókim. 2. Eli. 3. Shymshyq. 4. Súıem. 5. Tutam.
Tiginen: 1. Ólshem.
Sonymen qoryta kelgende qol, saýsaqtyń adam úshin atqaratyn qyzmeti óte kóp. Ony joǵarǵy synypqa barǵanda keńirek tanysasyńdar. Ázirge búgingi úırengenderińdi úıdegi otbasylaryńa, dostaryńa aıta júrińder.
You Might Also Like
-
Mamytbek Qaldybaev «Úlek» áńgimesi (prezentasıasymen)
