InfoHub Logo

Ońtústik Qazaqstan oblysy,
Arys aýdany,M. Shahanov atyndaǵy jalpy orta mektebi
Ózin - ózi taný jáne bıologıa pániniń ekinshi sanatty muǵalimi
Abılova Dınara Qasqarbekqyzy
“HHİ ǵasyr kóshbasshysy”
“Halyq pen halyqty, adam men adamdy teńestiretin nárse - Bilim”
(M. Áýezov)
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: daryndy oqýshylardy tabandylyqpen sheshim qabyldaýǵa, ony dáleldeýge baýlý.
Damytýshylyq: logıkalyq oılaý qabiletterin arttyrý.
Tárbıelik: qazaqtyń salt - dástúrin qurmetteýge, ósimdikterdi qorǵaýǵa, qorshaǵan ortany súıýge tárbıeleý.

Saıystyń kezeńderi:
1. “Báıge”
2. “Polıglot”
3. “Bárin bilgim keledi” oıyny
4. “Bıngo”
5. “Problemalyq suraqtar”
6. “Tapqyrlyq saıysy”
7. Qorytyndy.

“Báıge”
Eń úlken sútqorekti?
Aǵashtyń dińine tasqa jabysyp ósetin qyna?
Súlikten bólinetin zat?
Alkogolde óte jyldam erıtin zat.
Teri aýrýlaryn zertteıtin ǵylym.
Eń tez, jyldam ósetin ósimdik qalaı atalady?
Mádenı ósimdikterdi zerttegen orys ǵalymy?
Qurttardy zertteıtin ǵylym qalaı atalady?
Astyń qorytylýyn jyldamdatatyn zat.
Qandaǵy qanttyń mólsherin rettep otyratyn gormon.
Mı bólikterin ata?
İshki sekresıa bezderiniń aýrýlaryn emdeıtin dáriger.

Ensefalıt aýrýynyń qozdyrǵyshy, taratýshy
Qan alýshy adam
Meshel aýrýynyń paıda bolý sebebi?
Zattardyń ydyraýy
Adamda neshe ulpa bar?
Áke - sheshesi týys adamdarda qandaı aýrý paıda bolady?
Alyptyq aýrýynyń bolýy qaı bezge baılanysty?
Janýarlardyń minez - qylyǵyn zertteıtin ǵylym
Omyrtqa jotasy neshe bólikten turady?
Jasýshanyń quramynda qandaı kerneýli zattar bar?
Qyzyl tústi qan kletkasy
Ósimdikke jasyl tús beretin pıgment
Zattyń túsin ajyrata almaıtyn aýrý
1 sekýndta 500 ret qanat qaǵatyn jándik
Eń úlken qus
Turaqty qan qysymy qansha?
Qarynda astyń qorytylýyn zerttegen ǵalym kim?

İİ kezeń “Polıglot”
“Til qarýy – sóz, sóz qarýy – oı”
1. Qorada malyń bolsyn, kóshede... bolsyn. (Talyń, derevo, tree)
2. Bireýge mal qaıǵy, bireýge... qaıǵy. (Jan, dýsha, soul)
3. “Mektep keme, bilim...”( Teńiz, more, sea)

1. Qulan qudyqqa qulasa, qulaǵynda... oınaıdy. (Qurbaqa, jaba, frog)
2. Babalar ekken shynardy... saıalar. (Babalary, detı, children)
3. Qyz ósse eldiń kórki,... Ósse jerdiń kórki. (Gúl, svetok, flower)

1. Adam kórki shúberek, aǵash kórki... (Japyraq, lıst, foliage)
2. Jalǵyz kirpish qorǵan bolmas, jalǵyz aǵash... bolmas. (Orman, les, forest)
3. Maqtanyń anasy jer, atasy -...( Sý, voda, water)

Oıyn Bárin bilgim keledi
Qannyń qyzmeti
Qan qandaı qyzmet atqarady?
*a) energıa kózi, qorǵa jınalady
b) qozǵalys
v) gýmoraldyq, tasymaldaý
Qannyń ottekti ulpaǵa, al kómirqyshqyl gazyn ókpege jetkizý qyzmeti
a) qorǵanyshtyq
b) tasymaldaý
v) gýmoraldyq
Qan deneniń turaqty temperatýrasyn saqtaıdy
a) gýmoraldyq
b) qorǵanyshtyq
v) termoregýlátorlyq
Qannyń quramy neden turady?
a) beloktan
b) plazmadan
v) fıbrınnen
Eresek adamda shamamen qansha lıtr qan bolady?
a) 5 lıtr
b) 3 lıtr
v) 6 lıtr
Qan plazmasynyń 90% neden turady?
A) belok
B) sý
v) mıneraldy zattar
"Erıtrosıt"
Qannyń qyzyl túıirshikteri -...
a) leıkosıt
b) erıtrosıt
v) trombosıt
Qanǵa qyzyl tús beretin erıtrosıt quramyndaǵy nárýyz
A) gemoglobın
b) Mıozın
v) ferment
1 mm3 qanda qansha erıtrosıt bolady?
A) 3 - 3, 5 mln.
B) 4, 5 - 5 mln.
V) 5 - 6 mln.
Trombosıt
a) ottek tasymaldaý
b) bógde zattardy joıý
v) qannyń uıýyna qatysady
Qan plasınkalary nemese
A) trombosıt
B) leıkosıt
V) erıtrosıt
Qan uıymaıtyn tuqym qýalaıtyn aýrý
A) anemıa
B) leıkomıa
V) gemofılıa
Leıkosıt
Iadrosy bar belsendi qozǵalatyn qannyń aq jasýshalary
a) leıkosıt
b) erıtrosıt
v) trombosıt
Leıkosıt qaı jerde buzylady?
A) kók baýyrda
B) súıek kemiginde
V) lımfada
Leıkosıttiń qyzmeti
a) ottegini tasymaldaý
b) qannyń uıýyna qatysý
v) bógde denelerdi joıady
Bıngo
Qazaqstanda «Qyzyl kitaptyń» birinshi basylymy qaı jyly jaryq kórdi? (1978 jyly)
Lamınarıa baldyry qansha metr tereńdikte ósedi? (20 - 30 m)
Zeravshan arshasy neshe jylda jemis beredi? (50 jylda)
Ulýdyń qansha túri bar (130 myń)
Adamnyń búıreginiń salmaǵy qansha? (150 gr)
Zakavkaz elinde pisip jetilgen mandarın aǵashy 1 jylda qansha jemis beredi? (3000 dana)
Hemosıntez úderisin ashqan mıkrobıolog (S. N. Vınogradskıı)
Adam demalýǵa bolatyn ottegi qansha paıyz? (21%)
Mıdyń ortasha salmaǵy qanshaǵa teń? (1300 - 1400gr)
Adam syrtqy ortada bolyp jatqan kórinistiń qansha paıyzyn kózben qabyldaıdy? (80 - 90%)
Júrek mınýtyna neshe ret soǵýy qajet? (60 - 70 ret)
Ortan jilik tik baǵytta turǵanda qansha t kóteredi? (1, 5 t)
Adam júreginiń massasy qansha? (300 g)
Adamda qansha súıek bolady (220 súıek)

Problemalyq suraqtar
Jaılaýǵa bara jatqanda biz úlken kedergige tap boldyq, arbamyzdyń dóńgelegi syndy. Ony jóndeýimiz qajet. Ol úshin myna suraqtarǵa jaýap bereıik.

Qundyz
1. Ormanshy qundyzdardyń tirshiligine baqylaý júrgize otyryp, olardyń kúdikti dybys shyǵysymen jaǵalaýdy tastaı sala, sýǵa súńgip ketetinin ańǵardy. Ol óziniń jalpaq, jalańash quıryǵymen sýdy qatty sholpyldatyp ta úlgiredi. Qundyzdardyń minez - qulqyndaǵy erekshelikti qalaı túsindirýge bolady?
Jaýaby: bul áreketterimen qundyz basqalaryn qaýip - qaterden saqtandyrady.

Jarqanattar
2. Jarqanattar – negizinen tún jándikteri. Qarańǵyda ushqanda jáne qorek ustaǵanda qoldanylatyn sezim múshelerin atańdar.
Jaýaby: Jarqanattar qarańǵyda eholokasıany qoldanyp, dybys músheleriniń kómegimen baǵdarlaıdy. Olar jıiligi joǵary dybys jiberedi de, zatqa tıip keri qaıtqan dybysty músheleri arqyly ustaıdy.

Itter
3. Ystyq kúnderi ıtter nege tilin salaqtatyp júredi?
Jaýaby: Itte ter bezderi óte az, sondyqtan denesin salqyndatý úshin ystyq kúnderi ıt tilin salaqtatyp júredi.