InfoHub Logo

HHİ ǵasyr kóshbasshysy.
"Tarıh qadamdary"
Maqsaty:
1. Bilimdilik: Intelektýaldyq saıysqa qatysýshy oqýshylardyń tarıhı bilimderin damytý.
2. Damytýshylyq: Qazaqstan tarıhy pánine qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý, shyǵarmashylyq qabiletterin nyǵaıtý, tarıhı zerdelik qasıetterin damytý.
3. Tárbıelik: Qazirgi zaman talabyna saı kúndelikti teledıdardan kórsetilip júrgen tanymdyq baǵdarlamalardy negizge ala otyryp, oqýshylardy qoǵamdyq jańalyqtardan jáne ózgeristerden tys qalmaýǵa baýlý.
Ótkizilý formasy: HHİ ǵasyr kóshbasshysy ıntelektýaldyq baǵdarlama negizinde.
Kórnekiligi: Bilim týraly danalyq sózder jazylǵan plakattar, sharmen ásemdeledi.
Ashylý sáti: Sonaý ejelgi órkenıet kezeńderinen - aq adamzattyń damýy men qalyptasýy jaıynda kóptegen ǵalymdar ǵylymı ári teorıalyq, tájirıbelik izdenisterin, pikirlerin ustanýmen keledi. Bul turǵydan qazaq halqy da kende emes.
Uly Abaı, Shákárim, Ybyraı syndy alyptarymyzdyń osy jolda kórsetken tálimi men bilimi esh umytylmaq emes.
Al Elbasymyz N. Á. Nazarbaev «Biz ómir boıy jetetin bilim modelinen ómir boıy bilim alý modeline kóshe alýǵa tıispiz» - dep bilimniń mańyzyn aıryqsha joǵary baǵalaǵan. Endeshe, qurmetti jas dostar! Ǵylym men bilim básekesi týyndaǵan HHİ ǵasyrdyń táýelsiz, egemendi elimizdiń bolashaq kóshbasshylary bilim dodasyna qosh keldińizder. HHİ ǵasyrdyń qazaqstandyq kóshbasshylary, qurmetti qonaqtar, egemendigimizdiń 18 jyl tolýyna baılanysty ótkiziletin mektepishilik «Tarıh qadamdary» atty tarıhı tanymdyq saıysymyzdy bastaýǵa ruqsat etińizder.

Ádilqazylar alqasymen tanystyrýǵa ruqsat etińizder.
1. Áltenova Baǵdat – geografıa pániniń muǵalimi
2. Kenbaı Temirhan – oqý isiniń meńgerýshisi
3. Nurtaza Aıjan – aǵylshyn pániniń muǵalimi

Saıysymyzda bilimi men tapqyrlyǵymen synalatyn qatysýshylarymyzben tanystyratyn bolsaq:
№1 qatysýshymyz: Bıtursynova Nabıra
11 - synyp bilimdary – Qandaı synaq bolsadaǵy berispe, árqashanda úmitker bol jeńiske.
№2 qatysýshy:
Bekisheva Ulserik – dosqa jan tánimen berilý senimdi tirek, baqytqa umtylýda bilim de kerek.
№3 qatysýshy:
Taýbaeva Nazerke – bilimdiniń kúni jaryq, bilimsizdiń kúni qarip.
№4 qatysýshy:
Bektoǵaev Qazybek – er jigittiń eki sóılegeni...
№5 qatysýshy:
Barjýbaeva Nýrıa – bilekti birdi jyǵar, bilimdi myńdy jyǵar.
№6 qatysýshy:
Dúısembıev Ulan – baqytty bolashaqtyń qamy úshin, barymdy salamyn Táýelsizdik tańy úshin.

Al endi saıysymyzdyń ótý barysymen tanystyraıyq.
1. Báıge bóliminde oqýshylar suraqqa jaýap beredi.
2. Til - óner oqýshylar tarıhı termınderge qatysty suraqtarǵa jaýap beredi.
3. Qasıetti jetilik kıeli jetige qatysty suraqtar qoıylady.
4. Kókpar bóliminde jumbaq sandardyń astyndaǵy suraqtarǵa jaýap beredi.
5. Jorǵa jeńip shyqqan eki oqýshy saıyskerge qoıylatyn suraqtar.
Endeshe, qurmetti saıyskerler, aǵartýshy ǵalym Ybyraı Altynsarınniń «Bir allaǵa sıynyp, kel balalar oqylyq» degenindeı «Bir Allaǵa sıynyp, kel jas dostar saıysymyzdy bastaıyq». Saıysymyzdyń birinshi bólimi «Báıge» dep atalady. Árbir saıyskerge 4 suraq qoıylady. Ár bir durys jaýapqa 10 upaı beriledi.
1. Saıyskerge qoıylatyn suraqtar.
1. Qazaq handyǵynyń (1456j) negizin salýshy han? (Kereı)
2. Abaıdyń shyn esimi? (Ibrahım)
3. Qazaqtyń tuńǵysh astanasy bolǵan qala? (Orynbor)
4. QR - nyń jer kólemi qansha? (2mln 724, 9 myń shaqyrym)

2. Saıyskerge qoıylatyn suraqtar.
1. Qazaqta tuńǵysh general ataǵyn alǵan jáne mektep ashqan kim? (Jáńgir Bókeıuly 1801 - 1845)
2. «Qutty Bilik» dastanyn 30 jyl daıyndap, 1, 5 jylda jazyp shyqqan qaı ǵalym? (Júsip Blasaǵun)
3. Qazaqstannyń táýelsizdigin alǵash tanyǵan memleket? (Túrkıa)
4. Qazaqtyń tuńǵysh shesheni kim? (Jırenshe HV ǵ.)

3. Saıyskerge qoıylatyn suraqtar.
1. QR – shekarasynyń jalpy uzyndyǵy qansha shaqyrym? (3000 shaqyrym)
2. Qazaqtan shyqqan geolog ǵalym kim? (Qanysh Sátpaev)
3. QR - da «halyq qaharmany» jáne «ǵasyr adamy» ataǵyn ıelengen qaıratker kim? (Toqtar Áýbákirov)
4. Qazirgi tańdaǵy kórnekti demograf ǵalym kim? (Maqash Tátimov)

4. Saıyskerge qoıylatyn suraqtar.
1. Tuńǵysh 1742 jyly tarhan ataǵyn alǵan batyr kim? (Shaqshaq Jánibek batyr 1693 – 1751)
2. «Kóshpendiler» trılogıasynyń avtory kim? (İ. Esenberlın)
3. QR - da ulttyq valúta – teńge qashan aınalymǵa engen edi? (1993j. 15 qarasha)
4. Qazaqstanda qansha ult ókilderi turady? (130 - daı)

5. Saıyskerge qoıylatyn suraqtar.
1. Qazaqta tuńǵysh dúnıe júzi chempıony ataǵyn alǵan palýan kim? (Qajymuqan Muńaıtpasuly)
2. 1912 jyly qazaq álippesin jasaǵan jáne alǵash oqý quralyn jazǵan kim? (Ahmet Baıtursynuly)
3. Qazirgi tańda álemniń qansha memleketimen syrtqy saýda baılanysy ornatylǵan? (145)
4. QR - sy qandaı memlekettermen shektesedi? (Reseı, Ózbekstan, Qyrǵyzstan, Qytaı, Túrkimenstan)

6. Saıyskerge qoıylatyn suraqtar.
1. Orys ımperıasyna qarsy qazaq halqynyń birtutas ult - azattyq kóterilisiniń qolbasshysy kim boldy? (Kenesary Qasymuly)
2. «Baqytsyz Jamal» romanynyń, «Oıan qazaq», «Terme» ádebı pýblıstıkalyq týyndysynyń avtory kim? (M. Dýlatuly)
3. Bul kúnde Qazaqstannyń táýelsizdigin qansha memleket tanydy? (120)
4. Qazirgi QR uranynyń avtorlary? (Najımıdınov, Nazarbaev, Qaldaıaqov)

Saıysymyzdyń kelesi bólimi «Til - óner» dep atalady. Munda tarıhı termınologıalarǵa qatysty suraqtar qoıylady, jaýapty kim birinshi bolyp tapsa sol saıysker bul sózdiń oryssha jáne aǵylshynsha balamasyn tabady. Árbir durys jaýap 10 upaı, oryssha durys jaýaby 20 upaı, al aǵylshynsha durys jaýabyna 30 upaı alady.
1. Eki nemese odan da kóp memleketterdiń áskúshteriniń nemese bir memlekettiń uıymdastyrylǵan qarýly toptarynyń arasyndaǵy uzaqqa sozylǵan urysy? (soǵys - voına - war)
2. Turaqty halqy, naqty aımaǵy, basqarý mehanızmi aıqyn, basqa eldermen qarym - qatynas jasaı alatyn, bılikti júzege asyrýshy zańdy túrde qurylǵan adamdar birligi qalaı atalady? (memleket - gosýdarstvo - governmend)
3. Qoǵamdyq qatynastardy retteıtin negizgi ustanymdar men normalardy bekitetin normatıvtik - quqyqtyq akt? (zań - zakon - laus)
4. İİ dúnıejúzilik soǵystyń kezinde antıgıtlerlik koalısıaǵa uıtqy bolǵan memleketter KSRO, AQSH, Ulybrıtanıa, Fransıa arasyndaǵy beıbitshilikti qoldaý men nyǵaıtý maqsatynda qurylǵan memleketterdiń halyqaralyq uıymy? (Birikken Ulttar Uıymy - Organızasıa Obedınenyh Nasıı - United Nations Organization)
5. Terisiniń túsine, bet álpetiniń ereksheligine, shash qurylymyna, sóıleýine, ózgede ulttyq erekshelikterine qaraı adamdar tobyn kemsitý qalaı atalady? (násilshildik - rasızm - rasism)
6. Saıası qarsylastarǵa qarsy qoldanatyn saıası baqylaý, qadaǵalaý, zańsyz túrtpekteý saıasaty qalaı atalady? (qýǵyn - súrgin – repressıa - represion)
Án:
Saıyskerlerdi irikteý (upaıy tómen 2 saıysker oıynnan shyǵady).

Qazaq halqy 7 sanyn qasıetti dep eseptegen. Kelesi saıysymyz «Qasıetti jetilik». Tolyq durys jaýapqa 40 upaı beriledi.
1 – saıyskerge: Jeti qazynany ata? (er jigit, sulý áıel, aqyl - bilim, júırik at, qyran búrkit, beren myltyq, júırik tazy)
2 – saıyskerge: Jeti ǵalamdy ata? (shyǵys, batys, ońtústik, soltústik, aspan, jer, jer asty)
3 – saıyskerge: Jeti jutty ata? (qurǵaqshylyq, jut, órt, oba, soǵys, topan sý, zilzala)
4 – saıyskerge: Jeti atany ata? (bala, áke, ata, arǵy ata, baba, túp ata, tek ata)
Saıystyń bul bóliminen keıin upaıy tómen 1 oqýshy shyǵady.

Kelesi bólim – «KÓKPAR».
Jasyryn sandar beriledi. Bul sandardyń astynda suraqtar berilgen. Suraqtardy tańdaý saıyskerlerdiń óz erkinde.
20/1: Áıgili saq patshaıymy Tomırıstiń ulynyń esimi? (Spargapıs)
20/2: Tasqa salynǵan sýret qalaı atalady? (petroglıf)
20/3: 1930 - 33 jyldary asharshylyq zardabynan qansha adam qyryldy?(2, 1 mln)
30/1: Úısinderdiń bıleýshisiniń tıtýly qalaı ataldy? (gýmno)
30/2: Áıgili Atlah shaıqasy qashan jáne kimder arasynda bolǵan? (751 arabtar men qytaılar)
30/3: 1726 jyly Qalmaqqyrylǵan oqıǵasy bolǵan jer? (sarysý ózeniniń orta aǵysy, Torǵaı)
40/1: Shyńǵys hannyń shyn esimi? (Temýchın)
40/2: Qazaq handyǵynyń terıtorıasyn keńeıtken, halqynyń sanyn 1 mln - ǵa jetkizgen qaı han? (Qasym han)
40/3: «Kóshpeli memleket» dep atalǵan ejelgi memleket qaısysy? (Úısin)

«Kókpar» saıysynda upaıy az oıynshy oıynnan shyǵady.
Kelesi 5 – bólim «Jorǵa» árbir saıyskerge 10 – 10 - nan jedel suraqtar beriledi.
1. Saıyskerge qoıylatyn suraqtar.
1. Orta ǵasyrlarda Túrkistan qalasy qalaı atalǵan? (Iasy)
2. «Jeti jarǵy» zańdar erejesin kim shyǵardy? (Táýke han)
3. Úsh bıdi ata? (Tóle bı, Áıteke bı, Qazybek bı)
4. Rámizder qashan qabyldandy? (1992j.)
5. Kún men tún teńelgen kún? (22 naýryz)
6. Shet elde qazaq ánin oryndap, kúmis júlde alǵan ánshi kim? (Á. Qashaýbaev)
7. 1975 jyly Almatyda shyqqan «Azıa» kitabynyń avtory? (O. Súleımenov)
8. Qaraǵandy kómir kenin tapqan kim? (Appaq Baıjanov)
9. 1917 – 1920j. j. Alashorda memleketimen Alash partıasynyń uıymdstyrý
10. Qazaq tarıhynda tuńǵysh bıshi qyz? (Shara Jıenqulova)

2. Saıyskerge qoıylatyn suraqtar.
1. Qazaqtyń tuńǵysh ǵaryshkeri kim? (T. Áýbákirov)
2. Qazaqstanda qansha bolys bar? (14)
3. 31 mamyr qandaı kún? (Repressıa qurbandaryn eske alý kúni)
4. Ekinshi ret konstıtýsıa elimizde qashan qabylda? (1995j., 30 tamyz)
5. Musylmandardyń jyl sanaýy qalaı atalady? (hıjra)
6. Ýkraınadaǵy konkýrsta «Álıa» ánimen1 - shi oryn alǵan qaı ánshi? (R. Rymbaeva)
7. «Lenıngradtyq órenim» dep búkil keńes halqyn rýhtandyrǵan qaı aqyn? (J. Jabaev)
8. Qazaqtyń tuńǵysh tarıh profesory kim? (S. Asfendıarov)
9. 1883 – 1897 j. j. Kishi júz kóterilisin basqarǵan kim? (S. Dýlatov)
10. Qazaq ultynan birinshi ret KSRO halyq ártisi ataǵyn alǵan kim? (K. Baıseıitova)
Saıysymyzdyń nátıjesin shyǵarýǵa ádil qazylar alqasyna sóz beremiz.
Sonymen saıysymyzdyń nátıjesi boıynsha mektebimizde XXI ǵasyrdyń kósh basshysy ________________ bolyp anyqtaldy. Mynaý saǵan beriletin syılyq, qabyl al. Endeshe, búgingi «Tarıh qadamdary» atty ıntelektýaldyq, tarıhı tanymdyq saıys aıaqtaldy. HHİ ǵasyrda óz úlesterińizdi tabyńyzdar!