Jańa pedagogıkalyq tehnologıalar jáne olardy tarıhty oqytýda paıdalaný
center]Jańa pedagogıkalyq tehnologıalar jáne olardy tarıhty oqytýda paıdalaný[/center]
Bilim berý sapasyn jaqsartýdyń birden - bir joly – jańa pedagogıkalyq tehnologıalardy qoldaný.
Qazir jańa pedagogıkalyq tehnologıalar týraly jarıalanǵan eńbekter óte kóp. Olarda osy jańalyq jan - jaqty, ár túrli qyrynan baıandalady. Jalpy «tehnologıa» grek sózi, bizshe «óner, sheberlik» degenge keledi. «Pedagogıkalyq tehnologıa» uǵymynyń qazir 300 - den astam balama anyqtamalary bar. Máselen, osy problemany kóptegen zerttep júrgen Reseıdiń belgili pedagog jáne t. b. ǵalymdary oǵan tómendegideı anyqtamalar beredi.
«Pedagogıkalyq tehnologıa degenimiz – oqytý úrdisin júzege asyratyn mazmundy tehnıka» (V. P. Bespalko).
«Pedagogıkalyq tehnologıa degenimiz – oqytýdy josparlanǵan nátıjesine jetkizetin qaǵazǵa jazylǵan barysy (úrdisi)» (I. P. Volkov).
«Pedagogıkalyq tehnologıa degenimiz – oqýshy men muǵalim úshin barlyq jaǵynan óte qolaıly jaǵdaılar jasaı otyryp, oqytý úrdisin jobalaýdyń, ony uıymdastyrýdyń jáne ótkizýdiń búge - shigesine deıin oılastyrylǵan, ári birlesip júzege asyrylatyn pedagogıkalyq qyzmettiń modeli» (V. M. Monahov).
«Pedagogıkalyq tehnologıa degenimiz – pedagogıkalyq maqsattarǵa jetý úshin qoldanylatyn tulǵalyq, ınstrýmentaldyq, metodologıalyq quraldardyń júıelengen jıyntyǵy jáne olardyń retimen qyzmet etýi» (M. V. Kların), t. b.
Joǵaryda keltirilgenderdi jáne basqalardy jınaqtasaq, oqytý (pedagogıkalyq) tehnologıasy júıeli kategorıa eken, ol tómendegideı qurylymdardan turady: oqytýdyń maqsaty; oqytý mazmuny; pedagogıkalyq áreket etýdiń quraldary; oqytý úrdisin uıymdastyrý; oqýshy, muǵalim; jasalǵan qyzmettiń (is - árekettiń) nátıjesi. Josparlanǵan nátıjege, maqsatqa jetýdiń basty sharty – oqytylatyn taqyryptyń, sabaqtyń maqsatyn dál, ári naqty anyqtaý, oǵan nátıjege jetýdiń joldaryn jobalap qoldanylatyn ádis - tásilderdi, quraldardy barynsha tıimdi irikteý jáne dál kórsetý, nátıjeni tekserý ne tekserip otyrý. Osy joba qaǵazǵa túsiriledi, ony jasaýǵa da, júzege asyrýǵa da barlyq oqýshylar belsene qatysady.
Oqytý úrdisine jańa pedagogıkalyq tehnologıalardy qoldaný týraly Respýblıkamyzda jarıalanǵan eńbekter, jýrnal maqalalary barshylyq. Biraq tarıh pánin oqytýda, ásirese, qazaq mektepterindegi tarıhshylardyń jańa pedagogıkalyq tehnologıalardy paıdalaný tájirıbelerin baıandaıtyn eńbekter, jýrnal maqalalary tapshy.
Tómende áńgime bolatyn pedagogıkalyq tehnologıalardyń bári birdeı múlde jańa, buryn qoldanylmaǵan ádis - tásilder nemese oqytýdy uıymdastyrýdyń formalary emes. Áńgime olardyń múlde jańa tásilmen qoldanylatyndyǵynda, soǵan laıyq josparlanǵan nátıjege, maqsatqa tolyq jetetindiginde.
Modýldik oqytý tehnologıasynyń ereksheligi – oqýlyqtaǵy oqý materıaldarynyń qurylymy únemi sátti bola bermeıdi, sonyń saldarynan taqyryptyń oqý maqsatyn jobalaýda, nátıjege jetý de qıyndyq týǵyzady. Mundaı taqyrypty (3 - 5, 6 - 7 saǵattyq) muǵalim oqýshylardy qatystyra otyryp ózdiginshe josparlaıdy: qurylymyn ózgertedi, mazmunynyń logıkalyq baılanystaryn kúsheıtedi, taqyrypty birneshe iri bólikterge bólip, ár bólikke sáıkes keletin oqytýdyń uıymdastyrý formalary men ádis - tásilderin belgileıdi. Bir modýlde dástúrli sabaq, leksıa, sabaq, semınar, qorytyp - qaıtalaý sabaǵy bolýy múmkin. Basty dıdaktıkalyq maqsat - árbir oqýshynyń josparlanǵan nátıjege jetýin qamtamasyz etý.
Damyta oqytý tehnologıalary da tarıhty oqytýda kóp ýaqyttan beri (HH ǵ. 60 - jyldarynan) paıdalanylyp keledi. Olardy durys, tıimdi paıdalanǵan ýaqytta oqýshylardyń oılaý, tanym qyzmetin oıdaǵydaı damytýǵa, shyǵarmashylyqpen ózdiginshe jumys isteý bilikterin jetildirýge múmkindik týady. Aldymen oqýshylardyń zerdeliligi, qabyldaýshylyǵy, oılanyp - qıaldanýshylyǵy, esinde berik saqtaýshylyǵy damıtyn bolady. Tarıhtaǵy ár kezeńde bolǵan uqsas tarıhy oqıǵalardy, qubylystardy salystyrý, uqsastyqtary men aıyrmashylyqtaryn tabý, aıyrmashylyqtardyń bolý sebepterin anyqtaý sıaqty tapsyrmalar buǵan óte qolaıly. Tarıhtaǵy jeke kórnekti qaıratkerlerdiń atqarǵan qyzmetin tolyq ashyp kórsetý, olarǵa ózdiginshe baǵa berý sıaqty tapsyrmalar da osyndaı sıpaty bar jumys túrlerine jatady.
Etnopedagogıkalyq málimetterdi paıdalaný tehnologıalarynda keletin bolsaq, aldymen tarıh pániniń búkil adamzattyń tarıhy ekenin, onyń kóp qyrly, jan - jaqty ǵylym ekenin eskerýimiz kerek. Sondyqtan, jeke elderdiń, memleketterdiń tarıhyn oqytyp úıretý barysynda sol memleketti kópten mekendep otyrǵan ulttardyń, halyqtardyń málimetter keltirgen durys, bul iske oqýshylar belsene qatysa alady. Mundaı jumystyń barysynda jeke ulttardyń erekshelikterin de kórsetip otyrǵan durys, munyń ózi oqýshylardy sol ultqa degen qurmetteýshilikke tárbıeleıdi.
Tarıh páni oıyn tehnologıasyn paıdalanýǵa da múmkindik beredi jáne bul týraly belgili ádistemelik eńbekter munan kóp buryn - aq jaryqqa shyqqan. Bul tehnologıany tıimdi paıdalaný úshin onyń josparlanýy, maqsatynyń naqtylanýy, tolyq júzege asýy jáne nátıjesi taldanýy tıis. Oıyn – qoǵamdyq tájirıbeni qaıta qalpyna keltiretin jáne meńgertetin is - áreket túri. Oqytý úrdisinde paıdalanylatyn oıyndardyń kópshiliginiń mynadaı erekshelikteri bolady: oǵan oqýshylar óz erikterimen qatysady, shyǵarmashylyq, básekelestik, jarysýshylyq, emosıalyq sıpaty bolady. Bularmen qatar oıyn mynadaı qyzmetter atqarady: oqýshylardy áleýmettik jaǵdaımen tanystyrady, ultaralyq qarym - qatynasqa úıretedi, olardyń óz múmkindigin júzege asyrýǵa jaǵdaı jasaıdy, bala adamdar arasynda bolatyn kúrdeli qarym - qatynasqa enedi, qıyndyqtardy jeńe bilýge úırenedi. Oqýshylardyń kóńilin kóterýi oıynnyń negizgi qyzmetiniń biri. Pedagogıkalyq oıyndardyń túrleri: dıdaktıkalyq, qurylymdyq, mazmundyq, jas erekshelikterine baılanysty bolyp bólinedi.
Bilim berý sapasyn jaqsartýdyń birden - bir joly – jańa pedagogıkalyq tehnologıalardy qoldaný.
Qazir jańa pedagogıkalyq tehnologıalar týraly jarıalanǵan eńbekter óte kóp. Olarda osy jańalyq jan - jaqty, ár túrli qyrynan baıandalady. Jalpy «tehnologıa» grek sózi, bizshe «óner, sheberlik» degenge keledi. «Pedagogıkalyq tehnologıa» uǵymynyń qazir 300 - den astam balama anyqtamalary bar. Máselen, osy problemany kóptegen zerttep júrgen Reseıdiń belgili pedagog jáne t. b. ǵalymdary oǵan tómendegideı anyqtamalar beredi.
«Pedagogıkalyq tehnologıa degenimiz – oqytý úrdisin júzege asyratyn mazmundy tehnıka» (V. P. Bespalko).
«Pedagogıkalyq tehnologıa degenimiz – oqytýdy josparlanǵan nátıjesine jetkizetin qaǵazǵa jazylǵan barysy (úrdisi)» (I. P. Volkov).
«Pedagogıkalyq tehnologıa degenimiz – oqýshy men muǵalim úshin barlyq jaǵynan óte qolaıly jaǵdaılar jasaı otyryp, oqytý úrdisin jobalaýdyń, ony uıymdastyrýdyń jáne ótkizýdiń búge - shigesine deıin oılastyrylǵan, ári birlesip júzege asyrylatyn pedagogıkalyq qyzmettiń modeli» (V. M. Monahov).
«Pedagogıkalyq tehnologıa degenimiz – pedagogıkalyq maqsattarǵa jetý úshin qoldanylatyn tulǵalyq, ınstrýmentaldyq, metodologıalyq quraldardyń júıelengen jıyntyǵy jáne olardyń retimen qyzmet etýi» (M. V. Kların), t. b.
Joǵaryda keltirilgenderdi jáne basqalardy jınaqtasaq, oqytý (pedagogıkalyq) tehnologıasy júıeli kategorıa eken, ol tómendegideı qurylymdardan turady: oqytýdyń maqsaty; oqytý mazmuny; pedagogıkalyq áreket etýdiń quraldary; oqytý úrdisin uıymdastyrý; oqýshy, muǵalim; jasalǵan qyzmettiń (is - árekettiń) nátıjesi. Josparlanǵan nátıjege, maqsatqa jetýdiń basty sharty – oqytylatyn taqyryptyń, sabaqtyń maqsatyn dál, ári naqty anyqtaý, oǵan nátıjege jetýdiń joldaryn jobalap qoldanylatyn ádis - tásilderdi, quraldardy barynsha tıimdi irikteý jáne dál kórsetý, nátıjeni tekserý ne tekserip otyrý. Osy joba qaǵazǵa túsiriledi, ony jasaýǵa da, júzege asyrýǵa da barlyq oqýshylar belsene qatysady.
Oqytý úrdisine jańa pedagogıkalyq tehnologıalardy qoldaný týraly Respýblıkamyzda jarıalanǵan eńbekter, jýrnal maqalalary barshylyq. Biraq tarıh pánin oqytýda, ásirese, qazaq mektepterindegi tarıhshylardyń jańa pedagogıkalyq tehnologıalardy paıdalaný tájirıbelerin baıandaıtyn eńbekter, jýrnal maqalalary tapshy.
Tómende áńgime bolatyn pedagogıkalyq tehnologıalardyń bári birdeı múlde jańa, buryn qoldanylmaǵan ádis - tásilder nemese oqytýdy uıymdastyrýdyń formalary emes. Áńgime olardyń múlde jańa tásilmen qoldanylatyndyǵynda, soǵan laıyq josparlanǵan nátıjege, maqsatqa tolyq jetetindiginde.
Modýldik oqytý tehnologıasynyń ereksheligi – oqýlyqtaǵy oqý materıaldarynyń qurylymy únemi sátti bola bermeıdi, sonyń saldarynan taqyryptyń oqý maqsatyn jobalaýda, nátıjege jetý de qıyndyq týǵyzady. Mundaı taqyrypty (3 - 5, 6 - 7 saǵattyq) muǵalim oqýshylardy qatystyra otyryp ózdiginshe josparlaıdy: qurylymyn ózgertedi, mazmunynyń logıkalyq baılanystaryn kúsheıtedi, taqyrypty birneshe iri bólikterge bólip, ár bólikke sáıkes keletin oqytýdyń uıymdastyrý formalary men ádis - tásilderin belgileıdi. Bir modýlde dástúrli sabaq, leksıa, sabaq, semınar, qorytyp - qaıtalaý sabaǵy bolýy múmkin. Basty dıdaktıkalyq maqsat - árbir oqýshynyń josparlanǵan nátıjege jetýin qamtamasyz etý.
Damyta oqytý tehnologıalary da tarıhty oqytýda kóp ýaqyttan beri (HH ǵ. 60 - jyldarynan) paıdalanylyp keledi. Olardy durys, tıimdi paıdalanǵan ýaqytta oqýshylardyń oılaý, tanym qyzmetin oıdaǵydaı damytýǵa, shyǵarmashylyqpen ózdiginshe jumys isteý bilikterin jetildirýge múmkindik týady. Aldymen oqýshylardyń zerdeliligi, qabyldaýshylyǵy, oılanyp - qıaldanýshylyǵy, esinde berik saqtaýshylyǵy damıtyn bolady. Tarıhtaǵy ár kezeńde bolǵan uqsas tarıhy oqıǵalardy, qubylystardy salystyrý, uqsastyqtary men aıyrmashylyqtaryn tabý, aıyrmashylyqtardyń bolý sebepterin anyqtaý sıaqty tapsyrmalar buǵan óte qolaıly. Tarıhtaǵy jeke kórnekti qaıratkerlerdiń atqarǵan qyzmetin tolyq ashyp kórsetý, olarǵa ózdiginshe baǵa berý sıaqty tapsyrmalar da osyndaı sıpaty bar jumys túrlerine jatady.
Etnopedagogıkalyq málimetterdi paıdalaný tehnologıalarynda keletin bolsaq, aldymen tarıh pániniń búkil adamzattyń tarıhy ekenin, onyń kóp qyrly, jan - jaqty ǵylym ekenin eskerýimiz kerek. Sondyqtan, jeke elderdiń, memleketterdiń tarıhyn oqytyp úıretý barysynda sol memleketti kópten mekendep otyrǵan ulttardyń, halyqtardyń málimetter keltirgen durys, bul iske oqýshylar belsene qatysa alady. Mundaı jumystyń barysynda jeke ulttardyń erekshelikterin de kórsetip otyrǵan durys, munyń ózi oqýshylardy sol ultqa degen qurmetteýshilikke tárbıeleıdi.
Tarıh páni oıyn tehnologıasyn paıdalanýǵa da múmkindik beredi jáne bul týraly belgili ádistemelik eńbekter munan kóp buryn - aq jaryqqa shyqqan. Bul tehnologıany tıimdi paıdalaný úshin onyń josparlanýy, maqsatynyń naqtylanýy, tolyq júzege asýy jáne nátıjesi taldanýy tıis. Oıyn – qoǵamdyq tájirıbeni qaıta qalpyna keltiretin jáne meńgertetin is - áreket túri. Oqytý úrdisinde paıdalanylatyn oıyndardyń kópshiliginiń mynadaı erekshelikteri bolady: oǵan oqýshylar óz erikterimen qatysady, shyǵarmashylyq, básekelestik, jarysýshylyq, emosıalyq sıpaty bolady. Bularmen qatar oıyn mynadaı qyzmetter atqarady: oqýshylardy áleýmettik jaǵdaımen tanystyrady, ultaralyq qarym - qatynasqa úıretedi, olardyń óz múmkindigin júzege asyrýǵa jaǵdaı jasaıdy, bala adamdar arasynda bolatyn kúrdeli qarym - qatynasqa enedi, qıyndyqtardy jeńe bilýge úırenedi. Oqýshylardyń kóńilin kóterýi oıynnyń negizgi qyzmetiniń biri. Pedagogıkalyq oıyndardyń túrleri: dıdaktıkalyq, qurylymdyq, mazmundyq, jas erekshelikterine baılanysty bolyp bólinedi.
You Might Also Like
-
1. Dinı ekstremızm jaıly, ekstremıstik uıymdarmen kúrestegi memlekettik saıasat jaıly túsinik berý.
