InfoHub Logo

HHİ - ǵasyrdyń jas matematıgi (prezentasıasymen)

Sabaqtyń maqsaty:
bilimdilik: kúndelikti ómirmen baılanystyra otyryp, matematıkadan alǵan bilimderin tereńdetý;
damytýshylyq: oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletterin damytý, pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý;
tárbıelik: shapshańdyqqa, sabyrlylyqqa, izdenimpazdyqqa tárbıeleý.

Kórnekilikter: ınteraktıvti taqta, matematıka týraly sózder, kesteler
“Aqyl - oıdy tártipke keltiretin matematıka, sondyqtan ony oqý kerek” (M. V. Lomonosov)
“Matematıka - barlyq ǵylymdardyń bekzadasy, onyń súıiktisi - shyndyq, sáni - qarapaıymdylyq pen aıqyndylyq” (Ian Snádeskıı)
“Aqyn jandy bolmaǵan adam matematık te bola almaıdy» (S. V. Kovalevskaıa)
“Jaqsy shyǵarma jazý úshin tvorchestvolyq qıal qandaı kerek bolsa, geometrıa esepterin shyǵarý úshin sondaı qıal kerek” (A. S. Pýshkın)

Sabaqtyń jospary:
İ. Uıymdastyrý bólimi.
İİ. Negizgi bólim:
İ - týr: “Báıge”
İİ - týr: “Polıglot”
İİİ - týr: “Ǵajaıyp úshtik”
İV - týr: “Kókpar”
V - týr: “Jorǵa”
Vİ - týr: “Sheshendik óner”
İİİ. Qorytyndy

Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý bólimi
2. Negizgi bólim:
İ - bastaýshy: Qurmetti ustazdar men oqýshylar! Búgingi 9 synybynda ótkeli otyrǵan «HHİ – ǵasyr kóshbasshysy» atty saıysymyzǵa qosh keldińizder!
Ǵylymdardyń patshasy atanǵansyń,
Evklıd, Fales, Pıfagordan bata alǵansyń.
Tózbeıtin ótirikke, jalǵandyqqa,
Jasyqtan emes sen, qataldansyń,
«Aqyl oıdy tártipke keltiretin,
Naǵyz pán - matematıka atanǵansyń!- deı kele, ortaǵa saıysqa qatysýshylardy shaqyrmas buryn saıys barysyn qadaǵalap otyratyn, ádil baǵasyn beretin ádil qazylar tobymen tanystyramyz.

İİ - bastaýshy: Bireý ozsa jarysta, bireý artta qalady,
Renjimeı - aq tarasa ozbaǵandar jarady.
Jarys zańy ejelden – jeńimpazdy anyqtaý
Jeńimpaz bolý sharty sol - eńbektený, jalyqpaý!
Sát sapar tilep bárińe, saıysty bizder bastalyq,
Kórsetińder ónerdi, qalmańyzdar jasqanyp, - dep ortaǵa saıysqa qatysýshylardy shaqyramyz.

İ - bastaýshy: Qazaqpyz ǵoı báıge dese qozatyn,
Qosatuǵyn kúreń atyn, boz atyn
Bastalady «Báıge» atty saıysyń,
Shyqsyn shákirt shyńdarǵa qol sozatyn,- degendeı

İ - týr «Báıge» týryn bastaımyz.
Oıyn sharty boıynsha árbir qatysýshy berilgen suraqtarǵa tez jaýap berý kerek. Ár durys jaýap qa 10 upaı beriledi

İ - týr: “Báıge”
1. “Algebra” degen sóz qandaı sózden shyqqan? (“al - djebr” - qalpyna keltirý)
2. Otyrardan shyqqan uly oıshyl, danyshpan, ǵalym, matematık (Ál - Farabı)
3. Áripti órnekti engizgen HVİ ǵasyrdyń kórnekti matematıgi (Fransýa Vıet (1540 - 1603))
4. Kvadrattyq fýnksıanyń grafıgi (parabola)
5. Barlyq qabyrǵalary teń paralelogram (romb)
6. Kvadrat teńdeý anyqtamasy (ah2+vh+s=0)
7. Qandaı san barlyq sandarǵa qaldyqsyz bólinedi? (nól)
8. Qosyndysy men kóbeıtindisi birdeı bolatyn san (eki)
9. “Trapesıa” sóziniń qazaqsha maǵynasy qandaı? (grekshe”trapedzıon”- as ústeli)
10. Tik buryshty úshburyshtyń súıir buryshynyń kosınýsy

İ - bastaýshy: Ulylardyń urpaǵymyz keshegi
Oı qaldyrǵan, sóz qaldyrǵan eseli.
«Til óneri» saıysyna qatysyp,
Jumbaqtardy kim úsh tilde sheshedi?
«Polıglot» - til óneri saıysynda jumbaqtyń sheshýin dál taýyp, úsh tilde jazý kerek(qazaq 10, orys 20, aǵylshyn 30 upaı). Osy týrdan soń upaı sany az eki oqýshy shyǵarylady.

İİ - týr: «Polıglot»
1. Aldy - artymyz sheksiz de,
Jete almaısyz bizderge.
Sáýle menen kesindi,
shyqqan tegin bilsin de.
(túzý – prámaıa – straight)

2. Bir sheńberdi bir sheńber,
Kóterip tur bilseńder.
(cegiz – vosem – eight)

3. Biz – sanbyz, syzyqpen bólingen.
Matematıkany uqpas adamǵa,
Qubyjyq bolyp kóringen
Durys, burys, aralas,
Ondyq bolyp bólingen.
(bólshek – drob – fraction)

4. Boıy bir qarys,
Sıyp tur 25 arys.
(syzǵysh – lıneıka – ruler)

5. Altyn terek, on eki butaq,
Úsh júz alpys bes japyraq.
(jyl – god – year)

6. Syrt - syrt soǵady, ýaqyt ozady. (caǵat – chasy – clock)

7. Sózi dana, úni joq,
Sóılemeıdi, tili joq.
Qolyńa alsań sheshen,
Aqyly asqan kósem.
(kitap – knıga – book)

İ - bastaýshy: Al shákirtter aldy artyn ońdasyn,
Sheshilmegen suraqtaryń qalmasyn.
«Ǵajaıyp úshtik» saıysynda,
Suraqtardy alda turǵan tańdasyn
Bul saıysta 3 h10, 3 h20, 3 h30 upaı boıynsha suraqtar beriledi. Oqýshylar óz tańdaýlary boıynsha suraqtarǵa jaýap beredi. Az upaıy bar eki oqýshy oıynnan shyǵarylady.

İİİ - týr «Ǵajaıyp úshtik»

10. Jazyqtyqta qıylyspaıtyn eki túzý. (paralel)
10. Aqıqattyǵy dáleldeýsiz qabyldanatyn sóılem (aksıoma)
10. Bir tańbaly sanǵa dál sondaı sandy tirkep jazsa, san neshe ese ósedi? (11 ese)

20. Qosyndysy 8 - ge, aıyrmasy 2 - ge, kóbeıtindisi 15 - ke teń eki san. (5; 3)
20. Eshqandaı amal qoldanbaı 666 sanyn bir jarym ese arttyr. (999)
20. 4 qasqyr 4 qoıdy 4 saǵat jeıdi. 10 qasqyr 10 qoıdy neshe saǵat jeıdi? (4 saǵat)

30. Trapesıanyń tabandary 5, 6 m jáne 2, 4 m. Trapesıanyń dıagonaldary onyń orta
syzyǵyn qandaı kesindilerge bóledi?
30. Fýnksıanyń anyqtalý oblysyn tabyńdar:
30. teńdeýin sheshińder

İ - bastaýshy: Taǵy keldi synalar shaq aınalyp
Tereńine bilim - teńiz boılanyp.
Kim sheshedi, sol saıysta utyp tur
Aldaryńda «Kókpar»týry kútip tur
Bul saıysta úsh pán boıynsha tańdaǵan suraqqa jaýap beriledi. Az upaıy bar eki oqýshy oıynnan shyǵarylady.

İİİ - týr «Kókpar»
Matematıka - ádebıet
10. Nárselerdi sanaǵanda,
Kerek bizge aýadaı.
Aıtyńdarshy, bul qandaı san,
Jan jaǵyńa qaramaı?
(Natýral san)
20. Matematık bir ǵalym,
Birmúshelikten iriktep,
Úsheýin qosyp top qurdy.
Atyn jaıyp álemge,
Toptyń kóńilin toq qyldy,
Eki alyp ol topty,
Nólge teńep joq joq qyldy.
(kv. teńdeý)

30. Kitaptyń ár betinde 35 jol bar Onyń ár jolynda orta eseppen h tańba bar bar. Kitaptyń ár betindegi tańbalardy birdeı dep eseptegende onyń 10 betinde neshe tańba bar? (350h tańba)

Matematıka - tarıh
10. Jazyqtyqta koordınattar júıesin engizgen ǵalym? (R. Dekard)
20. Bizdiń eramyzǵa deıin İİİ - ǵasyrda ómir súrgen ejelgi grek matematıgi,
“Bastamalar” dep atalatyn eńbegi bar ǵalym? (Evklıd)
30. Eń alǵash tikushaqtyń jobasyn jasaǵan, matematıka, fızıka, astronomıa, geologıa, adam jáne janýar fızıologıasymen aınalysqan, biraq dúnıe júzine basqa jetistikterimen tanylǵan adam? (Leonardo da Vınchı)
Matematıka – jaratylystaný

10. Bir kóılek jyly ma, álde bir kóılektiń qalyńdyǵyndaı úsh kóılek jyly ma?
20. Jer sharyndaǵy alty materıktiń qaısysy pishini jaǵynan úshburyshqa uqsaıdy?
(Ońt. Amerıka)
30. Teńiz sýynda 5% tuz bar. 40 kg teńiz sýynda 2 % tuz bolý úshin oǵan qansha tuzsyz sý qosý kerek?
40 ⋅ 0, 005=2
2: 0, 02=100, 100 - 40 = 60 jaýaby: 60 kg tuzsyz sý
İ - bastaýshy: Jaqsy sózge júregi jaı tabatyn
Óz oıyn dáleldep, naqty aıta alatyn.
Sóz mánerin máıegine keltirip,
Sheshender bar ortaǵa shyǵa alatyn,- dep kelesi «Sheshendik óner» saıysyn bastaımyz. Taqyryp boıynsha óz oılaryn ortaǵa salyp, sheshendigin kórsetedi.

Ádil qazylar alqasy barlyq týr boıynsha oqýshylardy baǵalap, «HHİ - ǵasyrdyń jas matematıgi» marapattalady.