InfoHub Logo

Ideıanyń maqsaty: ınformatıka sabaqtarynda oqýshylardyń tıimdi jumys jasaýyn uıymdastyrý, pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý.

Ideıanyń mindetteri:

— Oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletin damytý;

— Informatıkadan synyptan tys jumystar kompúter men aqparattyq tehnologıalardy qoldaný;

— İzdenis-zertteý ádisterin damytý;

— Sabaqtardyń qyzyqty, ári sapaly ótýine sep bolý.

Ideıanyń mazmuny:

Búgingi aqparattandyrý zamanynda oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletin damytý máselesi bilim berýdiń eń joǵarǵy maqsattarynyń biri bolyp otyr. Informatıkadan synyptan tys jumystar kompúter men aqparattyq tehnologıalardy qoldaný múmkindikterin beretin pánaralyq baılanys túrinde uıymdastyrylady. Kompúterdi qoldanyp basqa pánderden synyptan tys sharalar ótkizý oqýshylardyń dúnıetanymy men qyzyǵýshylyqtaryn arttyra túsedi. Sebebi, oqýshylar aqparattyq tehnologıalar múmkindikterimen jumys jasaýda ózderine qajet maǵlumattardy óz boılaryna ıgerip, shyǵarmashylyq qabiletin damytady. Aqparattyq tehnologıalar mektep pen aqparattyq qoǵamdy ózara baılanystyrady. Oqýshylar aqparattyq tehnologıalar týraly naqty bilimge negizdele otyryp, olardyń ǵajaıyp syrlaryn ashady, al atalǵan tehnologıalar oqýshylardyń bilimge, eńbekke degen qushtarlyǵyn arttyrady, aqparattyq qoǵamǵa, óz eline az da bolsa paıda keltirýge yntalandyryp, aqparattyq tehnologıalar jaıly túsinigin keńeıtedi.

Aqparattyq tehnologıalar oqýshylardyń sabaqtan nemese oqýlyqtan daıyn bilimdi alýyn ǵana emes, sonymen qatar muǵalimniń basshylyǵymen oqýshylardyń ózindik jumystaryn, izdenis-zertteý ádisterin qamtıdy. Búgingi tańda jas urpaqty shyǵarmashylyq qabileti damyǵan tulǵa etip tárbıeleýde jáne oqytý men tárbıeleýdiń sapasyn arttyrýda sabaqtan tys jumystar men úıirmelerdiń de mańyzy zor. Olar oqýshynyń jeke tulǵa bolyp qalyptasyp, jan-jaqty bilim alýynyń, shyǵarmashylyq qabiletiniń damýynyń negizgi joldarynyń biri.

Kez-kelgen damyǵan óndiris qazirgi tańda shyǵarmashylyqpen jumys jasaýdy talap etetin adamdy qajet etedi. Shyǵarmashylyqpen jumys jasaıtyn adamnyń negizgi is-áreketi aqyl-oıǵa, ári alǵan bilimdi basqa tanys emes is-árekette tasymaldaı alýǵa negizdeıdi.

«Shyǵarmashylyq» uǵymy jóninde Qazaqstan Respýblıkasy Orta bilimdi damytý tujyrymdamasynda: «Shyǵarmashylyq — bul adamnyń ómir shyndyǵynda ózin-ózi tanýǵa umtylýy, izdenýi. Ómirde durys jol tabý úshin adam durys oı túıýi, ózdiginen sapaly, dáleldi sheshimder qabyldaı bilýge úırenýi qajet».

Osy tusta «Informatıka páninen oqýshylardyń ǵylymı joba jumystaryn jasaýda ǵylymı-izdenisi jáne shyǵarmashylyǵyn jetildirý joldary» — taqyrybyndaǵy óz baıandamamdy usynamyn.

Informatıka páni boıynsha júrgiziletin dástúrli synyptan tys jumys túrlerine: úıirme, varıatıvtik kýrstar, ekskýrsıa, olımpıada, ártúrli qyzyqty keshter men saıystar, ǵylymı jumystardy jatqyzýǵa bolady. Oqýshylardyń ınformatıka pánine qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, oı-órisin jáne tanymdyq qabiletin damytý, shyǵarmashylyqqa baýlý, óz oıyn erkin jetkize bilý jáne ótkendi shapshań eske túsirý daǵdylaryn qalyptastyrý maqsatynda synyptan tys ótiletin saıystardyń mańyzy zor.

Synyptan tys jumys uǵymy óte keń. Ol mazmuny, baǵyty, ádisi, taǵaıyndalýy, formasy men joldary jaǵynan bilimdilikti qajet etedi. Mysaly, úıirmeler otyrysy, qosymsha sabaqtar osy synyptan tys jumystarǵa  jatady. Biraq keı jaǵdaılarda oqýshy belsendiligi men basqarýynda bolady.

Informatıkadan varıatıv sabaqtarynyń negizgi maqsaty oqýshylardyń bilimderin tereńdetý, keńitý, pánge degen oqýshynyń qyzyǵýshylyǵyn damytý, qabiletin damytý, ınformatıkamen óz betinshe jumystar atqarýǵa talǵamdary men qyzyǵýshylyqtaryn oıatý, shyǵarmashylyqtary men belsendilikterin tárbıeleý men damytý bolyp tabylady.

Búgingi aqparattyq qoǵamda ómir súrýge laıyq, jan — jaqty damyǵan jeke tulǵany qalyptastyrý úshin mektepte oqytylatyn pánder boıynsha oqýshynyń shyǵarmashylyq qabiletin damytatyn ártúrli sabaqtan tys jumystar uıymdastyrý qajet ekeni belgili. Osyndaı jumys túri ınformatıka páni boıynsha júrgiziletin sabaqtan tys jumystardyń biri — oqýshylardyń úıirme jumysyn uıymdastyrý bolyp tabylady. Informatıka páni boıynsha sabaqtan tys jumystardy zertteýge arnalǵan eńbekter óte az, tipti joqtyń qasy deýge bolady. Bul másele oqýshylardyń túrlishe oılaý, shyǵarmashylyq qabiletterin damytýda mańyzdy ról atqarady.

Aqparattandyrý jaǵdaıynda oqýshynyń jeke tulǵalyǵyn qarastyryp, aqparattyq qoǵamda ómir súrýine, sonymen qatar, onyń aqparat aǵymynda durys baǵdar jasap, tıimdi sheshim tabýyna qajet jańa aqparattyq tehnologıalardy tańdap alý jáne olardy qoldaný qabilettiligin qalyptastyrýda ınformatıka pániniń mańyzy zor.

Qoǵamda bolyp jatqan áleýmettik demokratıalyq ózgeristerge sáıkes kompúterlik tehnıka men aqparattyq tehnologıalardyń qarqyndy damý saldarynan ınformatıka kýrsyn oqytýǵa qoıylatyn talaptar kún saıyn ulǵaıýda.

Synyptan tys jumysty josparlaýdy oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletterin qalyptastyrýdan bastaý qajet.

Sabaq barysynda ujymdyq shyǵarmashylyqtyń qalyptasýy úshin oqýshylardyń mindetterin kórsetsek:

— ózindik pikirlerin dáleldeý;

— pikirtalastar men talqylaýlarǵa qatysýy qajet;

— óziniń synyptasyna, muǵalimderge suraq qoıýy;

— synyptasynyń jaýabyna pikir aıtý;

— synyptasynyń jaýaby men jazbasha jumystaryn baǵalaý;

— óz betimen qıyn tapsyrmalardy tańdaý;

— tanymdyq tapsyrmanyń sheshimderin tabýda birneshe nusqasyn kórsetý;

— ózindik baǵalaýǵa jaǵdaı týǵyzý, óziniń tanymdyq jáne praktıkalyq áreketterin taldaý;

— tanymdyq tapsyrmalardy sheshýde burynnan biletin ádisti qoldaný arqyly oryndaý.

Shyǵarmashylyq sıpattaǵy sabaqtar túrlerin júıeli uıymdastyrý arqyly oqýshylardyń tanymdyq belsendiligi qalyptasyp, oqýshy úshin mańyzdy jaqtary tómendegideı:

— oqýshynyń tanymdyq izdenimpazdyǵy qalyptasady;

— suraqtardy, máselelerdi tereń taldaýǵa úırenedi;

— kitaptarmen, kórkem jáne ǵylymı ádebıettermen, baspa materıaldarymen jumys jasaý bilikterin qalyptastyrady;

— ujymdyq oı-pikirleri jetiledi, top múshelerin pikirlerimen ortaq tujyrym jasaýǵa úırenedi;

— oqýshy óz oıyn erkin aıtýǵa, sóz mádenıetine úırenedi;

— óz áreketterine syn turǵysynan qaraýǵa;

— tujyrym jasap qorytyndylaýǵa;

— muǵalim men oqýshylardyń qarym-qatynasy yntymaqtastyqta bolyp, senmdilikteri artady.

Ár balanyń boıyndaǵy shyǵarmashylyq qabiletteri oqý áreketinde kórinedi. Oqý is-áreketinde muǵalim men oqýshy tyǵyz baılanysta bolýy kerek. Al, oqýshynyń qabyldaý túısigi mátin, vıdeo, anımasıa, grafıka, dybys elementteri arqyly qalyptasady. Ol úshin muǵalim bar kúsh-jigerin, pedagogıkalyq sheberligin oqýshy boıyndaǵy tabıǵı múmkindikterin ashýǵa, úılesimdi damytýǵa baǵyttaýy, shyǵarmaylyq jaǵdaı jasaýy qajet. Al, oqýshy óz tarapynan belsendilik, derbestilik kórsetýi, ózine degen senimdigi arqyly shyǵarmashylyq áreketti qalyptastyra alady.

Informatıkadan uıymdastyrylatyn synyptan tys jumystarda oqýshylardyń bilim, bilik, daǵdylaryn qalyptastyra otyryp, tulǵa retindegi tanymdyq belsendilikterin arttyrýdyń jáne shyǵarmashylyq qabiletin damytýdyń mańyzy zor.

Synypta áńgimelesý úshin durys jaǵdaı jasaý jáne jańa, ártúrli «negizgi erejelerdi» anyqtaýǵa ártúrli áńgimelesý pishinderin qalyptastyratyn muǵalimge baılanysty bolady. Bunda ýaqyt, eptilik oryn alady jáne keıbir tabandylyqty talap etedi. Onda biraq oqýshylar bir-birinen áńgimelesý arqyly úırenýi múmkin degen oıǵa keledi. Olar oqýshylar jańa ózderiniń aldyn ala ıdeıalaryn aıta bastaıdy jáne jańylysýǵa ákeletin máseleler týraly aıtýǵa senimdi bolady. Osylaısha, oqýshylar synypta kómek bolatynyna tolyq senimdi bolady.

Biraq, shyǵarmashylyqty tejeıtin úsh nárse bar: «Sátsizdikke ushyraımyn, qolymnan eshnárse kelmeıdi» degen qorqynysh sezim, ekinshi — ózine tym rıza bolmaýshylyq sezimi, úshinshi jalqaýlyq. Ondaı jaǵdaıda balany qutqarýdyń joldaryn tabý:

— oqýshylardyń shyǵarmashylyqpen aınalysýyna mektepte, sabaq ústinde, úıde qolaıly jaǵdaı jasaý;

— shyǵarmashylyq baǵytqa balany júıeli, sanaly túrde qalyptastyryp otyrý.

Oqýshylardy shyǵarmashylyq jumysqa baýlyp, olardyń belsendilikterin, qyzyǵýshylyǵyn arttyra túsý úshin shyǵarmashylyq qabiletterin sabaqta jáne sabaqtan tys ýaqytta damytýda ár túrli ádis-tásilderdi qoldanýǵa bolady.

Olar:

— taqyrypty mazmunyna qaraı jınaqtaý, arnaýly bir taqyrypta pikirtalas týdyrý;

— logıkalyq oılaýyn damytatyn oıyn tapsyrmalardy sheshý;

— bergilgen tapsyrmany túrlendirý baǵytyndaǵy jumys (keri esepter qurastyrý, mátin mazmunyn óńdeý, shyǵarma, shaǵyn mátin, áńgime quraý)

— áńgimeniń uqsastyǵyn salystyrý, bólikterge bólý, at qoıǵyzý;

— qıaldaý arqyly sýret salǵyzý;

— unatqan keıipkerlerine minezdeme berý (aqtap alý, qaralaý);

— mátin, áńgime, ertegini óz betinshe aıaqtaý.

Osyndaı jańa tehnologıalardyń ádis-tásilderin qoldaný arqyly oqýshylar shyǵarmashylyǵyn arttyrýǵa úles qosýǵa bolady.

Shyǵarmashylq jumystyń oqýshylardy oılaýǵa jetelep, qyzyǵýshylyǵyn oıatyp, shyǵarmashylyq qabiletin arttyrýǵa, belsendilikke yntalandyrady.

Oqý prosesinde shyǵarmashylyq túsinigin jeke bastyń qasıeti emes, oqýshynyń oqý prosesindegi is — áreket quraly jáne tabystyń belgisi dep bilý kerek.

Oqý prosesindegi negizgi másele – oqýshylardyń belsendi is — áreketi jáne shyǵarmashylyqtyń damýyna negiz bolady. Oqýshylardyń is — áreketi neǵurlym úılesimdi, ıkemeldengen, tıimdi oqytý ádistermen uıymdastyrylsa, onda olardyń belsendiligi de, soǵurlym joǵary bolyp, shyǵarmashylyqtyń damýy qarqyndy túrde kórinedi. Shyǵarmashylyqqa baýlýda kez – kelgen ádisti tıimdi qoldaný ózimizdiń quzyrymyzda. Onyń sabaq ústinde bolsyn, synyptan tys jumys túrinde bolsyn, qaı jumys túrinde de jemisin kórýge bolady. Tek ár jumys jetistigin marapattaýdy esten shyǵarmaıyq.  Barlyq jumystarda oqýshynyń qalaýyn,  tańdaýy men usynystaryn eskere otyraıyq. Sonda ǵana shyǵarmashylyq jumys nátıjesine jetýge bolady. Shyǵarmashylyq jumys nátıjesi kóp jyldyq eńbekti talap etedi.

Nátıjesinde:

Shyǵarmashylyq daryndylyqtyń belgileri ár túrli bolatyndyǵy qıyndyq týǵyzady jáne de olar áleýmettiń ortamen tyǵyz baılanysty. Balanyń qandaı bolsa da kez-kelgen shyǵarmashylyq talpynysyn quptaýymyz kerek. Sebebi onyń astarynda balanyń taza, ashylmaǵan shyǵarmashylyq bastaýy jatyr. O.Balzaktyń «Udaıy eńbek etý – ónerdiń de, ómirdiń de zańy» degenindeı, oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabileti men belsendiligin arttyrýda muǵalimge únemi izdenýge, turaqty eńbek etýdi mindetteıdi. Oqý áreketiniń mazmuny arqyly shyǵarmashylyq qabiletti ashý, jetildirý.  Oqýshynyń bilim mazmunyndaǵy ǵylymı uǵymdardyń úlesin arttyrý arqyly oqýshyny shyǵarmashylyq áreket jaǵdaılaryna ákeletin ishki baılanystardy ashýǵa múmkindik týǵyzyp, jaǵdaı jasaý kerek.

Árıne, atqarylǵan ister az emes. Degenmen, áli de bolsa da bizdi oılandyratyn, tolǵandyratyn ister jeterlik. Atap aıtqanda, olar bilim mapasyn arttyrý, oqýshylardyń bilimine, oılaý qabiletine saı deńgeılep oqytý, ǵylymı-izdenis qabiletterin qalyptastyrý, t.s.s., óıtkeni, HHİ ǵasyr – bilimdiler ǵasyry. Endeshe bizge oı órisi joǵary damyǵan, zerdeli jan-jaqty parasatty urpaq kerek ekenin bir sátte esten shyǵarmaǵanymyz jón.

Informatıka pánin oqytýda synyptan tys jumystardy kompúterlik tehnologıalar arqyly oqytý  oqýshylardyń bilim alýǵa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý men qatar olardy óz betimen izdenýge de  umtyldyrady.

Bizdiń osy atqarylyp jatqan  jumystarymyz  arqyly  oqýshylardyń óz bilimderin ushtaýǵa, qabiletterin shyńdaýǵa qosqan úlesimiz  dep bilemin.  Óz isine berilgen,  jańalyqty jatsynbaı qabyldaıtyn, shákirtiniń janyna nur quıyp, ómirge ózi de baqytty bolyp, ózgelerdi de baqytqa jetkizsem dep júretin ustaz bolaıyq.

Bogýsova Gýlnýr Jalgashevna

---