InfoHub Logo

Qazirgi zamanda bilim berý paradıgmasy ózgerdi, bilim berýdiń mazmuny jańaryp, jańa kózqaras, jańasha qarym-qatynas paıda boldy. Jańa ǵasyr – jańa bilim berýdi júktep otyr. Pedagogtardyń aldyna qoıyp otyrǵan basty mindetterdiń biri – oqytýdyń ádis-tásilderin únemi jetildirip otyrý jáne jańa pedagogıkalyq ınovasıalyq tehnologıany meńgerý.

XXI ǵasyr tabaldyryǵyn bilim men ǵylymdy ınovasıalyq tehnologıalyq baǵytta damytý maqsatymen atalýynyń ózi úlken mindettiń basty nyshany bolyp tabylady. Urpaǵy bilimdi halyqtyń bolashaǵy bulyńǵyr bolmaıdy. Básekege qabiletti bilim keńistigin qurýǵa baǵyttalǵan Qazaqstandyq bilim berý reformasynyń basty maqsatttarynyń biri – ınovasıalyq tehnologıalarǵa súıene otyryp, balanyń boıynda shyǵarmashylyq oılaýdy damytýǵa múmkindik jasaý bolyp otyr. Mundaı kúrdeli máselelerdi sheshýde bastaýysh synyptyń alatyn orny erekshe.

Qazirgi kezde elimizdiń bilim berý uıymdarynda oqytý prosesin izgilendirý úshin kóptegen jumystar jasalýda.  Olardy ǵylymı tilmen aıtqanda ınovasıalyq proses dep ataıdy. Inovasıa uǵymy latynnyń «in-novus» degen sózinen shyqqan, «jańartý, ózgertý, jańashyldyq» degen maǵynany bildiredi. Iaǵnı, pedagogıka ǵylymynda jańa ádisterdi, tásilderdi, quraldardy, baǵdarlamalardy paıdalanýdy aıtady.
Inovasıalyq bilim berý quraldaryna:
•    Aýdıo quraldar
•    Vıdeo quraldar
•    Kompúter
•    Interaktıvti taqta
•    Internet
•    Kompúter-mýltımedıalyq qural
•    Elektrondyq oqýlyqtar men oqý ádistemelik keshen
•    Inovasıalyq saıt jáne t.b jatady.

Oqý-tárbıe úrdisinde qoldanylyp, aıtarlyqtaı nátıje kórsetip júrgen ınovasıalyq tehnologıalar mynalar:

•    Damyta oqytý ádistemesi
•    Oza otyryp oqytý júıesi
•    Syn turǵysynan oılaý tehnologıasy
•    Mýltımedıalyq tehnologıa.

Pedagogıkada oqýshyǵa oqý is-áreketi sýbektisi, ózin-ózi anyqtaýǵa jáne ózin-ózi júzege asyrýǵa umtylǵan tulǵa retinde kózqaras qalyptasýda. A. V. Brýshlınskııdiń uıǵarymy boıynsha, «Sýbekt-asa joǵary belsendilik, birtutastyq, avtonomdyq deńgeıine jetken adam. Adam sýbekt bolyp dúnıege kelmeıdi, sýbekt bolyp damyp jetiledi. Onyń sýbekt retinde damýynyń alǵy sharty is-áreket, qarym-qatynas, tirshilik barysy bolyp tabylady» [1].Bastaýysh synyp oqýshysynyń sýbektik belsendiligi dep bastaýysh mektep oqýshysynyń únemi ózgerip otyratyn bilim berý jáne áleýmettik mádenı jaǵdaılarǵa tabysty beıimdele alýy, onyń muǵalimmen birlesken is-áreketinde derbestik kórsete alýy, ónimdi pedagogıkalyq ózara árekettestik jasaýy, óziniń damýyna qatysty jaǵdaıdy týǵyzýdaǵy jaýapkershilikti túsinýi dep ataýymyzǵa bolady.

Bastaýysh synyp oqýshysy tulǵasynyń bul jaǵdaıynyń mándi belgileri onyń óz áreketterine daıarlyǵy jáne ony basqara alý qabilettiligi; óz is-áreketteriniń tásilderin úlgileý, josparlaý, ózara árekettese alý; jobalanǵan baǵdarlamalardy júzege asyrý; óz is-áreketiniń júrý barysyn baqylaı alý jáne nátıjesin naqty baǵalaı alý; óziniń, basqalardyń is-áreketin, ózara áreketterdi refleksıalaı alý.

Bastaýysh synyp oqýshysynyń boıynda sýbektikti damytýǵa baǵyttalǵan is-sharalar keshenin uıymdastyrý óte tıimdi. Berilgen jaǵdaıdy júzege asyrý bastaýysh synypoqýshysynyń bilim berý úderisi barysynda ózindik qajettilikteri men motıvterin júzege asyra alýymen baılanysty bolyp keledi. Bul jaǵdaıda oqýshynyń belsendiligi ózindik logıkaǵa negizdeledi. Bastaýysh synyp oqýshylarynyń oqý úderisinde jańa tehnologıalaryn qoldaný arqyly muǵalim olarǵa qajetti materıaldardy ıgerý maqsatynda materıaldy jáne sáıkes kómek kórsetedi.

Bastaýysh synyp oqýshylarynyń sýbektigin damytýdy aqparattyq tehnologıalar kómegimen de qamtamasyz etý mańyzdy. Mýltımedıa, Internet tehnologıalarynyń, aqparattyq tehnologıalarynyń keń etek jaıýy, aqparattyq tehnologıalardy tolyq bilim salasyna engizip, oqytýdyń jańa tıimdi quraly etýge bolatynyn dáleldeıdi.

Búgingi kúnniń ózinde bala mektep tabaldyryǵyn attamaı kompúterdiń keıbir jumys isteý prınsıpterin meńgeredi, ıaǵnı 1-synypqa kelgen bala «mashınamen» til tabysyp, sol arqyly aqparat alý tıimdiligin túsinedi. Sabaq barysynda aqparattyq tehnologıalardy qoldaný oqýshynyń bilim alý yntasyn arttyrady, tanymdyq qyzyǵýshylyǵyn kóteredi jáne de óz betimen jumys isteý daǵdysyn qalyptastyrýǵa kómektesedi. Osyǵan baılanysty V.S. Kýkýshın bylaı deıdi: «Kompúter aqparattyq tehnologıalarmen birge bilim berý aımaǵynyń oqý is-áreketinde jáne oqýshylardyń shyǵarmashylyǵynda jańa múmkindikter ashady» [2].

Qazirgi kezde mýltımedıalyq quraldardyń tıimdiligin túsindiretin zertteýler sany artýda. Mýltımedıalyq quraldardy oqytýda paıdalanýdyń mańyzdy qaǵıdalary tolyq, jan-jaqty zerttegen Rıchard Maıe: «Tek sózdi ǵana paıdalanýmen salystyrǵanda, adamdar sózder men sýretterdi paıdalanǵan kezde tıimdirek úırenedi»- dep dáıektep, sózderge jazbasha jáne  aýyzsha mátindi, al sýretterge grafıkalyq sýretterdi, anımasıa jáne vıdeony qosady.

Mýltımedıalyq aqparat umytylmaı bastaýysh synyp oqýshylarynyń  mıynda saqtalýy úshin múmkindiginshe mátin az qoldanylyp jasalǵan anımasıalyq prezentasıa tıimdi bolady. Qysqasha aıtqanda, beıne men mazmuny birge usynylsa, oqýshynyń qabyldaýyna jeńil tıedi. Mátinge qosylǵan vıdeo nemese grafıkalyq aqparattar sýretterge jaqyn berilýi tıis. Birtutas, jınaqy turǵan aqparatty oqıtyn oqýshylar aqparatty jeńil qabyldap, tez túsinip, ıgerip alady.

Syn turǵysynan oılaýdy damytý baǵdarlamasyna keler bolsaq -  álemniń túkpir-túkpirinen jıylǵan bilim berýshilerdiń birlesken eńbegi. Tájirıbeni júıege keltirip AQSH ǵalymdary Djınnı Stıll, Kýrtıs Meredıt, Charlz Templ. Bul joba ataqty ǵalym zertteýshiler J.Pıaje men L.S.Vygotskııdiń damý teorıalaryn basshylyqqa alady. Synı turǵydan oılaýdy damytý jobasynyń maqsaty barlyq jastaǵy oqýshylarǵa kez-kelgen qubylys pen zattarǵa, áreket pen mazmunǵa synı turǵydan qarap, kóptegen pikirdiń ishinen bireýin tańdaýǵa sapaly sheshim qabyldaýǵa sabaqta úıretý.

Syn turǵysynan oılaý – synaý emes, shyńdalǵan oılaý. Oqýshynyń bul jumysty durys uıymdastyrǵan jaǵdaıda óz damý deńgeıine sáıkes oıy shyńdalyp, belgili bir jetistikterge jeteri sózsiz. Syn turǵysynan  oılaý baǵdarlamasy qyzyǵýshylyqty oıatý, maǵynany taný, oı tolǵanys kezeńderinen turady.Syn turǵysynan oılaýdy damytý oqýshynyń tanymdylyq belsendiligin, sabaqqa qyzyǵýshylyǵyn arttyrýǵa, óz betinshe bilim alýǵa, shyǵarmashylyǵyn qalyptastyrýǵa yqpal etip, sabaqtardyń qyzyqty, jeńil ótetindigin, oqýshylardy ujymmen birlesip jumys jasaýǵa úıretetindigin, bilimniń tereńdigi ári tıanaqtylyǵy artatyndyǵyn baıqaýǵa bolady. Syn turǵysynan oılaý tehnologıasy kóp aqparatty taldaı, jınaqtaı otyryp ishinen qajettisin alýǵa úıretedi.

Sonymen, bastaýysh synyp oqýshylarynyń sýbektik belsendilikterin damytý maqsatynda ártúrli belsendi ádisterdi, jańa tehnologıalardy qoldaný tıimdilik kórsetedi.

Paıdalanǵan ádebıetter tizimi:

1. Brýshlınskıı, A. V. Sýbekt: myshlenıe, ýchenıe, voobrajenıe. / A. V Brýshlınskıı. – M.-Voronej, 1996. – 392 s.
2. Jantleýova Sh.K. Professıonalnaıa kompetentnostbýdýshego ýchıtelá v ýslovıah pedagogıcheskoı praktıkı / Sh.K. Jantleýova.-VESTNIK KazNÝ, serıa «Pedagogıcheskıe naýkı», 2000.- №12.-25-29 s.

Aımaqtyq áleýmettik-ınnovasıalyq ýnıversıteti
6M010200 «Bastaýysh oqytý pedagogıkasy jáne ádistemesi» mamandyǵynyń
1 kýrs magıstranty: Abilmajim Aqmaral Aqbergenqyzy

---