InfoHub Logo

Qyzylorda oblysy,
Shıeli aýdany, №153 Sh. Esenov atyndaǵy mektep-lıseıi
tarıh-quqyq pániniń muǵalimi: Bıtaeva Saltanat Esengeldiqyzy

Qatysýshy synyptar: 9-10 synyptar
Taqyryby: Zańdy bilý - zaman talaby.
Maqsaty:
1. Oqýshylarda adam quqyqtary men bostandyqtary jaıly baptardan túsinik qalyptastyrý, quqyqtyq bilimderin tolyqtyrý;
2. Adamgershilik izgi qasıetter men ar-ojdan bostandyǵyna, adaldyq pen meıirimdilikke baýlý arqyly quqyqtyq tárbıe berý;
3. Oqýshylardyń saıası sanalylyǵy men tanym belsendiligin arttyrý, zańdardy taldaı otyryp, óz betterimen salystyra bilýge, ómirde qoldana bilýge baýlý;
Túri: synyparalyq toptyq saıys.
Kórnekilikteri: Q. R-nyń rámizderiniń sýretteri, Elbasy portreti, Q. R-nyń Konstıtýsıasy, t. b. zań jınaqtary, búktemeler, zań týraly qanatty sózder;

Saıys jospary:
1. Vızıtkalyq kartochka
( top aty, ómirlik ustanymy, top emblemasymen tanystyrý)
2. «Tikeleı suraq» ár topqa 10 suraqtan.
3. «Tapqyrlyq» qate mátin.
4. Úı tapsyrmasy
5. «Jaǵdaıattyq suraqtar»
6. Pikirsaıys
7. «Beıneli suraq»
8. «Muny árbir oqýshy bilýge tıis»
9. «Bolashaq» jobasyn qorǵaý.

Qanatty sózder:
«Tártipke bas ıgen qul bolmaıdy, tártipsiz el bolmaıdy»
(B. Momyshuly)
«Balam bol, basqa bol – bárińe zań bireý-aq»
«Týra bıde týǵan joq, týǵandy bıde ıman joq»
(J. Balasaǵun)

Saıys barysy:
1. Uıymdastyrý - úsh topqa bólingen oqýshylar jeke-jeke otyrǵyzylady, saıys maqsatymen tanystyrylady.
İ top «Beıbitshilik» 10 A
İİtop «Zańgerler» 10 Á
İİİ top «Aqıqat» 9A, Á

Júrgizýshi: Qurmetti ustazdar jáne oqýshylar!
Memleketimizdiń Ata Zańynyń 1-babynda «Qazaqstan Respýblıkasy quqyqtyq jáne áleýmettik memleket, onyń eń qymbat qazynasy – adam jáne adamnyń ómiri, quqyqtary men bostandyqtary» degen qasterli sózderdi kirgizgen.
Búginderi quqyqtyq memleket quramyz degen zamanda árbir adamnyń óz quqyqtaryn jete bilip, jalpy zań bilimi salasynan maǵlumat alǵany durys. Zańdy attamaı, týra jolmen júrip, eline adal qyzmet etken azamat qana muratyna jetedi. Sondyqtan, zańdy bilý – zaman talaby.

İ. Saıysymyzdyń alǵashqy bólimi «Vızıtkalyq kartochka» dep atalady, ıaǵnı ár top atyn, top ustanymyn, top emblemasymen tanystyryp ótedi. Ýaqyt -3 mınýt. Joǵarǵy upaı 10-upaı. Toptarǵa sáttilik tileımiz.
İİ. «Tikeleı suraqtar» - ár topqa zań, quqyq taqyryptaryna qatysty 10 suraq qoıylady. Árbir durys jaýap 1 upaımen esepteledi.

İ top suraqtary.
1. «Konstıtýsıa» sóziniń aýdarmasy qalaı? (Latynnyń «constitutio»-qurylym, ókilim)
2. Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy memlekettik bıliktiń birden –bir bastaýy. (halyq)
3. Respýblıka zańdary qaı kezde kúshine enedi? (Prezıdent qol qoıǵannan keıin)
4. Egemendik alǵannan keıin Q. R –da Konstıtýsıa qansha ret qabyldandy? (2 ret, 1993, 1995 j)
5. Respýblıkadaǵy joǵarǵy zań shyǵarýshy organ (Parlament)
6. Q. R. azamattary eńbek etýge mindetti me? (Mindetti emes)
7. «Qasym hannyń qasqa joly» qansha taraýdan turady? (5 taraýdan)
8. Q. R ózin qandaı memleket retinde ornyqtyrady? (demokratıalyq, zaıyrly, quqyqtyq, áleýmettik)
9. Qazaqstan Respýblıkasynda qabyldanǵan qandaı zańdardy bilesińder?
10. Q. R –nyń táýelsizdigi týraly zań qashan qabyldandy? (1991 jyl, 16 jeltoqsan)

İİ top suraqtary:
1. «Quqyq» degenimiz ne? (memleket tarapynan zańdastyrylǵan jáne qorǵalatyn, jalpyǵa birdeı mindetti normalar júıesi)
2. Q.R-nyń Konstıtýsıasy qansha bólimnen jáne qansha baptan turady? (9 bólim, 98 baptan)
3. Q.R-da bılikti ıemdenip ketýge kimniń quqy bar? (eshkimniń quqyǵy joq)
4. Q.R-da resmı túrde qoldanylatyn til (orys tili)
5. Q.R-da «Balanyń quqyqtary týraly» Zań qaı jyly kúshine endi? (2002 j, 8 tamyz)
6. Q.R-nyń teńgesi qashan qoldanysqa engizildi? (1993 j 12 qarasha)
7. Q.R ákimshilik qurylymy jaǵynan qandaı memleket? (ýnıtarly memleket)
8. Q.R qazirgi Konstıtýsıasy qaı eldiń Konstıtýsıasyna uqsas? (Fransıanyń)
9. «Jeti jarǵyda» bir qunnyń mólsheri qansha? (myń qoı)
10. Dúnıe júzindegi tuńǵysh Konstıtýsıa qaı elde paıda boldy? (AQSH-ta 1787 jyly)

İİİ top suraqtary:
1. «Demokratıa grek tilinen aýdarǵanda qandaı maǵyna bildiredi? (halyq bıligi)
2. Adam quqyǵynyń jalpyǵa birdeı Deklarasıasy qashan qabyldandy? (1948, 10 jeltoqsan)
3. Q.R-nyń basqarý nysany qandaı? (Prezıdenttik respýblıka)
4. Halyq pen memleket atynan bılik júrgizýge kimniń quqyǵy bar? (Prezıdent pen Parlamenttiń)
5. Q.R «Memlekettik nyshandary týraly» zań qaı jyly qabyldandy? (1992 j, 4 maýsym)
6. Q.R-ǵy «Balanyń quqyǵy» týraly zań qansha baptan, qansha taraýdan turady. (10 taraý, 53 bap)
7. 1998 jyl qandaı jyl bolyp atalyp ótti? (Halyq birligi men tarıh jyly)
8. 17 - jeltoqsan qandaı kún? (Demokratıalyq jańarý kúni)
9. «Jeti jarǵyny» qabyldaǵan qazaq hany kim? (Táýke han)
10. Balalar quqyqtarynyń Konvensıasy qashan qabyldandy. (1989 j)

İİİ. Zańǵa baǵyný –tártip, al tártip bar jerde tárbıe, tıanaqtylyq jáne taǵy basqa adamǵa tán qasıetter bar ekeni sol qasıetter qoǵamnyń turaqtylyǵy men gúldenýiniń negizi ekeni belgili. Olaı bolsa kelesi bólimimiz, «Tapqyrlyq» dep atalady

Sharty: Q. R- nyń kez-kelgen zańynan qate mátin beriledi, ár top qateni túzep, ol Qazaqstan
Respýblıkasynyń qandaı zańynan alynǵandyǵyn tabady. Joǵarǵy bal 10 upaımen
esepteledi.

İÚ. «Úı tapsyrmasy» joǵarǵy upaı 10 upaı
Taqyrypqa baılanysty jáne táýelsizdigimizdiń 15 jyldyǵyna oraı jasalǵan beıneni (maket) tanystyrý, qorǵaý.

Ú. Otanym dep tanyp, onyń zańdaryna baǵynǵan adamnyń belgili bir memleketti – eljandylyq, azamattyq jaýapkershilikke baılanysty, óz eliniń aldyndaǵy azamattyq boryshy. Olaı bolsa, kelesi bólimimiz «Q.R- nyń azamattyq» Kodeksine baılanysty jaǵdaıattyq suraqtarǵa kezek beremiz.
«Jaǵdaıattyq suraqtar»
İ topqa: Mádına túrik jigitine turmysqa shyqpaqshy, biraq ata-anasy qarsy. Sebebi, olar Mádena Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattyǵyn joǵaltady dep qorqady jáne óz eline kele almaıdy dep alańdaıdy.
Mádına azamattyǵyn joǵaltady ma, álde ...? (7 bap joǵaltpaıdy)

İİ topqa:Irına men Qaırat Q.R- nyń azamattary. Biraq olar Ýkraınada kelisim boıynsha jumys jasaıdy. Olardyń januıasynda ul bala dúnıege keldi, balaǵa qaı eldiń azamattyǵy beriledi? (12 bap Q. R azamattyǵy beriledi)
İİİ topqa: Qart adam Parıj qalasyndaǵy Q.R- nyń elshiligine kelip, oǵan Q.R- nyń azamattyǵyn berýdi ótindi, biraq ol kisi jasyrynyp júrgen, halyqaralyq sottyń sheshimimen ómir boıy temir tordyń arjaǵyn da otyrýy kerek bolatyn qylmysker bolatyn. Oǵan azamattyq berile me? (17-bap berilmeıdi)

Úİ. Pikir saıys: Berilgen suraqqa ár top óz oı - tujyrymdaryn bildirýi kerek? Ýaqyt 3 mınýt.
Taqyryp: «Jastar jáne qylmys»
İ top: Mektep jasyndaǵy jastardyń quqyqtyq norma buzý sharttary qandaı dep oılaısyńdar?
İİ top: Jastardy qylmysqa ıtermeleıtin ne?
İİİ top: Jastar arasyndaǵy qylmysqa jol bermeý úshin ne isteý kerek?

Úİİ. «Beıneli suraq»
Sharty:
Ár top qarsy topqa eki suraq qoıady, biri - kórinispen, ekinshisi - mátinmen berilýi tıis.

Úİİİ. «Muny árbir oqýshy bilýge tıis»
Taqyryp:
İ top: «Oqýshy quqyqtary»
İİ top: «Oqýshy mindetteri»
İİİ top: «Oqýshy jaýapkershiligi»

İH. . «Bolashaq» jobasyn qorǵaý.
Sharty:
Barlyq topqa bir suraq beriledi, sol suraq tóńireginde óz oılaryn qaǵaz betine sýret túrinde túsirip, qorǵap shyǵýy kerek. Ýaqyt: shekteýli 5 mınýt

Suraq: «Men qandaı memlekette ómir súrgim keledi?»

Qorytyndy: Ádil qazylar alqasy ár toptyń baǵasyn berip marapattaıdy.
Mine, búgingi saıysymyzda aıtylǵandardy saralaı kele, elimizdiń órkenıetti el retinde bolashaqta qarqyndy damýy, qymbatty oqýshylar, bolashaq jastar senderdiń óz qoldaryńda.
Jandaryńa sapaly bilim men salaýatty aqyldy serik etip, úılestirip memleketti aldyńǵy ýaqytta damytatyn sizder men bizder. Endeshe M. Áýezov atamyz aıtqandaı «El bolamyn deseń, besigińdi túze» degendeı, qurmetti óren atanyń emes, adamnyń balasy bolý kerektigin osy bastan oı-zerdelerińe salyńdar.