14 – ناۋرىز كورىسۋ امال مەرەكەسى
تاقىرىبى: 14 – ناۋرىز كورىسۋ امال مەرەكەسى
ماقساتى: وقۋشىلاردى قازاعىمىزدىڭ سالت - داستۇرلەرىنىڭ ءبىرى امال مەرەكەسىنىڭ ەرەكشەلىگىمەن تانىستىرۋ جانە ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت كورسەتۋگە سىيلاستىققا باۋلۋ.
جۇرگىزۋشى: سالەمەتسىز بە، قۇرمەتتى اتا - انالار، ۇستازدار، وقۋشىلار! بۇگىنگى ناۋرىز مەيرامىنا ارنالعان 14 - ناۋرىز كورىسۋ امال مەرەكەسى اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزدى اشىق دەپ جاريالايمىز.
بۇگىنگى ناۋرىز مەيرامىندا ەكى مەرەكەنىڭ مازمۇنى قوسارلانىپ ءجۇر: ونىڭ ءبىرى قازاقشا - جاڭا جىل جانە كۇن - ءتۇن تەڭەسىمى. ناۋرىز مەرەكەسىن 1988 جىلعى رەسمي مەيرامداۋدى باستاعالى بۇرىنعى 14 ناۋرىزدا «امال» اتاۋىمەن مەيرامدالىپ كەلگەن جاڭا جىل مەرەكەسى ناۋرىزبەن بىرىكتىرىلدى. ءبىر قىزىعى، قازاق ناۋرىزى 21 - 22 ناۋرىزدا ەمەس، 14 ناۋرىزدا اتالىپ كەلگەن جانە ول بەيرەسمي تۇردە ەلدىڭ ءبىراز ءوڭىرىن قامتىعان ەدى.
كوپتەن كۇتكەن ناۋرىز تويى ارايلى،
نۇرعا بولەپ مىنە جاتىر ماڭايدى
مال بىتكەننىڭ بال تاتىعان ۋىزى
قۋات بولىپ قانىمىزعى تارايدى.
ءتورت تۇلىك مال حالقىمىزدىڭ سۇيەرى
كوڭىلىمنىڭ كۇمبىرلەگەن كۇيى ەدى.
ولاي بولسا سىنىبىمىزدىڭ كۇيشى قىزى تورەبايەۆا گۋلناردى ورتامىزعا شاقىرامىز «ءومىر جولى»
ناۋرىز مەرەكەسىنە ارنالعان ولەڭ شۋماقتارى:
قالدىبەك، لاززات، ايجان.
قۇلاقتان كىرىپ بويدى الار، اسەم انمەن ءتاتتى كۇي
كوڭىلگە ءتۇرلى وي سالار، ءاندى سۇيسەڭ مەنشە ءسۇي، دەمەكشى
كونتۋاروۆ اتانيازدى «مەرەكە» انىمەن ورتاعا شاقىرامىز.
بي: «قارا جورعا»
ءان: ىقلاس اسلان «انا - اكە»
كورىنىس: امال كەيبىر تۇسىندىرمەلەرگە قاراعاندا “توقتى” نەمەسە “توقتىنىڭ باسى” بولماسا “قوي باسىنىڭ قاسقاسى” دەگەندى بىلدىرەتىن، توقتى شوقجۇلدىزىنداعى ەڭ جارىق جۇلدىز بولىپ تابىلادى. ارابشا “ءحامال” – قوزى دەگەن ءسوز. بۇل سوزگە ەجەلگى تۇركى تانىمى بويىنشا قاراساق، حا+مال: “مال” ءسوزى ۇساق، ۋاق دەگەندى بىلدىرەدى، ياعني بۇگىنگى قازاقشا “مال” ءسوزىنىڭ سەمانتيكالىق ءمانى و باستا “ۇساق مال” ەكەنىن ۇقتىرىپ تۇر. شاماسى، بۇل اراب تىلىنە ەنگەن ەجەلگى تۇركى ءسوزى بولار.
- اتا، ءبىر جاسىڭىزبەن!
- بار بول، قاراعىم... اينالايىن...
14 ناۋرىز - كورىسۋ مەيرامى. كورىسۋ كۇنىندە حالىق قىستان امان - ەسەن شىققانىنا قۋانىپ، ءبىر - بىرىمەن قول الىسادى. تاڭ سىبىرلەپ اتىسىمەن، كورىسۋ مەرەكەسىن اسىعا كۇتىپ وتىرعان ءاربىر وتباسى الدىن الا دايىندالىپ قويعان داستارحانىن جايادى. مىندەتتى تۇردە باۋىرساق ءپىسىرىپ، داستارحانعا ءتاتتى - پاتتىسىمەن قوسىپ ءۇيىپ قويادى. وتباسىنىڭ كىشىلەرى ۇلكەندەرىنە قوس قولىن بەرىپ، كورىسىپ شىعادى. ءبىر – بىرىنە «ءبىر جاسىڭمەن!» دەيدى. ول «ءبىر جاسقا ەسەيۋىڭمەن! وسى جىلعا امان - ەسەن جەتۋىڭمەن!» دەگەندى بىلدىرەدى. سودان كەيىن ءار وتباسى كورشىلەرىمەن كورىسەدى. جاسى كىشى وتباسى مۇشەلەرى جاسى ۇلكەن جانۇيالارعا كىرىپ، كورىسىپ شىعادى. مىندەتتى تۇردە ءار ادام ءۇش ءۇيدىڭ ەسىگىن اشۋ كەرەك، ياعني تۇسكە دەيىن ءۇش ۇيگە كىرىپ، كورىسىپ ۇلگەرۋى كەرەك. بۇل جورالعى جىل بويى بالالارىمىز توق ءجۇرسىن، داستارحانىمىز ارالاس بولسىن، قارىم - قاتىناسىمىزعا سىزات تۇسپەسىن دەگەن نيەتتەن تۋعان.
- ايتكۇل اجەلەرگە كورىستىڭ بە، بالام؟
- ءيا، اجە، كورىستىم. تولەن اتامدارعا دا كىردىم.
- جيەنعالي جەزدەلەرىڭ دە وسى جاڭا كورىسىپ شىقتى. سولارعا بارا عوي، قۇلىنىم. ءتۇس بولىپ قالدى، ءۇش ءۇيدىڭ ەسىگىن اشۋعا ۇلگەرمەي قالارسىڭ...
- ءپالى، الگى تولەن كىرىپ شىقپادى. جولىم كىشى دەمەيدى بۇلار.
- ءجا، بۇگىن كەلمەسە، ابىر - سابىر بوپ ۇلگەرمەگەن شىعار، ەرتەڭ كىرىپ كورىسەر...
بۇگىنگى كۇنى قازاقستاننىڭ باتىس ايماعىنا بەرىك ورنىققان بۇل ءداستۇر جىل سايىن جەرگىلىكتى حالىق ساعىنا كۇتەتىن بىردەن - ءبىر سالت بولىپ وتىر. بۇل كۇنى باۋىرساق، تاتتىلەردى وقۋشىلار مەن مۇعالىمدەر مەكتەپكە دە اپارا بەرەدى. كورىسىپ بولعان ءار ادامعا تاماق ۇيلەستىرىلىپ، «ءبىر جاسىڭمەن!» دەگەن تىلەك ايتىلادى.
14 ناۋرىز كۇنى باستالاتىن كورىسۋ مەيرامى جىل بويى جالعاسىن تابادى. كورىسۋدە اۋىلدا بولماي، اۋىلعا ەندى كەلگەن ادامدى كورگەن كەزدە، اماندىق - ساۋلىقتان كەيىن «ءبىر جاسىڭمەن!» دەپ قول الىسۋىمىز كەرەك.
شاتتىق پەن قۋانىشقا، اق باتا مەن مولشىلىققا تولى بۇل مەرەكەدە مارە - سارە بولعان جۇرت وسى قارقىنمەن جاڭا جىلى - 22 ناۋرىز مەرەكەسىن قارسى الادى..
اق تىلەك بەيبىتشىلىك امان بولسىن!
ەلىم، جۇرتىم ءقادىرلى امان بولسىن!
تۋعانداي ءبىر انادان جاماعاتتار
دوستىققا بەرىك، مىقتى ادال بولسىن!
ناۋرىز مەيرامى قۇتتى بولسىن!
ۇلىس وڭ بولسىن! اق مول بولسىن!
جۇرگىزۋشى:
بي: قىزدار «قازاق ءبيى»
ولەڭ شۋماقتار: عاني، ايجان، جاقسىلىق، جانىبەك ءان: ايداربەك ۇلى ابدۋللا
بي: ۆالس قىزدار مەن ۇلدار.
ءان: اۋەزوۆ نۇرجان «اكە»
حور: قىزدار «قازاقى داستارحان»
وسىمەن قۇرمەتتى قوناقتار! بۇگىنگى امال مەرەكەسىنە ارنالعان تاربيە ساعاتىمىز اياقتالدى. نازارلارىڭىزعا كوپ راحمەت ساۋ بولىڭىزدار!
ماڭعىستاۋ وبلىسى، مۇنايلى اۋدانى،
№11 ورتا مەكتەپتىڭ گەوگرافيا ءپانى ءمۇعالىمى
تولەگەنوۆا جازيرا كەنجەكۋلوۆنا
ماقساتى: وقۋشىلاردى قازاعىمىزدىڭ سالت - داستۇرلەرىنىڭ ءبىرى امال مەرەكەسىنىڭ ەرەكشەلىگىمەن تانىستىرۋ جانە ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت كورسەتۋگە سىيلاستىققا باۋلۋ.
جۇرگىزۋشى: سالەمەتسىز بە، قۇرمەتتى اتا - انالار، ۇستازدار، وقۋشىلار! بۇگىنگى ناۋرىز مەيرامىنا ارنالعان 14 - ناۋرىز كورىسۋ امال مەرەكەسى اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزدى اشىق دەپ جاريالايمىز.
بۇگىنگى ناۋرىز مەيرامىندا ەكى مەرەكەنىڭ مازمۇنى قوسارلانىپ ءجۇر: ونىڭ ءبىرى قازاقشا - جاڭا جىل جانە كۇن - ءتۇن تەڭەسىمى. ناۋرىز مەرەكەسىن 1988 جىلعى رەسمي مەيرامداۋدى باستاعالى بۇرىنعى 14 ناۋرىزدا «امال» اتاۋىمەن مەيرامدالىپ كەلگەن جاڭا جىل مەرەكەسى ناۋرىزبەن بىرىكتىرىلدى. ءبىر قىزىعى، قازاق ناۋرىزى 21 - 22 ناۋرىزدا ەمەس، 14 ناۋرىزدا اتالىپ كەلگەن جانە ول بەيرەسمي تۇردە ەلدىڭ ءبىراز ءوڭىرىن قامتىعان ەدى.
كوپتەن كۇتكەن ناۋرىز تويى ارايلى،
نۇرعا بولەپ مىنە جاتىر ماڭايدى
مال بىتكەننىڭ بال تاتىعان ۋىزى
قۋات بولىپ قانىمىزعى تارايدى.
ءتورت تۇلىك مال حالقىمىزدىڭ سۇيەرى
كوڭىلىمنىڭ كۇمبىرلەگەن كۇيى ەدى.
ولاي بولسا سىنىبىمىزدىڭ كۇيشى قىزى تورەبايەۆا گۋلناردى ورتامىزعا شاقىرامىز «ءومىر جولى»
ناۋرىز مەرەكەسىنە ارنالعان ولەڭ شۋماقتارى:
قالدىبەك، لاززات، ايجان.
قۇلاقتان كىرىپ بويدى الار، اسەم انمەن ءتاتتى كۇي
كوڭىلگە ءتۇرلى وي سالار، ءاندى سۇيسەڭ مەنشە ءسۇي، دەمەكشى
كونتۋاروۆ اتانيازدى «مەرەكە» انىمەن ورتاعا شاقىرامىز.
بي: «قارا جورعا»
ءان: ىقلاس اسلان «انا - اكە»
كورىنىس: امال كەيبىر تۇسىندىرمەلەرگە قاراعاندا “توقتى” نەمەسە “توقتىنىڭ باسى” بولماسا “قوي باسىنىڭ قاسقاسى” دەگەندى بىلدىرەتىن، توقتى شوقجۇلدىزىنداعى ەڭ جارىق جۇلدىز بولىپ تابىلادى. ارابشا “ءحامال” – قوزى دەگەن ءسوز. بۇل سوزگە ەجەلگى تۇركى تانىمى بويىنشا قاراساق، حا+مال: “مال” ءسوزى ۇساق، ۋاق دەگەندى بىلدىرەدى، ياعني بۇگىنگى قازاقشا “مال” ءسوزىنىڭ سەمانتيكالىق ءمانى و باستا “ۇساق مال” ەكەنىن ۇقتىرىپ تۇر. شاماسى، بۇل اراب تىلىنە ەنگەن ەجەلگى تۇركى ءسوزى بولار.
- اتا، ءبىر جاسىڭىزبەن!
- بار بول، قاراعىم... اينالايىن...
14 ناۋرىز - كورىسۋ مەيرامى. كورىسۋ كۇنىندە حالىق قىستان امان - ەسەن شىققانىنا قۋانىپ، ءبىر - بىرىمەن قول الىسادى. تاڭ سىبىرلەپ اتىسىمەن، كورىسۋ مەرەكەسىن اسىعا كۇتىپ وتىرعان ءاربىر وتباسى الدىن الا دايىندالىپ قويعان داستارحانىن جايادى. مىندەتتى تۇردە باۋىرساق ءپىسىرىپ، داستارحانعا ءتاتتى - پاتتىسىمەن قوسىپ ءۇيىپ قويادى. وتباسىنىڭ كىشىلەرى ۇلكەندەرىنە قوس قولىن بەرىپ، كورىسىپ شىعادى. ءبىر – بىرىنە «ءبىر جاسىڭمەن!» دەيدى. ول «ءبىر جاسقا ەسەيۋىڭمەن! وسى جىلعا امان - ەسەن جەتۋىڭمەن!» دەگەندى بىلدىرەدى. سودان كەيىن ءار وتباسى كورشىلەرىمەن كورىسەدى. جاسى كىشى وتباسى مۇشەلەرى جاسى ۇلكەن جانۇيالارعا كىرىپ، كورىسىپ شىعادى. مىندەتتى تۇردە ءار ادام ءۇش ءۇيدىڭ ەسىگىن اشۋ كەرەك، ياعني تۇسكە دەيىن ءۇش ۇيگە كىرىپ، كورىسىپ ۇلگەرۋى كەرەك. بۇل جورالعى جىل بويى بالالارىمىز توق ءجۇرسىن، داستارحانىمىز ارالاس بولسىن، قارىم - قاتىناسىمىزعا سىزات تۇسپەسىن دەگەن نيەتتەن تۋعان.
- ايتكۇل اجەلەرگە كورىستىڭ بە، بالام؟
- ءيا، اجە، كورىستىم. تولەن اتامدارعا دا كىردىم.
- جيەنعالي جەزدەلەرىڭ دە وسى جاڭا كورىسىپ شىقتى. سولارعا بارا عوي، قۇلىنىم. ءتۇس بولىپ قالدى، ءۇش ءۇيدىڭ ەسىگىن اشۋعا ۇلگەرمەي قالارسىڭ...
- ءپالى، الگى تولەن كىرىپ شىقپادى. جولىم كىشى دەمەيدى بۇلار.
- ءجا، بۇگىن كەلمەسە، ابىر - سابىر بوپ ۇلگەرمەگەن شىعار، ەرتەڭ كىرىپ كورىسەر...
بۇگىنگى كۇنى قازاقستاننىڭ باتىس ايماعىنا بەرىك ورنىققان بۇل ءداستۇر جىل سايىن جەرگىلىكتى حالىق ساعىنا كۇتەتىن بىردەن - ءبىر سالت بولىپ وتىر. بۇل كۇنى باۋىرساق، تاتتىلەردى وقۋشىلار مەن مۇعالىمدەر مەكتەپكە دە اپارا بەرەدى. كورىسىپ بولعان ءار ادامعا تاماق ۇيلەستىرىلىپ، «ءبىر جاسىڭمەن!» دەگەن تىلەك ايتىلادى.
14 ناۋرىز كۇنى باستالاتىن كورىسۋ مەيرامى جىل بويى جالعاسىن تابادى. كورىسۋدە اۋىلدا بولماي، اۋىلعا ەندى كەلگەن ادامدى كورگەن كەزدە، اماندىق - ساۋلىقتان كەيىن «ءبىر جاسىڭمەن!» دەپ قول الىسۋىمىز كەرەك.
شاتتىق پەن قۋانىشقا، اق باتا مەن مولشىلىققا تولى بۇل مەرەكەدە مارە - سارە بولعان جۇرت وسى قارقىنمەن جاڭا جىلى - 22 ناۋرىز مەرەكەسىن قارسى الادى..
اق تىلەك بەيبىتشىلىك امان بولسىن!
ەلىم، جۇرتىم ءقادىرلى امان بولسىن!
تۋعانداي ءبىر انادان جاماعاتتار
دوستىققا بەرىك، مىقتى ادال بولسىن!
ناۋرىز مەيرامى قۇتتى بولسىن!
ۇلىس وڭ بولسىن! اق مول بولسىن!
جۇرگىزۋشى:
بي: قىزدار «قازاق ءبيى»
ولەڭ شۋماقتار: عاني، ايجان، جاقسىلىق، جانىبەك ءان: ايداربەك ۇلى ابدۋللا
بي: ۆالس قىزدار مەن ۇلدار.
ءان: اۋەزوۆ نۇرجان «اكە»
حور: قىزدار «قازاقى داستارحان»
وسىمەن قۇرمەتتى قوناقتار! بۇگىنگى امال مەرەكەسىنە ارنالعان تاربيە ساعاتىمىز اياقتالدى. نازارلارىڭىزعا كوپ راحمەت ساۋ بولىڭىزدار!
ماڭعىستاۋ وبلىسى، مۇنايلى اۋدانى،
№11 ورتا مەكتەپتىڭ گەوگرافيا ءپانى ءمۇعالىمى
تولەگەنوۆا جازيرا كەنجەكۋلوۆنا
You Might Also Like
-
ساباقتاردا قولداناتىن «50 ءادىس - ءتاسىل» تۇرلەرى
-
تاقىرىبى: ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىن ۇلىقتايمىز!
