22 ناۋرىز مەرەكەسىنە ارنالعان. ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىن ۇلىقتايمىز!
تاقىرىبى: ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىن ۇلىقتايمىز!
ماقساتى: قۇرمەتتى كورەرمەندەر، بۇگىنگى ءبىزدىڭ كەشىمىزدىڭ ماقساتى - زامان وزگەرسە دە ۇلتتىق سالت - ءداستۇرىمىزدىڭ كونەرمەيتىندىگىن ەسكە سالىپ، ۇلتتىق مۇرانى قايتا جاڭعىرتۋ. «توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى بار» دەمەكشى، سالتىن سۇيگەن ءاربىر جاس ۇرپاق بولاشاقتا حالقىن سۇيەتىن، ەلىنە ادال قىزمەت ەتەتىن، ءتىلىنىڭ، سالت - ءداستۇردىڭ جاناشىرى بولاتىنىنا سەنەمىز.
«ناۋرىز دۋمان» ءانىنىڭ ىرعاعىمەن «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىڭ ۇلىقتايمىز!» اتتى مەرەكەلىك كەشىمىز باستالادى.
جۇرگىزۋشى:
ناۋرىزدىڭ (پارسىشا «ناۋ» جاڭا، «رۋز» كۇن، ياعني جاڭا كۇن) 22 جۇلدىزى كۇن مەن ءتۇننىڭ ۇزاقتىق مەرزىمى تەڭەسەتىن، جاڭا جىلدىڭ ءبىرىنشى جۇلدىزى – ۇلاستىڭ ۇلى كۇنى.
كوكتەمنىڭ شۋاعى مول دا، مەرزىمى قىسقا. بىردە كۇن توبە قىزدىرسا، كەيدە تابان سىزداتادى. ناۋرىزدىڭ ورتا نەمەسە سوڭعى شەنى وكپەك جەل سوعىپ، قار كۇرت ەرىپ، جەر لايساڭ تارتاتىن شاق «الاساپىران» اتالادى. جاڭا جىلدىڭ الدىندا نە العاشقى كۇندەرى جاۋعان، جىلتىلداپ كوز شاعىلىستىرار جۇمساق ۇلپا قار «ناۋرىزدىڭ اقشا قارى» تەز ەريدى. بۇل قار «قۇس قاناتى» ياعني قۇس كەلەر الدى قار دەپ تە اتالادى.
ناۋرىزدىڭ 17 جۇلدىزىنان 21 جۇلدىزىنا دەيىنگى ارالىق «بەسقوناق». ناۋرىزدىڭ سوڭىندا شارۋاعا جايلى جاعداي تۋعىزار 5 – 10 كۇندىك جاۋىن – شاشىندى امال – بەس توعىستىڭ بەت جۋارى. بۇل اي يت شۋاعى، كەمپىر شۋاق، ەسكەك جەلدى اي. ناۋرىزدا ۇركەر تۋا تاڭ اتادى.
جەر الەمگە تاعى دا كوكتەم كەلدى. كوكتەم – بالالىق، جاستىق شاق. قىزىل – جاسىلدى تۇسىمەن قىرعاۋىلداي قۇلپىرعان كوكتەمگە، ياعني ومىرگە دەگەن قۇشتارلىعىڭ ارتا تۇسەدى.
كوكتەمدە جەر – انا ويانىپ، تابيعات جاڭارىپ، جاسارىپ، كۇن ۇياسىنان شىعىپ، بارشا حالىققا ءوز نۇرىن شاشىپ، كۇلىمدەپ تۇرادى. جەر الەم جاسىل – جەلەك اتىپ، جىل قۇستارى تۋعان جەرىنە ورالادى. كوكتەمدە العاش ۇشىپ كەلەتىن قۇستار دا بار. ولار – ماحاببات بەلگىسىنە اينالعان، جۇبىنان ءومىر بويى اجىراسپايتىن اققۋلار. كوكتەمدە العاش ۇشىپ كەلەتىن قۇستاردىڭ العاشقى كەلۋى، قازاق حالقىنىڭ سۇيىكتى دە ءداستۇرلى مەرەكەسى – ناۋرىز ۇشتاسادى. لەگىنە شاقشاقاي دا جاتادى. ولكەمىزگە جىل قۇستارىنىڭ
«تىراۋ – تىراۋ تىرنالار» دەگەن ءسوزدى ويعا العاندا اسپاندا توپتاسىپ سىنا ءتارىزدى بەينەدە ۇشقان تىرنالاردى كورەمىز.
وقۋشىلار ساحناعا شىعار كەزدە «كوڭىل تولقىنى» كۇيى ويناپ تۇرادى.
جۇرگىزۋشى: كورىنىس: قىزىر اتا كەلگەن كۇن
بىردە قىزىر اتا دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىن ارالاپ ءجۇرىپ قازاق ەلىنە تاپ بولىپتى. انە ەل دەپ وسى ايت. جەرى قانداي كەڭ – بايتاق بولسا، حالقى دا سونداي دارقان. شەتىنەن مەيىرىمدى. دوسپىن دەگەنگە قۇشاعى ايقارا اشىق. اتا ءدان ريزا بولادى. ارينە، قىزىر اتانىڭ جۇرگەن جەرى قاشان دا مولشىلىق. «تويلارىڭ تويعا ۇلاسسىن. مەيرامدارىڭ كوپ بولسىن» دەپ باتا بەرەدى.
قىزىر اتا كەلگەن كۇن جىل سايىن مەيرامعا اينالىپتى. ونى وزدەرىڭشە «ناۋرىز» دەپ اتاپ السا كەرەك.
1 - وقۋشى: وسى بارلىعىمىز ايتىپ جاتىرمىز «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى» دەپ، ال ول قايدان شىققانىن بىلەسىڭدەر مە؟
بۇل جونىندە مىنانداي اڭىز بار: ءبىر كۇنى نۇح پايعامباردىڭ كەمەسى قازىعۇرت تاۋىنا كەلگەن ساتتە جەردىڭ بەتىن جايلاعان توپان سۋ كەرى قايتادى. سول ءسات جەر بەتىنە تابانى تيگەن بارلىق تىرشىلىك يەلەرى كوك اسپاننان تۇسكەن قاسيەتتى قازاننان بىرگە ءدام تاتادى. سودان، بۇل كۇندى – ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى دەپ جاريالايدى.
2 - وقۋشى: «قازاقتىڭ تىيىم ءسوزى - تاربيە كوزى» دەيدى قازاق.
باس كيىممەن ويناما.
اقتى توكپە.
مالدى تەپپە.
ءبۇيىرىڭدى تايانبا.
كەشقۇرىم ۇيىقتاما،
ايعا قولىڭدى شوشايتپا
ناندى باسپا
تابانىڭدى تارتپا
جايدان جاي ۋھىلەمە.
قىزىر بابا (نۇرلان): و - وي، بارەكەلدى! كوپ جاساڭدار، اينالايىندار! جاستارىڭ، ايتسا ايتقانداي، ونەرلى ەكەن. ءجون - جورالعىدان دا قاراجاياۋ ەمەس كورىنەدى. ەندى، رۇقسات بولسا، بۇرىنعىنىڭ جولىمەن مەن ەندى بالالاردىڭ زەردەلەرى مەن وي - ورىستەرىن ءبىراز پايىمداپ كورسەم.
كۇن: ءجون، اتا، ءجون! جاستارىمىز زەردەسىز ەمەس سياقتى. نامىستى قولدان بەرە قويماس.
قىزىر بابا (نۇرلان): ەندەشە العاشقى سۇراق:
1 - سۇراق: ناۋرىز شەشەك دەگەن وسىمدىك تۋرالى نە بىلەمىز؟
وقۋشى: ناۋرىزشەشەك – ناۋرىز ايىندا وسەتىن جاپىراقتى ءتۇرلى – ءتۇستى گۇلدى، قاۋاشاقتى اسەم ءشوپ. مايىنىڭ دارىلىك قاسيەتى بار. قازاقستاننىڭ تاۋلى ايماقتارىندا ونىڭ بىرنەشە ءتۇرى وسەدى. «ناۋرىزشەشەك» «قىزىل كىتاپقا» ەنگەن، سيرەك كەزدەسەتىن، باعالى وسىمدىك.
2 - سۇراق: ناۋرىزكوك قۇسى تۋرالى نە بىلەتىندەرىڭدى ايتا قويىڭدارشى؟
وقۋشى: ناۋرىزكوك – ناۋرىز ايىندا ۇشىپ كەلەتىن كوكتەم قۇسى. قاراسى شاعىن عانا، وسى قۇسى شىعىس ەلى كۇتىپ جۇرەدى. ونى العاش كورگەندەر «ناۋرىز كەلدىڭ بە؟» دەپ شاقىرىپ، جەم شاشادى. ناۋرىزكوكتى ەشكىم قۋمايدى، ۇركىتپەيدى.
3 - سۇراق: ناۋرىز كوجە تۋرالى نە بىلەمىز؟
وقۋشى: ناۋرىز كوجە – ناۋرىز تويىنا ءتان كوپشىلىككە ارنالعان مەرەكەلىك تاعام. ونى ءار ءۇي جەتى ءتۇرلى دامنەن: ءسۇت، ەت، سۋ، تۇز، تارى، قۇرت، جەمىس، ت. س. س تاعامداردان جاساپ، وعان قازى شۇجىق سياقتى سىيلى مۇشەلەر قوسىپ، مەرەكەمەن قۇتتىقتاۋعا كەلگەندەرگە ىقىلاسپەن ۇسىنادى. ناۋرىز كوجەنىڭ داستۇرلىك، مەرەكەلىك، ۇلتتىق تاعىلىمى وتە زور.
4 - سۇراق: ناۋرىزناما ويىن ساۋىعى تۋرالى نە بىلەمىز؟
وقۋشى: «ناۋرىزناما» - شات شادىمان ويىن – ساۋىق توي. بۇل كۇنى ۇلكەن بولسىن، كىشى بولسىن وسى مەيرامعا كەلىپ، كوڭىلدى ويىن ساۋىقتار جاسالادى. مۇندا شاراپ ءىشۋ، رەنجىسۋ سياقتى جاعىمسىز ادەتتەرگە قاتتى تىيىم سالىنعان. تويعا ات جارىس، پالۋان كۇرەس، ءان، ولەڭدەر، ناۋرىز جىرلارى ايتىلادى.
5 - سۇراق: حالىق ناۋرىزشا دەپ ايتىپ جاتادى. ونى قالاي تۇسىندىڭدەر؟
وقۋشى: ناۋرىزشا - ناۋرىز ايىندا جۇپ – جۇقا، قيىقشا قىربىق قار تۇسەدى. ونى حالىق «ناۋرىزشا» دەپ اتايدى.
6 - سۇراق: حالىقتا باتانىڭ تۇرلەرى كوپ. سونىڭ ءبىرى - وسى ناۋرىز باتا. ول باتا تۋرالى نە بىلەمىز؟
وقۋشى: بۇل ناۋرىز باتا ناۋرىزناما وتكىزگەندەرگە، وسى كۇنگە ارناپ «ناۋرىز كوجەگە» شاقىرعاندارعا، تويدا ونەر كورسەتكەن اقىن، ءانشى پالۋاندارعا باتا بەرىلەدى.
قىزىر بابا (نۇرلان): بارەكەلدى، بالالار، جارادىڭدار! ريزامىن.
ءان: «قازاقتاي ەل قايدا؟» 5 سىنىپ وقۋشىلارى
جۇرگىزۋشى: ناۋرىز كەلدى كوڭىلدى،
جەر شۋاققا بولەندى.
كۇندەر تۋدى شۋاقتى،
قار ەرىدى، سۋ اقتى.
كۇن مەن ءتۇن تەڭەلدى،
قۇستار كەلدى جىر الىپ.
دالا نۇرعا كەنەلدى،
ءبىز دە ءجۇرمىز قۋانىپ.
كوكتەمدە ءبىز تويلايمىز،
ناۋرىز تويىن ۇلىستىڭ.
تويدان قۇر قالمايمىز،
سالتى عوي بۇل ۇلى ءىستىڭ.
جۇرگىزۋشى: ساحنالىق كورىنىس. شىقبەرمەس شىعايباي مەن الدار كوسە. ورىندايتىن: ارلان جانە نۇرجىگىت.
شىعايباي: - اللا - اۋ، ساقتاي گور! نەمەنەگە قاپتاپ كەتكەن مىنا جۇرت؟ شىعايبايعا اس بەرىپ جاتىر دەي مە ەكەن؟ شىعايبايدىڭ مالىن شاشپاق قوي، ويلارى. تاعى دا دەمەۋشى بول، كومەكتەس دەۋدەن تايىنباس. كەتەيىن، كورىنبەي كوزدەرىنە.
الدار كوسە: وۋ، شاكە قايدا بارا جاتىرسىز، قايدان كەلە جاتىرسىز؟(- دەپ ءتوس قاعىستىرماق بولادى.). بۇگىن توي، كوكتەم مەرەكەسى، ەل مەرەكەسى. قۇنانباي بالالى بولىپتى. سىزدەن حالقىمىزدىڭ سالتىمەن ءسۇيىنشى سۇراي كەلدىم. بۇگىن سول ات قويۋ ءراسىمى بولماقشى. جۇرت سوعان جينالعان بولار.
شىعايباي ءبىر پالەگە كىرىپ كەتپەي تۇرعاندا جونىمە كەتەيىن.(دەپ اقىرىن جىلىستاپ شىعىپ كەتەدى)
الدار كوسە: وۋ، شاكە ەلمەن بىرگە بولىڭىز شاكە! قوي بۇدان تۇك شىقپاس. وداندا مىنا وتىرعان جۇرتتان ءسۇيىنشى سۇرايىن.
اينالايىن اعايىن ءسۇيىنشى قۇنانبايدىڭ ۇيىندە بۇگىن توي. ات قويۋ تويى بولعالى جاتىر. تويعا كەلىڭىزدەر!
جاڭا جىل قۇتتى بولسىن! اق مول بولسىن!
قايدا بارسا جول بولسىن. ۇلىس باقتى بولسىن!
ءتورت - تۇلىك اقتى بولسىن! بالە - جالا جەرگە ەنسىن!
ۇلىس بەرەكە بەرسىن! جۇرت امان - ەسەن بولسىن!
مۋزىكالىق ءنومىر: «اتا ءداستۇرى» ورىندايتىن: 6 سىنىپ وقۋشىلارى
جۇرگىزۋشى:
سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزعا حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق ءداستۇرىنىڭ ءبىرى «بەسىككە بولەۋ ءراسىمى» ۇسىنىلادى.
كورىنىس: بەسىككە بولەۋ ءراسىمى كورسەتىلەدى (6 سىنىپ وقۋشىلارى)
وقۋشى: بەسىك – قاسيەتتى، كيەلى، قۇتتى مۇلىك، ءسابيدىڭ التىن ۇياسى. بەسىكتى وتپەن الاستاپ، «تىشتىرما» جاساپ الادى دا، بالانى بەسىككە سالادى.
بالاعا دەگەن انا ماحابباتى بەسىك جىرى ارقىلى ايتىلادى. بالانى بەسىككە سالىپ تەربەتە وتىرىپ:
ءالدي - ءالدي، اق بوپەم،
اق بەسىككە جات، بوپەم
جىلاما، بوپەم، جىلاما،
جالاك شاعىپ بەرەيىن
بايقۇتاننىڭ قۇيرىعىن
جىپكە تاعىپ بەرەيىن
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ماقساتى: قۇرمەتتى كورەرمەندەر، بۇگىنگى ءبىزدىڭ كەشىمىزدىڭ ماقساتى - زامان وزگەرسە دە ۇلتتىق سالت - ءداستۇرىمىزدىڭ كونەرمەيتىندىگىن ەسكە سالىپ، ۇلتتىق مۇرانى قايتا جاڭعىرتۋ. «توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى بار» دەمەكشى، سالتىن سۇيگەن ءاربىر جاس ۇرپاق بولاشاقتا حالقىن سۇيەتىن، ەلىنە ادال قىزمەت ەتەتىن، ءتىلىنىڭ، سالت - ءداستۇردىڭ جاناشىرى بولاتىنىنا سەنەمىز.
«ناۋرىز دۋمان» ءانىنىڭ ىرعاعىمەن «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىڭ ۇلىقتايمىز!» اتتى مەرەكەلىك كەشىمىز باستالادى.
جۇرگىزۋشى:
ناۋرىزدىڭ (پارسىشا «ناۋ» جاڭا، «رۋز» كۇن، ياعني جاڭا كۇن) 22 جۇلدىزى كۇن مەن ءتۇننىڭ ۇزاقتىق مەرزىمى تەڭەسەتىن، جاڭا جىلدىڭ ءبىرىنشى جۇلدىزى – ۇلاستىڭ ۇلى كۇنى.
كوكتەمنىڭ شۋاعى مول دا، مەرزىمى قىسقا. بىردە كۇن توبە قىزدىرسا، كەيدە تابان سىزداتادى. ناۋرىزدىڭ ورتا نەمەسە سوڭعى شەنى وكپەك جەل سوعىپ، قار كۇرت ەرىپ، جەر لايساڭ تارتاتىن شاق «الاساپىران» اتالادى. جاڭا جىلدىڭ الدىندا نە العاشقى كۇندەرى جاۋعان، جىلتىلداپ كوز شاعىلىستىرار جۇمساق ۇلپا قار «ناۋرىزدىڭ اقشا قارى» تەز ەريدى. بۇل قار «قۇس قاناتى» ياعني قۇس كەلەر الدى قار دەپ تە اتالادى.
ناۋرىزدىڭ 17 جۇلدىزىنان 21 جۇلدىزىنا دەيىنگى ارالىق «بەسقوناق». ناۋرىزدىڭ سوڭىندا شارۋاعا جايلى جاعداي تۋعىزار 5 – 10 كۇندىك جاۋىن – شاشىندى امال – بەس توعىستىڭ بەت جۋارى. بۇل اي يت شۋاعى، كەمپىر شۋاق، ەسكەك جەلدى اي. ناۋرىزدا ۇركەر تۋا تاڭ اتادى.
جەر الەمگە تاعى دا كوكتەم كەلدى. كوكتەم – بالالىق، جاستىق شاق. قىزىل – جاسىلدى تۇسىمەن قىرعاۋىلداي قۇلپىرعان كوكتەمگە، ياعني ومىرگە دەگەن قۇشتارلىعىڭ ارتا تۇسەدى.
كوكتەمدە جەر – انا ويانىپ، تابيعات جاڭارىپ، جاسارىپ، كۇن ۇياسىنان شىعىپ، بارشا حالىققا ءوز نۇرىن شاشىپ، كۇلىمدەپ تۇرادى. جەر الەم جاسىل – جەلەك اتىپ، جىل قۇستارى تۋعان جەرىنە ورالادى. كوكتەمدە العاش ۇشىپ كەلەتىن قۇستار دا بار. ولار – ماحاببات بەلگىسىنە اينالعان، جۇبىنان ءومىر بويى اجىراسپايتىن اققۋلار. كوكتەمدە العاش ۇشىپ كەلەتىن قۇستاردىڭ العاشقى كەلۋى، قازاق حالقىنىڭ سۇيىكتى دە ءداستۇرلى مەرەكەسى – ناۋرىز ۇشتاسادى. لەگىنە شاقشاقاي دا جاتادى. ولكەمىزگە جىل قۇستارىنىڭ
«تىراۋ – تىراۋ تىرنالار» دەگەن ءسوزدى ويعا العاندا اسپاندا توپتاسىپ سىنا ءتارىزدى بەينەدە ۇشقان تىرنالاردى كورەمىز.
وقۋشىلار ساحناعا شىعار كەزدە «كوڭىل تولقىنى» كۇيى ويناپ تۇرادى.
جۇرگىزۋشى: كورىنىس: قىزىر اتا كەلگەن كۇن
بىردە قىزىر اتا دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىن ارالاپ ءجۇرىپ قازاق ەلىنە تاپ بولىپتى. انە ەل دەپ وسى ايت. جەرى قانداي كەڭ – بايتاق بولسا، حالقى دا سونداي دارقان. شەتىنەن مەيىرىمدى. دوسپىن دەگەنگە قۇشاعى ايقارا اشىق. اتا ءدان ريزا بولادى. ارينە، قىزىر اتانىڭ جۇرگەن جەرى قاشان دا مولشىلىق. «تويلارىڭ تويعا ۇلاسسىن. مەيرامدارىڭ كوپ بولسىن» دەپ باتا بەرەدى.
قىزىر اتا كەلگەن كۇن جىل سايىن مەيرامعا اينالىپتى. ونى وزدەرىڭشە «ناۋرىز» دەپ اتاپ السا كەرەك.
1 - وقۋشى: وسى بارلىعىمىز ايتىپ جاتىرمىز «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى» دەپ، ال ول قايدان شىققانىن بىلەسىڭدەر مە؟
بۇل جونىندە مىنانداي اڭىز بار: ءبىر كۇنى نۇح پايعامباردىڭ كەمەسى قازىعۇرت تاۋىنا كەلگەن ساتتە جەردىڭ بەتىن جايلاعان توپان سۋ كەرى قايتادى. سول ءسات جەر بەتىنە تابانى تيگەن بارلىق تىرشىلىك يەلەرى كوك اسپاننان تۇسكەن قاسيەتتى قازاننان بىرگە ءدام تاتادى. سودان، بۇل كۇندى – ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى دەپ جاريالايدى.
2 - وقۋشى: «قازاقتىڭ تىيىم ءسوزى - تاربيە كوزى» دەيدى قازاق.
باس كيىممەن ويناما.
اقتى توكپە.
مالدى تەپپە.
ءبۇيىرىڭدى تايانبا.
كەشقۇرىم ۇيىقتاما،
ايعا قولىڭدى شوشايتپا
ناندى باسپا
تابانىڭدى تارتپا
جايدان جاي ۋھىلەمە.
قىزىر بابا (نۇرلان): و - وي، بارەكەلدى! كوپ جاساڭدار، اينالايىندار! جاستارىڭ، ايتسا ايتقانداي، ونەرلى ەكەن. ءجون - جورالعىدان دا قاراجاياۋ ەمەس كورىنەدى. ەندى، رۇقسات بولسا، بۇرىنعىنىڭ جولىمەن مەن ەندى بالالاردىڭ زەردەلەرى مەن وي - ورىستەرىن ءبىراز پايىمداپ كورسەم.
كۇن: ءجون، اتا، ءجون! جاستارىمىز زەردەسىز ەمەس سياقتى. نامىستى قولدان بەرە قويماس.
قىزىر بابا (نۇرلان): ەندەشە العاشقى سۇراق:
1 - سۇراق: ناۋرىز شەشەك دەگەن وسىمدىك تۋرالى نە بىلەمىز؟
وقۋشى: ناۋرىزشەشەك – ناۋرىز ايىندا وسەتىن جاپىراقتى ءتۇرلى – ءتۇستى گۇلدى، قاۋاشاقتى اسەم ءشوپ. مايىنىڭ دارىلىك قاسيەتى بار. قازاقستاننىڭ تاۋلى ايماقتارىندا ونىڭ بىرنەشە ءتۇرى وسەدى. «ناۋرىزشەشەك» «قىزىل كىتاپقا» ەنگەن، سيرەك كەزدەسەتىن، باعالى وسىمدىك.
2 - سۇراق: ناۋرىزكوك قۇسى تۋرالى نە بىلەتىندەرىڭدى ايتا قويىڭدارشى؟
وقۋشى: ناۋرىزكوك – ناۋرىز ايىندا ۇشىپ كەلەتىن كوكتەم قۇسى. قاراسى شاعىن عانا، وسى قۇسى شىعىس ەلى كۇتىپ جۇرەدى. ونى العاش كورگەندەر «ناۋرىز كەلدىڭ بە؟» دەپ شاقىرىپ، جەم شاشادى. ناۋرىزكوكتى ەشكىم قۋمايدى، ۇركىتپەيدى.
3 - سۇراق: ناۋرىز كوجە تۋرالى نە بىلەمىز؟
وقۋشى: ناۋرىز كوجە – ناۋرىز تويىنا ءتان كوپشىلىككە ارنالعان مەرەكەلىك تاعام. ونى ءار ءۇي جەتى ءتۇرلى دامنەن: ءسۇت، ەت، سۋ، تۇز، تارى، قۇرت، جەمىس، ت. س. س تاعامداردان جاساپ، وعان قازى شۇجىق سياقتى سىيلى مۇشەلەر قوسىپ، مەرەكەمەن قۇتتىقتاۋعا كەلگەندەرگە ىقىلاسپەن ۇسىنادى. ناۋرىز كوجەنىڭ داستۇرلىك، مەرەكەلىك، ۇلتتىق تاعىلىمى وتە زور.
4 - سۇراق: ناۋرىزناما ويىن ساۋىعى تۋرالى نە بىلەمىز؟
وقۋشى: «ناۋرىزناما» - شات شادىمان ويىن – ساۋىق توي. بۇل كۇنى ۇلكەن بولسىن، كىشى بولسىن وسى مەيرامعا كەلىپ، كوڭىلدى ويىن ساۋىقتار جاسالادى. مۇندا شاراپ ءىشۋ، رەنجىسۋ سياقتى جاعىمسىز ادەتتەرگە قاتتى تىيىم سالىنعان. تويعا ات جارىس، پالۋان كۇرەس، ءان، ولەڭدەر، ناۋرىز جىرلارى ايتىلادى.
5 - سۇراق: حالىق ناۋرىزشا دەپ ايتىپ جاتادى. ونى قالاي تۇسىندىڭدەر؟
وقۋشى: ناۋرىزشا - ناۋرىز ايىندا جۇپ – جۇقا، قيىقشا قىربىق قار تۇسەدى. ونى حالىق «ناۋرىزشا» دەپ اتايدى.
6 - سۇراق: حالىقتا باتانىڭ تۇرلەرى كوپ. سونىڭ ءبىرى - وسى ناۋرىز باتا. ول باتا تۋرالى نە بىلەمىز؟
وقۋشى: بۇل ناۋرىز باتا ناۋرىزناما وتكىزگەندەرگە، وسى كۇنگە ارناپ «ناۋرىز كوجەگە» شاقىرعاندارعا، تويدا ونەر كورسەتكەن اقىن، ءانشى پالۋاندارعا باتا بەرىلەدى.
قىزىر بابا (نۇرلان): بارەكەلدى، بالالار، جارادىڭدار! ريزامىن.
ءان: «قازاقتاي ەل قايدا؟» 5 سىنىپ وقۋشىلارى
جۇرگىزۋشى: ناۋرىز كەلدى كوڭىلدى،
جەر شۋاققا بولەندى.
كۇندەر تۋدى شۋاقتى،
قار ەرىدى، سۋ اقتى.
كۇن مەن ءتۇن تەڭەلدى،
قۇستار كەلدى جىر الىپ.
دالا نۇرعا كەنەلدى،
ءبىز دە ءجۇرمىز قۋانىپ.
كوكتەمدە ءبىز تويلايمىز،
ناۋرىز تويىن ۇلىستىڭ.
تويدان قۇر قالمايمىز،
سالتى عوي بۇل ۇلى ءىستىڭ.
جۇرگىزۋشى: ساحنالىق كورىنىس. شىقبەرمەس شىعايباي مەن الدار كوسە. ورىندايتىن: ارلان جانە نۇرجىگىت.
شىعايباي: - اللا - اۋ، ساقتاي گور! نەمەنەگە قاپتاپ كەتكەن مىنا جۇرت؟ شىعايبايعا اس بەرىپ جاتىر دەي مە ەكەن؟ شىعايبايدىڭ مالىن شاشپاق قوي، ويلارى. تاعى دا دەمەۋشى بول، كومەكتەس دەۋدەن تايىنباس. كەتەيىن، كورىنبەي كوزدەرىنە.
الدار كوسە: وۋ، شاكە قايدا بارا جاتىرسىز، قايدان كەلە جاتىرسىز؟(- دەپ ءتوس قاعىستىرماق بولادى.). بۇگىن توي، كوكتەم مەرەكەسى، ەل مەرەكەسى. قۇنانباي بالالى بولىپتى. سىزدەن حالقىمىزدىڭ سالتىمەن ءسۇيىنشى سۇراي كەلدىم. بۇگىن سول ات قويۋ ءراسىمى بولماقشى. جۇرت سوعان جينالعان بولار.
شىعايباي ءبىر پالەگە كىرىپ كەتپەي تۇرعاندا جونىمە كەتەيىن.(دەپ اقىرىن جىلىستاپ شىعىپ كەتەدى)
الدار كوسە: وۋ، شاكە ەلمەن بىرگە بولىڭىز شاكە! قوي بۇدان تۇك شىقپاس. وداندا مىنا وتىرعان جۇرتتان ءسۇيىنشى سۇرايىن.
اينالايىن اعايىن ءسۇيىنشى قۇنانبايدىڭ ۇيىندە بۇگىن توي. ات قويۋ تويى بولعالى جاتىر. تويعا كەلىڭىزدەر!
جاڭا جىل قۇتتى بولسىن! اق مول بولسىن!
قايدا بارسا جول بولسىن. ۇلىس باقتى بولسىن!
ءتورت - تۇلىك اقتى بولسىن! بالە - جالا جەرگە ەنسىن!
ۇلىس بەرەكە بەرسىن! جۇرت امان - ەسەن بولسىن!
مۋزىكالىق ءنومىر: «اتا ءداستۇرى» ورىندايتىن: 6 سىنىپ وقۋشىلارى
جۇرگىزۋشى:
سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزعا حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق ءداستۇرىنىڭ ءبىرى «بەسىككە بولەۋ ءراسىمى» ۇسىنىلادى.
كورىنىس: بەسىككە بولەۋ ءراسىمى كورسەتىلەدى (6 سىنىپ وقۋشىلارى)
وقۋشى: بەسىك – قاسيەتتى، كيەلى، قۇتتى مۇلىك، ءسابيدىڭ التىن ۇياسى. بەسىكتى وتپەن الاستاپ، «تىشتىرما» جاساپ الادى دا، بالانى بەسىككە سالادى.
بالاعا دەگەن انا ماحابباتى بەسىك جىرى ارقىلى ايتىلادى. بالانى بەسىككە سالىپ تەربەتە وتىرىپ:
ءالدي - ءالدي، اق بوپەم،
اق بەسىككە جات، بوپەم
جىلاما، بوپەم، جىلاما،
جالاك شاعىپ بەرەيىن
بايقۇتاننىڭ قۇيرىعىن
جىپكە تاعىپ بەرەيىن
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
شەبەرلىك سىنىپ ساباعى
