InfoHub Logo

ماتەماتيكا 1 سىنىپ
بولىمشە تاقىرىبى: 20 كولەمىندەگى سانداردى قوسۋ جانە ازايتۋ. (قوسۋ مەن ازايتۋدىڭ بايلانىسى)
وقۋ ماقساتتارى (وم) ۇزاق مەرزىمدى جوسپاردان
1. 1. 2. 4 ءبىر تاڭبالى سانداردى وندىقتان اتتاماي قوسۋ كەستەسىن قۇرۋ، ءبىلۋ جانە قولدانۋ
1. 1. 2. 3 قوسۋدىڭ اۋىستىرىمدىلىق قاسيەتىن؛ 0 جانە 1 - ءدىڭ قاسيەتىن قولدانۋ
ساباق ماقساتتارى:
بارلىعى: ءبىر تاڭبالى سانداردى وندىقتان اتتاماي قوسۋ كەستەسىن قۇرادى؛ 0 جانە 1 – ءدىڭ قاسيەتىن بىلەدى.
كوپشىلىگى: ءبىر تاڭبالى ساندار كەستەسىن قولدانا وتىرىپ، اۋىستىرىمدىلىق قايەتكە بەرىلگەن تاپسىرمالاردى ورىندايدى.
كەيبىرەۋى: قوسۋ مەن ازايتۋدىڭ كومپونەنتتەرىنىڭ كەستەدەگى جول مەن باعانعا قاتىسىن انىقتايدى، 0 جانە 1 - ءدىڭ قاسيەتىن ەسەپتەۋدە قولدانادى.

ساباقتىڭ باسى
وقۋشىلارمەن امانداسىپ، جاعىمدى كوڭىل – كۇي ورناتۋ. ساباعىمىز كوڭىلدى وتكەنىن قالاساق، تومەندەگى ولەڭ شۋماقتارىن ايتىپ جىبەرەيىك.
بىزدەر تاتۋ بالامىز،
ءوسىپ العا بارامىز،
ەسەپتەردى شىعارىپ،
ءبىلىمدى شاكىرت بولامىز.

ساباقتىڭ ورتاسى
«تەز ەسەپتە»
تال باسىندا ءتىزىلىپ،
ون جاپىراق تۇر ەدى.
جەل سوقتى دا ءۇزىلىپ،
ۇشىپ كەتتى بىرەۋى.
ىزىنشە ونىڭ جۇلىنىپ
ءتۇستى تاعى بەسەۋى
تۇر ءالى دە ءىلىنىپ،
جاپىراقتىڭ نەشەۋى؟ ( 4 )

ءبىر - بىرىمەن جارىسقان،
ەكى قويان، ءبىر تۇلكى.
ءتورت ايۋ، ەكى ارىستان،
ءبارى نەشەۋ كىم ءبىلدى؟ ( 9 )
شيراتۋ.
سىنىپتى ءتورت ادامنان تۇراتىن توپتارعا ءبولۋ كەرەك.
ۇستەل ۇستىندە وينالاتىن ويىن ويناۋدى ۇسىنۋ.
“سيقىرلى دوربا”
- ءار توپ دوربانىڭ ىشىنەن مىسالدار قۇراستىرۋعا بولاتىن ءبىر تاڭبالى ساندار جازىلعان ءۇش پاراقشانى الادى.
- قانداي امالدارعا مىسال قۇراستىرۋعا بولادى؟
- قوسۋعا نەمەسە ازايتۋعا ما؟
- قوسۋ جانە ازايتۋ ءوزارا قالاي بايلانىسقان؟
وقۋشىلاردىڭ جورامالىن تىڭداي وتىرىپ، ساباقتىڭ ماقساتى وسى سۇراققا جاۋاپ ىزدەۋ ەكەنىن ايتۋ كەرەك.
ويىن بارىسى: بەلگى بويىنشا توپتاعى ءاربىر وقۋشى ءبىر مىسالدى جازىپ، ونى كەلەسى ويىنشىعا بەرەدى. وقۋشىلاردىڭ جورامالىن تىڭداۋ.
- ءبىزدىڭ ساباعىمىزدىڭ ماقساتى: “قوسۋ مەن ازايتۋ امالدارى ءوزارا قانداي بايلانىسقا يە؟” دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەۋ بولاتىن.
ەگەر پاراقشادا ءتورت مىسال جازىلعان بولسا، ويىن اياقتالعان بولىپ ەسەپتەلەدى. ويىندى اياقتاعان توپ ءبىر - ءبىرىنىڭ قولدارىنان ۇستاپ، جوعارى كوتەرىپ، مۇعالىمگە حابارلايدى. قۇراستىرىلعان مىسالدار سىنىپپەن تالقىلاۋ ءۇشىن تاقتاعا ىلىنەدى.
مىسالى، ەگەر وقۋشى: 7، 2، 9 ساندارىن السا، ول مىناداي مىسالدار قۇراستىرادى:
7 + 2 = 9؛ 2 + 7 = 9؛ 9 – 7 = 2؛ 9 – 2 = 7.
تاپسىرمانى تەز جانە دۇرىس ورىنداعان توپ جەڭىسكە جەتەدى.
توپتا وقۋشىلاردىڭ نازارىن ديالوگ جۇرگىزۋگە اۋدارۋ ماڭىزدى:
— توپتاعى ءاربىر وقۋشىنىڭ داۋىس قۇقىعى بولۋى؛
— ءارقايسىسىنىڭ پىكىرى ماڭىزدى؛
— تالقىلاۋ بارىسىندا داۋىس كوتەرۋگە جانە قاتتى سويلەۋگە بولمايدى؛
— ءتىل تابىسا، كەلىسە ءبىلۋ داعدىسى قاجەت.
ديالوگ جۇرگىزە وتىرىپ، وقۋشىلاردى ورىنداعان تاپسىرماعا بايلانىستى مىناداي قورىتىندى جاساۋعا جەتەلەۋ: قوسۋ جانە ازايتۋ امالدارى ءوزارا بايلانىستى. قوسۋدىڭ ءاربىر مىسالىنا قوسۋمەن ورىندالاتىن كەرى ءبىر مىسال جانە ازايتۋعا ەكى مىسال قۇراستىرۋعا بولادى.
- قوسۋ (قوسىلعىش، قوسىلعىش، قوسىندىنىڭ ءمانى) امالىنىڭ كومپونەنتتەرىن اتاڭدار.
- ازايتۋ (ازايعىش، ازايتقىش، ايىرمانىڭ ءمانى) امالىنىڭ كومپونەنتتەرىنىڭ اتاۋىن قايتالاڭدار.
قوسۋ كەستەسى بويىنشا قۇراستىرىلعان مىسالداردى قاراپ شىق. (س) تاپسىرما الىنعان قورىتىندىنى بەكىتۋگە باعىتتالعانىن ەسكەرۋ كەرەك، سوندىقتان تاعى ءبىر رەت قوسۋ كەستەسىن تالداتۋ.
- قوسۋعا جانە ازايتۋعا كەرى مىسالداردى كەستە بويىنشا قالاي قۇراستىرۋعا بولادى؟
بۇل تاپسىرمادا مودەلدەۋ ارەكەتىن دامىتۋعا ەرەكشە نازار اۋدارۋ قاجەت.
- ءۇشبۇرىشتار مەن شارشىلارداعى سانداردى قاراي وتىرىپ، مىسالدى اياقتاۋ كەرەك.
تاراتىپ بەرىلگەن ساندار بويىنشا ءار توپ مىسالدار قۇراستىرادى.
- بۇل ءبىلىم الداعى ۋاقىتتا تەڭدەۋلەر مەن ەسەپتەردى شەشۋگە نەگىز بولادى.
مىسالدى شىعار: 4 + 3 =؟ تاپسىرما قوسۋعا بەرىلگەن ءبىر مىسالعا تاعى ءۇش مىسال: ءبىر مىسال قوسۋ امالىنا، ەكى مىسال ازايتۋ امالىنا قۇراستىرۋعا بولاتىنىن بەكىتۋگە باعىتتالعان.

(ج) قىرىقبۋىندار. تاپسىرما قوسۋ امالىنا بەرىلگەن مىسالعا كەرى ازايتۋ امالىمەن مىسال قۇراستىرا ءبىلۋ داعدىسىن بەكىتۋگە باعىتتالعان. وقۋشىلار تاپسىرمانى ورىنداۋ ءۇشىن، قوسۋ كەستەسىنە جانە قوسۋ مەن ازايتۋ امالدارى اراسىنداعى تاۋەلدىلىككە سۇيەنۋ كەرەك.
جاۋابى: 4، 4؛ 2، 7؛ 10، 6، 4.
(ت) شىعارىپ كور. تاپسىرمادا ءبىر تاڭبالى سانداردى وندىقتان اتتاماي ورىندايتىن قوسۋ مەن ازايتۋعا مىسالدار كەلتىرىلگەن.

بەرىلگەن مىسالداردى قوسۋ جانە ازايتۋ امالدارى اراسىنداعى تاۋەلدىلىككە بايلانىستى بىلىمدەرىن قولدانىپ شىعارۋى ءتيىس.
جاۋابى: 11 – 2 = 9؛ 11 – 9 = 2.

(ج) ورىنداپ كور. ءوزارا كەرى ءتورت مىسال قۇراستىرۋعا جانە وقۋشىنىڭ بايقامپازدىق قابىلەتىن دامىتۋعا باعىتتالعان تاپسىرما.
جاۋابى: ءبىر مىسال عانا كەلتىرۋگە بولادى، سەبەبى بىردەي سانداردى قوستىق.
مىسالى: 5 + 5 = 10؛ 10 – 5 = 5.

ءمۇعالىم: بايماكانوۆا رىسكەلدى يمانبەكوۆنا

20 كولەمىندەگى سانداردى قوسۋ جانە ازايتۋ. (قوسۋ مەن ازايتۋدىڭ بايلانىسى). جۇكتەۋ