اباي پوەزياسىنداعى ءسوز تىركەستەرى
اباي پوەزياسىنداعى ءسوز تىركەستەرى
• اقىننىڭ «وكىنىشتى كوپ ءومىر كەتكەن ءوتىپ» دەپ اتالاتىن جىرىندا ءبىر عانا قابىسا بايلانىسۋدىڭ بىرنەشەۋى بار.
• ارىلماس ادەت بولدى كۇلكىشىلدىك،
• ىرجىڭ - قىلجىڭ يت مىنەز دەگەندەيىن.
• وسىنداعى يت مىنەز دەگەن تىركەستى گرامماتيكالىق جاعىنان قابىسۋ دەپ قانا وتە شىعۋعا بولار ەدى. وندا ونىڭ ولەڭ ىشىندەگى اسەرلىك، بەينەلىلىك قىزمەتى كورىنبەي قالار ەدى. اباي وسى تىركەستى عانا قولدانۋ ارقىلى ادامدار اراسىندا كەزدەسەتىن ماعىناسىز بوس كۇلكىنى، جەڭىلتەكتىكتى، جارامساقتىقتى، اشۋشاڭ - ايقايشىلدىقتى يت مىنەز تىركەسىمەن ءدال بەرىپ وتىر. ءسويتىپ، ارزان كۇلكىگە قارسى تويتارىس بەرۋدە كوپ ءسوزدى شىعىنداپ جاتپايدى. ەكى اۋىز سوزبەن ءارى جاعىمسىز مىنەزدى سىناسا، ءارى ونداي بولما دەگەندى ۇعىندىرادى.
• يت مىنەز دەۋدىڭ ورنىنا كونتەكستكە قاراي باسقا ءبىر تىركەستى الىپ - اق، مىنەزسىز، ادەپسىز، تاربيەسىز سياقتى ماندەس سوزدەردىڭ ءبىرىن نەمەسە وسى ماعىنالاس ءسوز قوسىپ، تىركەس جاساۋعا تولىق مۇمكىندىگى بار بولاتىن. ءبىراق اقىن ويتپەي، ادەيى تىڭ تىركەس جاساپ، ويدى وتكىرلەۋدى، ولەڭ بەينەلىلىگىن ارتتىرۋدى ماقسات ەتتى.
كورمەگەن كوپ دۇنيە كول كورىنەدى،
كىرلەمەگەن كوڭىلدىڭ اشىعىندا.
«سوندا.» [3. 150بەت]
ناعىز ابايعا ءتان تىركەس. ومىردەن بەتى قايتپاعانعا دۇنيەنىڭ ءبارى قىزىق.
ويتكەنى البىرت جاستىڭ جۇرەگى تازا، كىرشىكسىز. وسى كەزەڭدى بايقاتۋ ءۇشىن كىرلەمەگەن كوڭىل عانا كەرەك.
شىعىپ كەتەر، يا قالعىر،
وعان اقىل - ارام بەز.
«بىلىمدىدەن شىققان ءسوز.»[3. 135بەت]
ارام بەز - جالعاۋسىز قابىسا بايلانىسقان تىركەس.
ءبىراق اباي - اقىن. ول گرامماتيكا ىزدەۋشى ەمەس. وعان كەرەگى - بەينەلىلىك. جەكە العاندا ارام بەز مال ەتىندە بولاتىنى بارشا قازاققا ءمالىم. ونى سالىپ تاستاۋعا بولادى. ال جاقسى اقىلدان تاعىلىم العىسى كەلمەيتىن جاستار بويىنداعى جامان قۋلىقتى نە ىستەۋگە بولادى؟ اقىندى قينايتىن دا وسى.
• اۋەلدە ءبىر سۋىق مۇز - اقىل زەرەك،
• جىلىتقان تۇلا بويدى ىستىق جۇرەك.
• “ اۋەلدە ءبىر سۋىق مۇز - اقىل زەرەك” [3. 146بەت]
• سۋىق مۇز، ىستىق جۇرەك تىركەستەرى قارسى ماندەس ماعىنالى. اقىل - سالقىن قاندىلىق بەلگىسى، ادام مىنەزىندەگى ارتىق قيمىل، اسىعىس ارەكەت، جاڭساق ەش شەشىم سياقتىلاردى تەجەگىش. ىستىق جۇرەك - قايرات پەن قايىرىمدىلىق. قاتتىلىق پەن قاتىگەزدىك تا جۇرەك دەيمىز. زەرەك اقىل، ىستىق جۇرەك تاس جۇرەكتىككە قارسى ادامياتتىلىق ولشەمى رەتىندە الىنىپ، مەيىرىمدىلىكتى ۇلگى تۇتادى، اسىرەسە ىستىق جۇرەك تىركەسى كىسىلىك قاسيەتتى ايرىقشا جوعارىلاتادى.
• اقىننىڭ «وكىنىشتى كوپ ءومىر كەتكەن ءوتىپ» دەپ اتالاتىن جىرىندا ءبىر عانا قابىسا بايلانىسۋدىڭ بىرنەشەۋى بار.
• ارىلماس ادەت بولدى كۇلكىشىلدىك،
• ىرجىڭ - قىلجىڭ يت مىنەز دەگەندەيىن.
• وسىنداعى يت مىنەز دەگەن تىركەستى گرامماتيكالىق جاعىنان قابىسۋ دەپ قانا وتە شىعۋعا بولار ەدى. وندا ونىڭ ولەڭ ىشىندەگى اسەرلىك، بەينەلىلىك قىزمەتى كورىنبەي قالار ەدى. اباي وسى تىركەستى عانا قولدانۋ ارقىلى ادامدار اراسىندا كەزدەسەتىن ماعىناسىز بوس كۇلكىنى، جەڭىلتەكتىكتى، جارامساقتىقتى، اشۋشاڭ - ايقايشىلدىقتى يت مىنەز تىركەسىمەن ءدال بەرىپ وتىر. ءسويتىپ، ارزان كۇلكىگە قارسى تويتارىس بەرۋدە كوپ ءسوزدى شىعىنداپ جاتپايدى. ەكى اۋىز سوزبەن ءارى جاعىمسىز مىنەزدى سىناسا، ءارى ونداي بولما دەگەندى ۇعىندىرادى.
• يت مىنەز دەۋدىڭ ورنىنا كونتەكستكە قاراي باسقا ءبىر تىركەستى الىپ - اق، مىنەزسىز، ادەپسىز، تاربيەسىز سياقتى ماندەس سوزدەردىڭ ءبىرىن نەمەسە وسى ماعىنالاس ءسوز قوسىپ، تىركەس جاساۋعا تولىق مۇمكىندىگى بار بولاتىن. ءبىراق اقىن ويتپەي، ادەيى تىڭ تىركەس جاساپ، ويدى وتكىرلەۋدى، ولەڭ بەينەلىلىگىن ارتتىرۋدى ماقسات ەتتى.
كورمەگەن كوپ دۇنيە كول كورىنەدى،
كىرلەمەگەن كوڭىلدىڭ اشىعىندا.
«سوندا.» [3. 150بەت]
ناعىز ابايعا ءتان تىركەس. ومىردەن بەتى قايتپاعانعا دۇنيەنىڭ ءبارى قىزىق.
ويتكەنى البىرت جاستىڭ جۇرەگى تازا، كىرشىكسىز. وسى كەزەڭدى بايقاتۋ ءۇشىن كىرلەمەگەن كوڭىل عانا كەرەك.
شىعىپ كەتەر، يا قالعىر،
وعان اقىل - ارام بەز.
«بىلىمدىدەن شىققان ءسوز.»[3. 135بەت]
ارام بەز - جالعاۋسىز قابىسا بايلانىسقان تىركەس.
ءبىراق اباي - اقىن. ول گرامماتيكا ىزدەۋشى ەمەس. وعان كەرەگى - بەينەلىلىك. جەكە العاندا ارام بەز مال ەتىندە بولاتىنى بارشا قازاققا ءمالىم. ونى سالىپ تاستاۋعا بولادى. ال جاقسى اقىلدان تاعىلىم العىسى كەلمەيتىن جاستار بويىنداعى جامان قۋلىقتى نە ىستەۋگە بولادى؟ اقىندى قينايتىن دا وسى.
• اۋەلدە ءبىر سۋىق مۇز - اقىل زەرەك،
• جىلىتقان تۇلا بويدى ىستىق جۇرەك.
• “ اۋەلدە ءبىر سۋىق مۇز - اقىل زەرەك” [3. 146بەت]
• سۋىق مۇز، ىستىق جۇرەك تىركەستەرى قارسى ماندەس ماعىنالى. اقىل - سالقىن قاندىلىق بەلگىسى، ادام مىنەزىندەگى ارتىق قيمىل، اسىعىس ارەكەت، جاڭساق ەش شەشىم سياقتىلاردى تەجەگىش. ىستىق جۇرەك - قايرات پەن قايىرىمدىلىق. قاتتىلىق پەن قاتىگەزدىك تا جۇرەك دەيمىز. زەرەك اقىل، ىستىق جۇرەك تاس جۇرەكتىككە قارسى ادامياتتىلىق ولشەمى رەتىندە الىنىپ، مەيىرىمدىلىكتى ۇلگى تۇتادى، اسىرەسە ىستىق جۇرەك تىركەسى كىسىلىك قاسيەتتى ايرىقشا جوعارىلاتادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ەرتەگىلەر ەلىنە سىر شەرتەدى (حيميا ءپانى بويىنشا)
