اباي قۇنانباي ۇلى «عاشىقتىق قۇمارلىقپەن – ول ەكى جول...» ولەڭى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اباي قۇنانباي ۇلى. «عاشىقتىق قۇمارلىقپەن – ول ەكى جول...» ولەڭى
بىلىمدىلىك ماقساتى: اباي ۇلىلىعىن تەرەڭ سەزىندىرۋ، وقۋشىلارعا ابايدىڭ ماحاببات ليريكاسىنا جاتاتىن ولەڭدەرى تاقىرىبى جاعىنان، كوركەمدىك سيپات - وزگەشەلىگىن تەرەڭ مەڭگەرتۋ، جاتقا ايتۋ، ولەڭدى تالداۋ ماشىعىن جەتىلدىرۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋىنە ىقپال ەتۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن، سويلەۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلارعا ەستەتيكالىق، ولاردىڭ پوەزيا، ساز ونەرى، بەينەلەۋ ونەرى سەكىلدى كوركەم ونەر دۇنيەسىنە سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا باعدارلاما بويىشا توپتىق جۇمىس
ءادىس - ءتاسىلى: «كەڭ اۋقىمدى ءدارىس»، «ميعا شابۋىل»، «التى تەلپەك»، «ءتۇرتىپ الۋ». ءپانارالىق بايلانىس: ءان – كۇي، بەينەلەۋ.
قۇرال – جابدىقتار: ماركەر، ستيكەر، ا3، سمايليكتەر، 6 تەلپەك، ينتەربەلسەندى تاقتا، سلايدتار، بۋكلەت، كىتاپتار كورمەسى، باعالاۋ بەتشەسى؛
ساباق بارىسى׃1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
- قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
- ەرەجەمەن تانىستىرۋ.
- وقۋشىلاردى عاشىقتاردىڭ اتىمەن توپقا ءبولۋ.
1 - توپ. ەڭلىك - كەبەك
2 - توپ. ءلايلى - ءماجنۇن
3 - توپ. قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ
4 - توپ. قىز جىبەك - تولەگەن
اباي شىعارمالارىندا وتباسىن قۇرۋ، جار تاڭداۋ، ايەل تەڭدىگى، ادال ماحاببات ماسەلەسى ەرەكشە ءسوز بولعان.
(ەكرانعا نازار اۋدارايىق - عاشىقتىق، قۇمارلىق پەن — ول ەكى جول )
«عاشىقتىق، قۇمارلىقپەن — ول ەكى جول» تازا ماحاببات سەزىمدەرىن قاستەرلەيتىن ولەڭدەر بولسا، «مەن سالەم جازامىن»— عاشىعىنا دەگەن ساعىنىش سەزىمىنە تولى مۇڭدى ەلەڭ. ال «قور بولدى جانىم» ءتىپتى ساعىنىشتى، زارلى ولەڭ دەۋگە دە لايىق، ءبىراق قايعى مەن ءۇمىت ارالاس كەلەدى.
ءبىرىنشى انىقتاپ الايىق: ليريكا دەگەنىمىز نە؟
- ليريكا - ادامنىڭ كوڭىل - كۇيىن، قۋانىش - رەنىش سەزىمىن بىلدىرەتىن پوەزيا.
- ليريكانىڭ نەشە ءتۇرى بار، قانە، بىرگە كىم اتاپ كورەيىكشى.
ليريكا بەس تۇرگە بولىنەدى.
1. تابيعات ليريكاسى
2. ماحاببات ليريكاسى
3. فيلوسوفيالىق ليريكا
4. ساياسي ليريكا
5. كوڭىل – كۇي ليريكاسى
ەندى وقۋشىلار سونىمەن بۇگىنگى تاقىرىپ ليريكانىڭ قاي تۇرىنە جاتادى ەكەن؟ - ماحاببات ليريكاسىنا جاتادى.
داپتەرمەن جۇمىس.
ماحاببات ليريكاسىنا جاتاتىن ولەڭدەرى تاقىرىبى جاعىنان، كوركەمدىك سيپات - وزگەشەلىگى جاعىنان دا سان الۋان.
اباي «عاشىقتىق، قۇمارلىق پەن — ول ەكى جول» دەگەن ولەڭىندە:
سەنەن ارتىق جان جوق دەپ عاشىق بولدىم،
مەن نە بولسام بولايىن، سەن امان بول،— دەسە،
«سەن مەنى نە ەتەسىڭ» ولەڭىندە:
سەرت بۇزعانىڭ، ءبىل، ورنى — شوق،— دەيدى.
الدىڭعى ولەڭىندە مەيىرىمدىلىك، كەشىرىمدىلىك سارىنى باسىم كەلسە، ەكىنشى ولەڭىندە سوزىندە تۇرماعان جار جازالى بولادى، و دۇنيەدە قاسىرەت شەگەدى دەيدى. مۇنى اقىننىڭ ەكى ولەڭىندەگى ەكى ءتۇرلى كوركەمدىك شەشىم تاپقانى دەۋگە لايىق. بىرىنشىسىندە اقىن (ايتۋشى) ادال سەزىمىن بىلدىرگەندەي بولسا، ەكىنشى ولەڭىندە عاشىق جىگىتتىڭ (ولەڭدەگى جيناقتالعان ليريكالىق كەيىپكەردىڭ) عاشىعىنا، سۇيگەنىنە مەنى تاستاپ باسقامەن مۇلدە كەتەر بولساڭ، كەيىن وسىندايعا دۋشار بولاسىڭ دەپ قيماستىقپەن ايتقانى بايقالادى. «سەن مەنى نە ەتەسىڭ؟» ولەڭىندەگى ءار شۋماعى ۇزىندى - قىسقالى ون ءتورت تارماقتان قۇرالاتىن بۇل ولشەمدى اباي ءوزى دە باسقا ولەڭدەرىندە قولدانبايدى. جاستاردىڭ، كوپشىلىكتىڭ ايتۋىنا لايىقتاپ جازعان ولەڭدەرىن اقىن كەڭ تاراعان جەتى - سەگىز بۋىندى، التى بۋىندى ولشەممەن شىعارعان.
1 - تاپسىرما. سەن بىلەسىڭ بە؟
(توپقا ءبولۋ بۇگىنگى تاقىرىبىمىز عاشىقتىق قۇمارلىققا بايلانىستى بولعاندىقتان توپتىڭ اتىن ءوزىمىز بىلەتىن عاشىقتار اتىمەن بولەمىن)
(كوزىمنىڭ قاراسى ۆيدەوروليك)
1 - توپ. «ەڭلىك - كەبەك» توبىنا «قاقتاعان اق كۇمىستەي، كەڭ ماڭدايلى» ولەڭى
2 - توپ. «ءلايلى - ءماجنۇن» توبىنا «سەن مەنى نە ەتەسىڭ؟» ولەڭى
3 - توپ. «قوزى - بايان» توبىنا «جىگىتتەر، ويىن ارزان، كۇلكى قىمبات»
4 - توپ. «قىز جىبەك - تولەگەن» توبىنا «ءبىر سۇلۋ قىز تۇرىپتى حان قولىندا» ولەڭى
وقۋشىلار ويىن جيناقتاپ، پوستەر قورعايدى. ءار توپ ءبىر - بىرىنە سۇراق قويىپ، بىلىمدەرىن تولىقتىرادى.
2 - تاپسىرما. وقۋلىقپەن جۇمىس. «ءتۇرتىپ الۋ» ءادىسى
قاقتاعان – جالپى قاقتا ءسوزىنىڭ بىرنەشە ماعىناسى بار:
1) وتقا قاقتاۋ؛
2) كۇنگە قاقتاۋ؛
3) قاقتاپ ساۋۋ جانە ت. ب. بۇل جەردە: كۇن كۇمىستەن قاقتاپ، تەگىستەپ جاسالعان اشەكەي ماعىناسىندا.
اباي ولەڭدەرىنەن قاناتتى سوزدەردى تابۋ (اۋىزشا)
جىگىتتىڭ قۇنى - ءجۇز جىلقى، ارى – مىڭ جىلقى.
جانىم ارىمنىڭ ساداعاسى.
ماحابباتسىز دۇنيە بوس، حايۋانعا ونى قوسىڭدار.
ارىڭدى جاسىڭنان ساقتا، ار اقىلدىڭ ساۋىتى.
عاشىقتىڭ ءتىلى ءتىلسىز ءتىل.
قورلىق ومىردەن، ەرلىك ءومىر ارتىق.
«ميعا شابۋىل» ءادىسى
اباي شىعارعان اسەم اندەرى مەن اۋدارمالارى ءوزى شىعارعان اۋەندەرىمەن حالىققا كەڭىنەن تاراعاندىعىن بىلەمىز. ابايدىڭ عاشىقتىق، ماحاببات تۋرالى قانداي اندەرىن بىلەسىڭدەر؟
- «كوزىمنىڭ قاراسى»، « قور بولدى جانىم»، «ايتىم سالەم، قالامقاس»، «تاتيانانىڭ حاتى» ت. ب.
ساباقتى بەكىتۋ: «التى تەلپەك» سىر شەرتەدى
اق تەلپەك – ماحاببات نەسىمەن جاقسى؟ - ماحابباتىڭ جاعىمدى جەرلەرىن ايتادى -
سارى تەلپەك – ۇناعان جەرلەرىن ايتۋ – ابايشا ايتقاندا „ماحابباتسىز دۇنيە بوس“
جاسىل تەلپەك – شىعارماشىلىق ويلاۋ – اۆتوردىڭ ورنىندا بولسام، عاشىقتاردى ءبىر - بىرىنە قوسار ەدىم
قىزىل تەلپەك – ىشكى سەزىمىن ءبىلدىرۋ - سەزىمگە بەرىلىپ ماحاببات تۋرالى ايتۋ
قارا تەلپەك – جامان جەرلەرىن ايتۋ – ورىنسىز جىرتاقتاۋ، الداۋ - ارباۋ
كوك تەلپەك – سىن ايتۋ – وزىنە تۇسىنىكسىز تەلپەكتىڭ جاۋابىن تالقىلاۋ
باعالاۋ: ساباققا بەلسەنە قاتىسقان وقۋشىلاردى باعالاۋ.
بۇگىنگى ساباق ۇنادى ما؟ سمايليكتەر ارقىلى ءوز ويىن بىلدىرەدى.
ۇيگە تاپسىرما: - «سەزىمنىڭ سىرتقا شىقپاس كۇشى بار ما؟...» ويتولعاۋ جازۋ.
«رۋحاني قۇندىلىق» ساباقتى قورىتۋ
جاقسىلىق پەن جاماندىقتى، ادىلدىك پەن قيانات تۋرالى بىلگىڭىز كەلسە، ابايدى وقىڭىز؛
ءومىر مەن ءولىم، ادام جانىنىڭ قالتارىستارىمەن سىرلارى تۋرالى بىلگىڭىز كەلسە، ابايدى وقىڭىز؛
تىرشىلىكتىڭ ماڭگى ساۋالدارىنا جاۋاپ ىزدەپ، ون سەگىز مىڭ عالامنىڭ قۇپياسى تۋرالى بىلگىڭىز كەلسە، ابايدى وقىڭىز؛
ادامگەرشىلىك پەن ارلىلىق، ماحاببات پەن زۇلىمدىق تۋرالى بىلگىڭىز كەلسە، ابايدى وقىڭىز.
بىلىمدىلىك ماقساتى: اباي ۇلىلىعىن تەرەڭ سەزىندىرۋ، وقۋشىلارعا ابايدىڭ ماحاببات ليريكاسىنا جاتاتىن ولەڭدەرى تاقىرىبى جاعىنان، كوركەمدىك سيپات - وزگەشەلىگىن تەرەڭ مەڭگەرتۋ، جاتقا ايتۋ، ولەڭدى تالداۋ ماشىعىن جەتىلدىرۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋىنە ىقپال ەتۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن، سويلەۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلارعا ەستەتيكالىق، ولاردىڭ پوەزيا، ساز ونەرى، بەينەلەۋ ونەرى سەكىلدى كوركەم ونەر دۇنيەسىنە سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا باعدارلاما بويىشا توپتىق جۇمىس
ءادىس - ءتاسىلى: «كەڭ اۋقىمدى ءدارىس»، «ميعا شابۋىل»، «التى تەلپەك»، «ءتۇرتىپ الۋ». ءپانارالىق بايلانىس: ءان – كۇي، بەينەلەۋ.
قۇرال – جابدىقتار: ماركەر، ستيكەر، ا3، سمايليكتەر، 6 تەلپەك، ينتەربەلسەندى تاقتا، سلايدتار، بۋكلەت، كىتاپتار كورمەسى، باعالاۋ بەتشەسى؛
ساباق بارىسى׃1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
- قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
- ەرەجەمەن تانىستىرۋ.
- وقۋشىلاردى عاشىقتاردىڭ اتىمەن توپقا ءبولۋ.
1 - توپ. ەڭلىك - كەبەك
2 - توپ. ءلايلى - ءماجنۇن
3 - توپ. قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ
4 - توپ. قىز جىبەك - تولەگەن
اباي شىعارمالارىندا وتباسىن قۇرۋ، جار تاڭداۋ، ايەل تەڭدىگى، ادال ماحاببات ماسەلەسى ەرەكشە ءسوز بولعان.
(ەكرانعا نازار اۋدارايىق - عاشىقتىق، قۇمارلىق پەن — ول ەكى جول )
«عاشىقتىق، قۇمارلىقپەن — ول ەكى جول» تازا ماحاببات سەزىمدەرىن قاستەرلەيتىن ولەڭدەر بولسا، «مەن سالەم جازامىن»— عاشىعىنا دەگەن ساعىنىش سەزىمىنە تولى مۇڭدى ەلەڭ. ال «قور بولدى جانىم» ءتىپتى ساعىنىشتى، زارلى ولەڭ دەۋگە دە لايىق، ءبىراق قايعى مەن ءۇمىت ارالاس كەلەدى.
ءبىرىنشى انىقتاپ الايىق: ليريكا دەگەنىمىز نە؟
- ليريكا - ادامنىڭ كوڭىل - كۇيىن، قۋانىش - رەنىش سەزىمىن بىلدىرەتىن پوەزيا.
- ليريكانىڭ نەشە ءتۇرى بار، قانە، بىرگە كىم اتاپ كورەيىكشى.
ليريكا بەس تۇرگە بولىنەدى.
1. تابيعات ليريكاسى
2. ماحاببات ليريكاسى
3. فيلوسوفيالىق ليريكا
4. ساياسي ليريكا
5. كوڭىل – كۇي ليريكاسى
ەندى وقۋشىلار سونىمەن بۇگىنگى تاقىرىپ ليريكانىڭ قاي تۇرىنە جاتادى ەكەن؟ - ماحاببات ليريكاسىنا جاتادى.
داپتەرمەن جۇمىس.
ماحاببات ليريكاسىنا جاتاتىن ولەڭدەرى تاقىرىبى جاعىنان، كوركەمدىك سيپات - وزگەشەلىگى جاعىنان دا سان الۋان.
اباي «عاشىقتىق، قۇمارلىق پەن — ول ەكى جول» دەگەن ولەڭىندە:
سەنەن ارتىق جان جوق دەپ عاشىق بولدىم،
مەن نە بولسام بولايىن، سەن امان بول،— دەسە،
«سەن مەنى نە ەتەسىڭ» ولەڭىندە:
سەرت بۇزعانىڭ، ءبىل، ورنى — شوق،— دەيدى.
الدىڭعى ولەڭىندە مەيىرىمدىلىك، كەشىرىمدىلىك سارىنى باسىم كەلسە، ەكىنشى ولەڭىندە سوزىندە تۇرماعان جار جازالى بولادى، و دۇنيەدە قاسىرەت شەگەدى دەيدى. مۇنى اقىننىڭ ەكى ولەڭىندەگى ەكى ءتۇرلى كوركەمدىك شەشىم تاپقانى دەۋگە لايىق. بىرىنشىسىندە اقىن (ايتۋشى) ادال سەزىمىن بىلدىرگەندەي بولسا، ەكىنشى ولەڭىندە عاشىق جىگىتتىڭ (ولەڭدەگى جيناقتالعان ليريكالىق كەيىپكەردىڭ) عاشىعىنا، سۇيگەنىنە مەنى تاستاپ باسقامەن مۇلدە كەتەر بولساڭ، كەيىن وسىندايعا دۋشار بولاسىڭ دەپ قيماستىقپەن ايتقانى بايقالادى. «سەن مەنى نە ەتەسىڭ؟» ولەڭىندەگى ءار شۋماعى ۇزىندى - قىسقالى ون ءتورت تارماقتان قۇرالاتىن بۇل ولشەمدى اباي ءوزى دە باسقا ولەڭدەرىندە قولدانبايدى. جاستاردىڭ، كوپشىلىكتىڭ ايتۋىنا لايىقتاپ جازعان ولەڭدەرىن اقىن كەڭ تاراعان جەتى - سەگىز بۋىندى، التى بۋىندى ولشەممەن شىعارعان.
1 - تاپسىرما. سەن بىلەسىڭ بە؟
(توپقا ءبولۋ بۇگىنگى تاقىرىبىمىز عاشىقتىق قۇمارلىققا بايلانىستى بولعاندىقتان توپتىڭ اتىن ءوزىمىز بىلەتىن عاشىقتار اتىمەن بولەمىن)
(كوزىمنىڭ قاراسى ۆيدەوروليك)
1 - توپ. «ەڭلىك - كەبەك» توبىنا «قاقتاعان اق كۇمىستەي، كەڭ ماڭدايلى» ولەڭى
2 - توپ. «ءلايلى - ءماجنۇن» توبىنا «سەن مەنى نە ەتەسىڭ؟» ولەڭى
3 - توپ. «قوزى - بايان» توبىنا «جىگىتتەر، ويىن ارزان، كۇلكى قىمبات»
4 - توپ. «قىز جىبەك - تولەگەن» توبىنا «ءبىر سۇلۋ قىز تۇرىپتى حان قولىندا» ولەڭى
وقۋشىلار ويىن جيناقتاپ، پوستەر قورعايدى. ءار توپ ءبىر - بىرىنە سۇراق قويىپ، بىلىمدەرىن تولىقتىرادى.
2 - تاپسىرما. وقۋلىقپەن جۇمىس. «ءتۇرتىپ الۋ» ءادىسى
قاقتاعان – جالپى قاقتا ءسوزىنىڭ بىرنەشە ماعىناسى بار:
1) وتقا قاقتاۋ؛
2) كۇنگە قاقتاۋ؛
3) قاقتاپ ساۋۋ جانە ت. ب. بۇل جەردە: كۇن كۇمىستەن قاقتاپ، تەگىستەپ جاسالعان اشەكەي ماعىناسىندا.
اباي ولەڭدەرىنەن قاناتتى سوزدەردى تابۋ (اۋىزشا)
جىگىتتىڭ قۇنى - ءجۇز جىلقى، ارى – مىڭ جىلقى.
جانىم ارىمنىڭ ساداعاسى.
ماحابباتسىز دۇنيە بوس، حايۋانعا ونى قوسىڭدار.
ارىڭدى جاسىڭنان ساقتا، ار اقىلدىڭ ساۋىتى.
عاشىقتىڭ ءتىلى ءتىلسىز ءتىل.
قورلىق ومىردەن، ەرلىك ءومىر ارتىق.
«ميعا شابۋىل» ءادىسى
اباي شىعارعان اسەم اندەرى مەن اۋدارمالارى ءوزى شىعارعان اۋەندەرىمەن حالىققا كەڭىنەن تاراعاندىعىن بىلەمىز. ابايدىڭ عاشىقتىق، ماحاببات تۋرالى قانداي اندەرىن بىلەسىڭدەر؟
- «كوزىمنىڭ قاراسى»، « قور بولدى جانىم»، «ايتىم سالەم، قالامقاس»، «تاتيانانىڭ حاتى» ت. ب.
ساباقتى بەكىتۋ: «التى تەلپەك» سىر شەرتەدى
اق تەلپەك – ماحاببات نەسىمەن جاقسى؟ - ماحابباتىڭ جاعىمدى جەرلەرىن ايتادى -
سارى تەلپەك – ۇناعان جەرلەرىن ايتۋ – ابايشا ايتقاندا „ماحابباتسىز دۇنيە بوس“
جاسىل تەلپەك – شىعارماشىلىق ويلاۋ – اۆتوردىڭ ورنىندا بولسام، عاشىقتاردى ءبىر - بىرىنە قوسار ەدىم
قىزىل تەلپەك – ىشكى سەزىمىن ءبىلدىرۋ - سەزىمگە بەرىلىپ ماحاببات تۋرالى ايتۋ
قارا تەلپەك – جامان جەرلەرىن ايتۋ – ورىنسىز جىرتاقتاۋ، الداۋ - ارباۋ
كوك تەلپەك – سىن ايتۋ – وزىنە تۇسىنىكسىز تەلپەكتىڭ جاۋابىن تالقىلاۋ
باعالاۋ: ساباققا بەلسەنە قاتىسقان وقۋشىلاردى باعالاۋ.
بۇگىنگى ساباق ۇنادى ما؟ سمايليكتەر ارقىلى ءوز ويىن بىلدىرەدى.
ۇيگە تاپسىرما: - «سەزىمنىڭ سىرتقا شىقپاس كۇشى بار ما؟...» ويتولعاۋ جازۋ.
«رۋحاني قۇندىلىق» ساباقتى قورىتۋ
جاقسىلىق پەن جاماندىقتى، ادىلدىك پەن قيانات تۋرالى بىلگىڭىز كەلسە، ابايدى وقىڭىز؛
ءومىر مەن ءولىم، ادام جانىنىڭ قالتارىستارىمەن سىرلارى تۋرالى بىلگىڭىز كەلسە، ابايدى وقىڭىز؛
تىرشىلىكتىڭ ماڭگى ساۋالدارىنا جاۋاپ ىزدەپ، ون سەگىز مىڭ عالامنىڭ قۇپياسى تۋرالى بىلگىڭىز كەلسە، ابايدى وقىڭىز؛
ادامگەرشىلىك پەن ارلىلىق، ماحاببات پەن زۇلىمدىق تۋرالى بىلگىڭىز كەلسە، ابايدى وقىڭىز.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
